خبر کوتاه بود و تلخ: فلفل های صادراتی از ایران به روسیه، برگشت خورد. علت: مسمومیت محصول صادراتی
چندی پیش نیز خبر برگشت خوردن سیب زمینی های صادراتی به ازبکستان و ترکمنستان از مبدأ ایران منتشر شد و نه تنها جامعه کشاورزی، بلکه تمام مصرف کنندگان مواد غذایی در ایران را شگفت زده و حتی هراسان نمود.
در این بین، بازار شایعات نیز بسیار گرم بود. برخی بر این عقیده هستند که در هیچ جای دنیا به اندازه ایران از سموم کشاورزی در تولید محصولات کشاورزی استفاده نمی شود! برخی دیگر اعتقاد دارند که محصولات صادراتی، جزو بهترین محصولات کشاورزی ایران است و حتماً سلامت محصولات مصرفی هموطنان ایرانی، وضعیتی اسفناک تر از این دارد. عده ای دست به کشت و کار در گلدان کوچک خود برای تولید محصول ارگانیک! زده اند. بهرصورت واکنش ها به این خبر که در صحت آن شکی نیست متفاوت بود، اما در اینجا می خواهیم علت اصلی این مسمومیت را ذکر کنیم و درباره آن توضیح دهیم.
یکی از رایج ترین سمومی که در کشاورزی، به خصوص کشت سبزیجات و محصولات جالیزی استفاده می شود، سم کلرپیریفوس است. کلرپیریفوس یک کریستال سفید یا بی رنگ به شکل خالص خود در برابر آفاتی مانند پشه ها، موریانه ها و کرم های گرد استفاده می شود. این آفت‌کش با مسدود کردن آنزیم و توقف پیام‌هایی که بین سلول‌های عصبی حرکت می‌کنند، عمل می‌کند و آفت را از بین می‌برد و در واقع یک آفت کش سیستمیک است.
حشره کش های کلرپیریفوس کاربردهای زیادی در کشاورزی دارند، از جمله روی بوته های سویا، درختان میوه، و درختان گردو و پسته و محصولات ردیفی مانند گل کلم و کلم بروکلی و کاهو و فلفل، استفاده می شود. یکی از سمومی هم که در فلفل های صادراتی به روسیه شناسایی شده بود، سم کلرپیریفوس بوده است.
اتحادیه حفاظت زیستی آمریکا، در آگوست 2021، استفاده از این سم را به دلیل خطرات سلامتی برای انسان و محیط زیست، نسبت به گذشته محدودتر کرد. اما آیا استفاده از سم کلرپیریفوس در تمام دنیا کنار گذشته شد؟
قطعاً خیر!
سیستم کشاورزی امروز دنیا، سلیقه بازار هدف و شرایط اکوسیستم نسبت به گذشته تفاوت کرده است و در هیچ کجای دنیا، عملاً امکان تولید محصول کشاورزی، مطلقاً بدون سموم دارای گواهی و تأیید شده، در تناژ بالا امکان پذیر نیست.
پس دلیل بروز مشکل صادرات کشاورزی برای ایران چیست؟
شاید این واژه را تا به حال شنیده باشید اما درک واضحی از مفهوم آن نداشته باشید. اصلی ترین دلیل برگشت محصولات کشاورزی ایران از کشورهای همسایه، عدم توجه کشاورزان به دوره کارنس سموم مصرفی است.
فاصله سمپاشی تا برداشت محصول یا همان دوره کارنس (PHI) زمان انتظار بین استفاده از آفت کش و زمانی است که یک محصول قابل برداشت است. برچسب روی سموم کشاورزی نشان می دهند که محصول پس از سمپاشی چه مدت باید در باغ یا مزرعه بماند. در طول PHI، آفت کش ممکن است در گیاه یا روی سطح آن تجزیه شود. خورشید، باران و دمای گرم ممکن است بر سرعت این اتفاق تأثیر بگذارد.
توجه به دوره کارنس سم، خطر استفاده از آفت‌کش‌ها روی غذا را کاهش می‌دهد.
برداشت محصول و مصرف آن قبل از اتمام دوره کارنس خطرناک است. زمان ذکر شده روی برچسب برای به حداقل رساندن باقیمانده آفت کش ها آزمایش شده است.
دوره کارنس برای یک سم یکسان برای محصولات مختلف می تواند متفاوت باشد. اتحادیه حفاظت زیستی آمریکا برای هر آفت کش در هر محصول، محدودیت هایی را برای سطوح باقیمانده، به نام تحمل، تعیین می کند. توجه به دوره کارنس، به رعایت این استانداردهای ایمنی کمک می کند.
اگر محصولات خود را بدون توجه به اتمام دوره کارنس به بازار عرضه کنید، خطر باقی ماندن آفت کش بیش از حد روی آنها وجود دارد. بقایای بیش از حد مجاز می تواند محصول را از فروش یا صادرات باز دارد.
آیا ما هم باید از مصرف گیاهان تولید شده در داخل ایران دست بکشیم؟ آیا امکان کشت محصول به صورت خانگی برای همه افراد فراهم است؟ در این صورت تکلیف درآمد کشاورزان و فروش محصولات آنها چه می شود؟
واقعیت امر این است که بسیاری از ما، زمان، امکانات و دانش کافی برای کشت و پرورش محصولات گیاهی مصرفی خود در خانه را نداریم. این روزها که بیشتر خانه ها، نقلی و آپارتمانی شده اند، یکی دو گلدان کوچک شاید کفاف تولید گیاهان خوراکی مصرفی ما را ندهد. اما اگر این امکان را دارید که دیگر منتظر چه هستید؟! دست به کار شوید و از گیاهان راحتتر مانند فلفل و سبزیجات شروع کنید.
بدن ما روزانه به مقدار زیادی میوه و سبزیجات به عنوان منبع مهمی از فیبر و ویتامین نیاز دارد. شما نمی تواند به علت عدم دسترسی به غذای ارگانیک، مصرف روزانه میوه و سبزیجات خود را قطع کنید. اما راهی که پیش روی شماست، این هست که اگر تصمیم به خرید میوه و سبزیجات دارید، گزینه های رسیده تر را که مشخصاً زمان بیشتری از سمپاشی آنها گذشته است انتخاب کنید.
تا جای ممکن پس از شستشو، پوست میوه ها را بکنید و از مصرف آنها با پوست خودداری کنید.
اگر در شهرستان های نزدیک باغات و مزارع زندگی می کنید، میوه و سبزیجات خود را از کشاورزان محلی که به روش کاشت آنها اطمینان دارید تهیه کنید. با آنها دوستانه درباره اهمیت توجه به دوره کارنس در سمپاشی صحبت کنید.
در صورتی که تمایل دارید به صورت شخصی و در گلدان یا باغچه منزل، میوه و سبزیجات مصرفی خود را تهیه کنید، حتماً در ابتدای کار از مشاوره یک کارشناس کشاورزی برای داشتن محصول سالم تر بهره ببرید.
توجه داشته باشید که آنچه مهم است، سمپاشی اصولی است. وگرنه مشاهده شده است که در برخی موارد در صورت عدم سمپاشی مورد نیاز، باغدار تنها با میوه های کوچک یا کرم خورده مواجه نبوده است، بلکه به طور کلی محصول آن سال باغ خود را از دست داده است و تمام هزینه های آبیاری، کاشت و داشت خود را به هدر داده است. در بسیاری از موارد، کنترل زراعی یا مکانیکی، گزینه مناسبتری نسبت به سمپاشی است که باغداران باید از آن آگاهی داشته باشند.
