وقت آن رسیده که بجای نگاه کردن به کودکان از پشت صفحهها، چشمهایشان را از نزدیک ببینیم.
زندگی دیجیتالی امروز به ما چشمها و خندههای واقعی کودکان رو بدهکاره و به کودکان هم یک حریم خصوصی درست و حسابی!
آیا انتشار عکس کودکان از نظر اخلاقی کار درستیه یا نه؟
وقتی در وب فارسی دنبال جواب این سوال گشتم مطالب فقط درباره بلاگرهایی بود که عکس فرزندانشون رو در صفحه اینستاگرام یا سایر فضاهای مجازی پخش میکردن. اما مسئلهی حداقل شخص من این نبود. این موضوع توی ذهنم حل شده بود. خیلی کوتاه بخوام بگم، من عکس بچهام و هر بچهای که برام عزیز باشه رو در جای عمومی منتشر نمیکنم. یا حداقل تلاشم رو میکنم با وضوح کم و کمترین اطلاعات در صفحهی خصوصی خودم پخش کنم. به دلایلی که بارها گفته شده و همه میدونیم (دلایل محکمی که در پایین نوشتم). اما هنوزم نمیشه قاطعانه در این مورد صحبت کرد. این کار حتی اگر بخشی از اشتباهات والدین باشه، من فقط میتونم اون صفحه رو آنفالو کنم و نبینم. نمیتونم حقی که پدر و مادر برای خودشون قائل هستند رو ازشون بگیرم. این موضوع نیاز به فرهنگسازی و آموزش عمومی و دولتی داره و به دست من و شما قابل حل نیست.
دلایل محکمی برای اینکه عکس کودکان رو در فضای مجازی پخش نکنیم:
- با عکسها نشون میدیم که بچهی ما هرروز در ساعتهای مشخصی کجاست و کار رو برای آدمرباها راحت میکنیم.
- با انتشار عکسها (مخصوصا عکسهای عریان) درحالیکه داریم قربون دست و پای تپل بچه میریم، این فرصت رو به پدوفیلها و کودک آزارها هم میدیم که دسترسی راحتی به عکس کودکمون داشته باشن...
- با انتشار عکس کودک، در آینده آسیب جدی به روان نوجوانمون وارد میکنیم. شاید بگید نه بچهی من ناراحت نمیشه! باید بگم متاسفانه بلاد کفر توی این مسائل از ما جلوتر بوده و چون سالها پیش انتشار عکس بچهها اونجا مد شده حالا نوجوانانی دارند که این دوران رو گذروندن و طبق آمار و آزمایشاتی که روی نوجوانانشون انجام شده درصد خیلی زیادی از اونها از عکسهای کودکیشون در فضای مجازی رضایت ندارن. در سال ۲۰۱۶ یه دختر ۱۶ ساله اتریشی دقیقا بخاطر عکسهای برهنه در ساحل که در اکانت فیسبوک پدر و مادرش منتشر شده بود از خانوادهاش شکایت کرد!
اخلاق، اخلاق و اخلاق! کافیه از جنبه اخلاقی به حقوق فرزندمون فکر کنیم و برای آیندهاش تصمیم نگیریم! تصور کنید روزی فرزند شما برای مصاحبه به یک شرکت دعوت میشه و وقتی اسمش برای بررسی سوابق، گوگل میشه با عکس یک بچه لخت که پوشکش رو کثیف کرده مواجه میشن!
اگر به اخلاق پایبند باشیم و به این فکر کنیم که به دنیا آوردن فرزند به ما حق چنین دخالتی در حریم خصوصیش رو نمیده، نیاز به هیچ دلیل محکم دیگهای نداریم.
چیزهایی هست که نمیدانی!
وقتی عکسی از کودک منتشر میکنیم اطلاعات دیگری هم همراه عکس منتشر میشه و چیزی که منتشر میشه صرفا فقط یک عکس نیست.
ما همزمان با انتشار عکس این اطلاعات رو هم منتشر میکنیم:
سن – جنسیت – محلهایی که هرروز بچه به اونها رفت و آمد داره مثل مدرسه یا مهدکودک یا پارک نزدیک خونه – علایقش (که میشه بچه رو با اونها گول زد) – طلاها و وسایل گرون قیمتی که همراه بچهاس – تصویر واضح و خوش رنگ و آبی از اندام بچهها (مد نظر آزارگران جنسی)
شاید فکر کنید انتشار عکس در صفحه خصوصی که فقط دوستان و آشنایان میبینن مشکلی نداره اما نمیدونید که طبق آمار بیشترین دزدی و جرائم علیه کودکان توسط افراد آشنا اتفاق میوفته!
چرا دنبال جواب این سوال رفتم؟
بهعنوان کسی که در حوزه محتوا کار میکنم این مسئله مدتی بود برام دغدغه شده بود که وقتی محصولی مربوط به کودکان داریم و برای تکمیل محتوای اون محصول نیاز به عکس کودک داریم، آیا درسته که عکس کودکان رو (حتی با اجازه والدین) در وبسایت و اپلیکیشن استفاده کنیم؟
پیدا کردن جواب سوالم خیلی سخت بود چون در حوزه محتوا و محصول کسی این مورد رو بررسی نکرده بود یا حداقل رفرنسها اونقدر کمه که من بهشون دسترسی پیدا نکردم. به طور پیشفرض کودکانی که عکسشون در وبسایتها استفاده میشه در لیست افراد مشغول به مدلینگ قرار میگیرن و فعالیتشون با رضایت پدر و مادر قانونیه. اما باز هم این جواب من نبود. مسئله برای من قانون نبود. میخواستم از بعد اخلاق و روان به مسئله نگاه کنم.
در میان جستجوها فهمیدم در بین غیر ایرانیها این دغدغه نسبت به کودکان افریقایی وجود داره. در دنیا نگرانیهایی نسبت به پخش شدن عکس کودکان گرسنه افریقای جنوبی اعلام شده. اما هنوز هم به مرحله فرهنگسازی نرسیده.
اما به سایت یک موسسه خیریه در افریقای جنوبی برخوردم که نسبت به استفاده عکس کودک در وبسایت و پروداکتشون دغدغهمند بودن و قوانینی هم وضع کرده بودن. خوندن اون قوانین بهم کمک کرد من هم از دید خودم نظرم رو درباره استفاده از عکس کودکان در محصول جمع بندی کنم:
«کودکان افراد آسیبپذیر جامعه شناخته میشن و به حمایت ویژه نیاز دارن. بنابراین مصلحت و رفاه کودکان به هر کار و بیزینسی اولویت داره. و هر چیزی که در مسیر این پژوهش خوندم من رو به این نتیجه رسوند که استفاده از عکس کودکان با مصلحت و آسایش روان کودک در تضاده.»
راههایی که میتونیم از کودکان در تولید محتوای محصول حمایت کنیم:
- بپذیریم کودک هم مثل بزرگسال حق حفاظت از حریم خصوصی داره و نباید به حریمش تجاوز بشه. عکاسی بدون رضایت، نگهداری عکسها و انتشار آنها هم جزئی از همین نقض حریم خصوصیه.
- هنگام تولید محتوا درباره کودکان حواسمون به خطرهایی که ممکنه تهدیدش کنه باشه. آدمربایی، تجاوز، پورنوگرافی با عکس کودک، ردیابی برای قاچاق انسان، اختلافات خانوادگی در سن نوجوانی. و از اون مهمتر آسیبهای روانی که ممکنه به کودک بزنیم. مثل تمسخر بخاطر عکسش یا اضطراب عاطفی. بهترین راه اینه که عکس کودک رو به شکلی که واضح نباشه استفاده کنیم.
- برای تولید محتوای کودک میتونیم یه خط مشی و قانونگذاری داشته باشیم که در عکاسی و فیلمبرداریها از اون قوانین فراتر نریم. برای مثال تا حد امکان طلا و وسایل گرونقیمت کودک رو نشون ندیم و... تا جایی که میشه کودک قابل شناسایی نباشه.
- اگر کودک به سنی رسیده که متوجه صحبت ما میشه، علاوه بر خانوادهاش با خودش هم صحبت کنیم و به حسی که نسبت به عکاسی داره اهمیت بدیم.
- معمولا برای تولید محتوا عکس و فیلمهای زیادی گرفته میشه که تصویر کودک رو در هر حالتی ثبت میکنه. سعی کنیم در اولین فرصت عکسها رو بازبینی کنیم و بجز چند عکس مورد نیاز بقیه عکسها رو پاک کنیم یا در فضایی امن و غیرقابل پخش نگه داریم.
به عنوان فعال حوزه محتوا با این محدودیت محتوایی چه کردم؟
من مدیر محتوای اکتیک هستم و اصلا محصولی که برای تفریح و سرگرمی کودکان در اکتیک میفروشیم این سوال و دغدغه رو در ذهنم ایجاد کرد. فعلا نه قانونی وجود داره و نه یک فرهنگ قاطع. اما ما در اکتیک استراتژی خودمون رو تعیین کردیم:
در اکتیک بنا رو بر این گذاشتم که عکسهای دانلودی از سایتهای خارجی با اجازه و صرفا برای استفاده در نقش مدل عکاسی گرفته شده. بنابراین از عکسهای خارجی بیشتری استفاده کردم. ضمن اینکه استفاده از عکس کودک غیرایرانی در پلتفرم ایرانی مشکلاتی مثل تشخیص لوکیشن و آدمربایی هم به همراه نداره.
تلاشم رو میکنم که عکاس (عکاسان) اکتیک عکس واضح از کودکان ثبت نکنند و با نشون دادن عکسهایی از دور و غیرواضح تجربههای مخصوص کودکان رو معرفی کنیم.
از میزبانها (تامینکنندههای تجربهها) خواستیم اگر عکسی از کودکی در تعریف تجربهشون استفاده میکنند بر اساس قوانین و مقررات آپلود محتوا در اکتیک باشه.
«اریک اشمیت، مدیرعامل سابق گوگل در مصاحبهای در سال 2010 پیشبینی کرده است که روزی همه افراد دنبال این خواهند بود تا نام خودشان را تغییر دهند؛ تا بدین شکل از شر اطلاعات شرمآوری که در کودکی و نوجوانی توسط خودشان یا دیگران درباره آنها در شبکههای اجتماعی منتشر شده است، خلاص شوند.»
بهعنوان کسی که دستی در محتوا دارم و دغدغهای نسبت به آیندگان، تلاش میکنم سهم کمتری در این حس تلخِ شرم داشته باشم.
منابع:
https://valcare.org.za/
