تشابه اسمی همیشه مشکلاتی را به وجود می آورد. گاهی میتواند یک شخص سالم را مبتلا به ایدز نشان دهد. یا گاهی میتواند باعث شود دانشجویی، به اشتباه نمره ی دیگری بگیرد. یا حتی میتواند در سرنوشت یک کشور تاثیر بگذارد!
طراحی صنعتی، یکی از حوزه‌هایی است که عمر آن در ایران به 27 سال میرسد و در شرایط فعلی، میتواند کمک بسزایی در تولید کشور داشته باشد. اگر تعریف آن را نمیدانید:
طراحی صنعتی، به عمل حرفه ای دیزاین محصولات، دستگاه ها، اشیا و خدماتی است که توسط میلیون ها انسان در سراسر جهان، هر روزه استفاده میشوند، میگویند.
وبسایت جامعه ی طراحان صنعتی آمریکا، IDSA
فلسفه‌ی این رشته قبل از جنگ جهانی دوم در آلمان شکل گرفته و در حین جنگ در آمریکا ادامه پیدا کرد و این رشته پس از جنگ جهانی دوم، بیشتر از قبل پر رنگ شد و در بین صنایع مختلف جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد.
شرایط این رشته به واسطه‌ی برخی ابزار و دروس آن (مثل کار با نرم افزار SolidWork و Catia)، به مهندسی مکانیک و رشته‌ی طراحی و نقشه کشی صنعتی شبیه است در حالیکه تفاوت های بسیاری وجود دارد. اما به خاطر همان شباهت، تفاوت فاحش بین این دو، آنچنان که باید دیده نمیشود.
استفاده‌ی جا به جای این دو اصطلاح، سابقه‌ی طولانی دارد و دمار از روزگار فعالان هر دو صنف را درآورده است. حتی گه گاهی افرادی با مدرک طراحی و نقشه کشی صنعتی (البته با کمال احترام به فعالان در این رشته) خود را به جای طراحان صنعتی جا میزنند و در سطوح مختلف کشور شروع به کار میکنند. این درحالیست که این دو رشته تفاوت های محرزی با یکدیگر دارند.
از جمله تفاوت های این دو رشته:
1. رشته‌ی طراحی صنعتی، زیر شاخه ی گروه هنر میباشد در حالیکه رشته ی طراحی و نقشه کشی صنعتی زیر شاخه‌ی گروه فنی و حرفه ای است.
2. رشته ی طراحی و نقشه کشی صنعتی تنها در دانشگاه های جامع علمی کاربردی ارائه میشود و نه در دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی.
در حالیکه رشته‌ی طراحی صنعتی نه تنها در دانشگاه های جامع علمی کاربردی ارائه نمیشود، بلکه در بعضی از دانشگاه های دولتی، آزاد اسلامی و غیر انتفاعی تدریس میشود.
3. رشته‌ی طراحی صنعتی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در حال تدریس میباشد، در حالیکه رشته ی طراحی و نقشه کشی صنعتی تنها در مقطع کارشناسی ارائه شده است.
4. رشته ی طراحی صنعتی و گرایش های آن، رشته های بین المللی هستند که در نقاط مختلف دنیا در حال تدریس میباشند. در حالیکه رشته ی طراحی و نقشه کشی صنعتی از چنین ویژگی برخوردار نیست.
5. طبق سیلابس های تأیید شده از سوی وزارت علوم، مواد درسی تعیین شده برای هر دو رشته، تفاوت های بسیاری دارد. مواد درسی رشته ی نقشه کشی صنعتی، سمت و سوی فنی دارد و مهارت محور است. در حالیکه مواد درسی مصوب رشته‌ی طراحی صنعتی علاوه بر موضوعات فنی و مهارت محور، دروس هنری، کارگاهی و برخی علوم مانند ارگونومی و فاکتورهای انسانی، اقتصاد، جامعه شناسی و علوم انسانی را در خود جا داده است.
6. رشته‌ی طراحی و نقشه کشی صنعتی هیچ گرایشی ندارد و به نوعی خود یکی از اشکال مهندسی مکانیک است. اما رشته ی طراحی صنعتی دارای چندین گرایش شامل: طراحی محصول، طراحی خودرو، طراحی بسته بندی، طراحی جواهرات، طراحی رابط کاربری و ... میشوند.
با این وجود هنوز هستند از صنعتگرانی که در حین جذب نیروی کار، فرقی بین این دو رشته قائل نمیشوند و در نتیجه، محصولات، در کنار سود مناسب، بیشتر از آنکه یک تجربه‌ی خوب برای مصرف کننده به جای بگذارد، با کم هزینه ترین روش ممکن تولید میشود تا بیشترین سود را به تولید کننده برساند.
از طرفی به دلیل اطلاعات کم نسبت به رشته‌ی طراحی صنعتی، اکثراً طراحان صنعتی را به عنوان طراح قالب و مدل سه بعدی میشناسند که در اینجا فارغ التحصیلان هر دو صنف متضرر میشوند.
این دو رشته همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند و به نوعی به هر دو، در صنایع مرتبط نیاز است. اما تفاوت بین آنها را باید در نظر داشت.
اما هنوز شاهد آگهی های استخدام هستیم که به دنبال متخصص در حوزه‌ی تخصصی ساخت و تولید هستند، اما بیشتر از آنکه یک طراح صنعتی را بخواهند، نیاز به متخصص نقشه کشی صنعتی دارند تا قالبی را طراحی کند یا در فرایند ساخت و تولید تخصصی به آنها کمک کند.
اما یا طراح صنعتی به اشتباه وارد این بخش میشود و به خاطر نوع فعالیت سرخوردگی به او دست میدهد، یا طراح و نقشه کش صنعتی در این سمت شغلی شروع به فعالیت میکند و سبب میشود که به اشتباه تصور کند طراحی صنعتی یعنی قالب سازی و حل مسائل فنی ساخت و تولید!
واضح است که این مورد از اصلی ترین دلایل وضعیت فعلی صنعت کشور نیست، اما به جرائت میتوان گفت که این مورد تاثیر بسزایی در روند تولید و ساخت کشور میگذارد و جا به جایی جایگاه شغلی هر کدام میتواند در تولید واحدات صنعتی، نتایج مختلفی را رقم بزند.
