پلی اورتان (پلی‌یورتان) به دسته‌ای از مواد شیمیایی اطلاق میشود که از واکنش پلی ال‌ها و ایزوسیانات‌ها به‌عنوان مواد اصلی تشکیل دهنده ساخته می‌شوند.
پلی اورتانها را اولین بار اتو بایر در سال ۱۹۳۷ در آلمان کشف کرد و بعد از آن این مواد با داشتن خواص ویژه پیشرفت بسیار زیادی را در انواع صنایع جهان داشتند. اولین پلی اورتان، از واکنش دی‌ایزوسیانات آلیتانها ترکیباتی هستند که در ساختار آنها پیوند یورتانی وجود دارد. پلی اورتان (PU) نام عمومی پلیمرهایی است که دارای پیوند یورتانی می باشند. پیوند یورتانی از طریق واکنش افزایشی بین یک گروه ایزوسیانات و یک ترکیب دارای هیدروژن فعال مثل گروه هیدروکسیل تشکیل شده است. گروه های ایزوسیانات به شدت واکنش پذیر بوده و به همین علت پیشرفت واکنش آنها نیاز به افزایش دما ندارد.(واکنش در دمای محیط صورت می گیرد) مهمترین ویژگی این گروه از پلیمرها این است که پس از واکنش ساختاری پایدار بوجود می آید. خلاصه اینکه، پلی اورتان در اشکال مختلف مانند: فراورده های فوم، فیلم، الاستومرها، پودرها، مایعات و امولوسیون ها قابل تولید هستند.
پلی اورتان یکی از بادوام‌ترین مواد پرداخت چوب است که روش استفاده از آن بسیار ساده‌تر از آن چیزی است که فکرش را کنید. به طور کلی پلی اورتان در دو نوع بر پایه آب و روغنی در بازار موجود است که تفاوت‌های بسیار جزئی و کوچکی در اجرا و در کاربرد آنها وجود دارد. پلی‌اورتان استاندارد را با قلم مو روی سطح کار می‌زنند اما نوعی از پلی اورتان با دستمال زده شده و نوعی دیگر به صورت اسپری در قوطی‌های آئروسل. اگر سازه‌ی چوبی دچار فرسودگی و سائیدگی شده باشد کمتر پرداختی مثل پلی اورتان می‌تواند به عنوان روکش از چوب محافظت کند.
پس از اینکه متوجه شدیم پلی اورتان چیست، به سراغ انتخاب نوع موردنیازمان میرویم.
انتخاب پلی اورتان پایه آب یا بر پایه روغن، تا حد زیادی به نوع وسیله چوبی و اولویت‌های شما بستگی دارد. نحوه استفاده پلی اورتان بر پایه روغن آسان‌تر بوده و نسبت به مدل پلی اورتان بر پایه آب ثبات بیشتری دارد. این نوع پلی اورتان ضخیم‌تر بوده، حاوی مواد جامد بیشتری است و به 2 یا 3 لایه پوشش نیاز دارد، درحالی‌که پلی اورتان بر پایه آب به 3 یا 4 لایه نیاز دارد.
1. پلی اورتان بر پایه روغن مستعد آثار خطوط قلم مو بوده و دیرتر خشک میشود به همین دلیل سرعت انجام کار کمتر شده و احتمال این که گرد و غبار جذب کار شود زیاد است.
2. پلی اورتان بر پایه آب سریع‌تر خشک میشود، هموارتر است و بوی کمتری نسبت به پلی اورتان بر پایه روغن دارد. یکی از معایب پلی اورتان بر پایه آب این است که الیاف چوب را بلند می‌کند، مستعد آثار لکه‌های آب بوده و هنگامی که روی برخی رنگ‌های شفاف چوب به‌کار برده شود، کمی مختل میشود.
3. یکی دیگر از تفاوت‌های این دو نوع پلی اورتان در رنگ آن‌هاست. پلی اورتان بر پایه روغن رنگ کهربایی گرم به چوب اضافه می‌کند مخصوصا به چوب‌های رنگ روشن مثل بلوط و افرا. فرمول پلی اورتان بر پایه آب روشن‌تر و بی‌رنگ‌تر است که هنگام استفاده رنگ سفید شیری دارد اما بعد از خشک شدن رنگ آن شفاف میشود.
اول از همه باید بطری پلی اورتان را هم بزنید و هیچوقت تکان ندهید! چرا؟ اگر بطری پلی اورتان را تکان دهید حباب‌هایی بیرون می‌زند که ممکن است هنگام استفاده روی پرداخت نهایی نمایان شوند. درنتیجه قبل از استفاده، بطری پلی اورتان را به آرامی اما کامل هم بزنید.
رزین پلی یورتان را در فضایی تمیز با تهویه مناسب استفاده کنید. فرآیند خشک شدن پلی اورتان ساعت‌ها زمان می‌برد و این زمان برای نشستن حشرات و گردوغبار روی مواد کافی است. هر دو نوع پلی اورتان پایه آب و پلی اورتان پایه روغن بوی تندی دارند (بوی پلی اورتان بر پایه روغن تندتر است) بنابراین فضایی که در آن پلی اورتان استفاده میشود باید تهویه مناسبی داشته باشد. پس هیچوقت پرداخت پلی اورتان را در فضای بیرون انجام ندهید زیرا توانایی کنترل گردوغبار و حشرات را ندارید.
بهترين درجه حرارت محيط و سطح کار حين رنگ آميزی بين 40-10 درجه سانتيگراد می باشد برای حصول کيفيت مناسب، توصيه می گردد رنگ آميزی حتی الامکان در محيط های سرپوشيده انجام شود. دمای محيط هنگام رنگ آميزی بايستی حداقل 3 درجه سانتيگراد بالاتر از نقطه شبنم محيط باشد تا از تشکيل قطرات آب روی سطح جلوگيری شود.
بهتر است پلی یورتان را روی سطحی کاملا تراز استفاده کنیم زیرا خود‌به‌خود صاف میشود و چکه نمی‌کند. اگر پلی اورتان را روی یک سطح شیب‌دار به کار ببرید مواد جاری شده و می‌چکد. برای از بین بردن این مشکل می‌توانید لایه‌های نازک‌تری بزنید یا از پارچه یا اسپری به جای قلم‌مو استفاده کنید. در هر دو روش می‌توان لایه‌های نازک‌تری به کار برد. اگر در لایه حالت جمع‌شدگی به‌وجود آمد بین لایه‌ها روی آنها سنباده بکشید و یا با تیغه‌ای تیز، ناهمواری‌ها را جدا کنید.
بعد از اعمال هر لایه با پلی اورتان آن را با نور بررسی کنید. از فاصله نزدیک سطح را بررسی کنید تا بتوانید نقص‌هایی مثل حباب، رد قلم‌مو، برآمدگی‌ها و نقاطی که پرداخت نشده‌اند یا پرداخت‌شان نسبتا کمتر است را ببینید. این مشکلات را زمانی می‌توانید رفع کنید که لایه پلی اورتان هنوز مرطوب باشد.
هر دو جزء A و B بخوبی ميکس شده و با توجه به نسبت تعيين شده با هم اختلاط و به آن تينر پلی اورتان افزوده تا به ويسکوزيته پاشش برسد. در حين اعمال، رنگ داخل مخزن مکرراً ميکس و با تنظيم مناسب فاصله نازل با سطح، پاشش انجام شود. با در نظر گرفتن حرکت و جریان هوا در حين اعمال، رعايت فاصله زمانی متناسب مابين اجرای لايه های آستری، ميانی و رويه و همچنين رعايت Pot life اعلام شده و عدم استفاده مخلوط رنگ بعد از اين زمان ضروريست.
– اسپری بدون هوا (Air Less) با قطر نازل 0.013-0.015 inch
– اسپری هوا (conventional) با قطر نازل mm 2-5/1 و فشار 5-3 اتمسفر
– قلم مو و غلطک
– توصيه می گردد از استنشاق مداوم بخارات حلال اين رنگ در فضاهای بسته خودداری نموده و حتی الامکان از لوازم ايمنی مناسب استفاده و در صورت تماس با پوست و چشم با آب زياد شستشو گردد.
– اين رنگ اشتعال زا بوده و بايستی از حرارت، جرقه و شعله دورنگه داشته شود.
در تمام پرداخت‌های چوب داشتن یک نتیجه‌ی عالی، به تمیز و یکدست بودن سطح چوب بستگی دارد اما این موضوع در پرداخت شفافی چون پلی اورتان اهمیت بیشتری دارد. سطح چوب را با سنباده درجه زبری 220 سنباده بزنید.
قبل از شروع هر لایه پلی اورتان سطح چوب را کاملا تمیز کنید تا گردوغبار سنباده روی سطح باقی نماند. می‌توانید برای این کار از جاروبرقی، مکنده یا کمپرسور باد و حتی دستمال مرطوب استفاده کنید. همچنین می‌توانید از دستمال آغشته به تینر پلی اورتان (برای پلی اورتان بر پایه روغن) یا از پارچه نخی درشت بافت آغشته به الکل استفاده کنید.
می‌توانید پلی اورتان بر پایه روغن را با تینر یا نفتا رقیق کنید اما در بسیاری از موارد این کار ضرورتی ندارد توضیحات روی محصول را مطالعه کنید. رقیق کردن کمک می‌کند مواد پرداخت با برجستگی‌های کمتری داخل تمام قسمت‌های جزئی، شکاف‌ها و گوشه‌ها نفوذ کند.
پلی اورتان بر پایه روغن را با قلموی دارای موهای ظریف و نرم (موهای طبیعی یا مصنوعی) یا قلم‌موی اسفنجی استفاده کنید. بی‌خیال قلم‌موهای ارزان و بی‌کیفیت شوید زیرا با قلموی ارزان قیمت، خطوط قلم‌مو روی سطح باقی می‌ماند. قلموی اسفنجی ارزان قیمت است اما برای استفاده روی بیشتر سطوح صاف مناسب است. قلموی مویی برای لبه‌های فرم‌دار و قسمت‌های ظریف مناسب هستند.
استفاده از پلی اورتان بر پایه آب مشابه پلی اورتان بر پایه روغن است. با یک برس نرم، پد اسفنجی یا دستمال یک لایه نازک پلی اورتان روی چوب بزنید و حواستان باشد تا بیش از حد پلی اورتان استفاده نکنید تا بافت چوب را بلند نکند.
لایه اولیه باید به مدت چند ساعت خشک شود؛ سپس لایه دوم را بزنید. با این روش شاید نیازی به سنباده کشیدن بین لایه‌ها نباشد. روی وسایلی که کمتر استفاده خواهند شد 3 لایه و روی وسایل پراستفاده حداقل 4 لایه پلی اورتان بزنید.
پلی اورتان بر پایه آب با رنگ شفاف بر پایه روغن سازگاری ندارد بنابراین اگر می خواهید از پلی اورتان روی سطحی که دارای یک لایه رنگ شفاف است استفاده کنید باید قبل از هر اقدامی لایه رنگ شفاف را با استفاده از سیم از بین ببرید. از آن جا که آب و روغن با هم ترکیب نمی‌شوند، لایه پلی اورتان روی سطح به شکل قطره قطره درمی‌آید، درست مثل آب روی ماشینی که تازه واکس زده شده است.
پلی اورتان را با قلمو در جهت رگه‌های چوب بکشید. یک لایه کافی که زیاد هم ضخیم نباشد. برس را با حرکات طولانی و مستقیم روی سطح بکشید تا حباب‌ها تا حد ممکن خارج شوند. چند حباب باقیمانده به مرور زمان ناپدید می‌شوند.
بعد از این که لایه اول کاملا خشک شد به آرامی روی سطح را طبق دستورالعمل روی قوطی پلی اورتان، در راستای بافت چوب سنباده بزنید و برای این کار از سنباده 320 استفاده کنید. سنباده کشیدن پلی اورتان به نیروی بسیار کمی نیاز دارد بنابراین باید مراقب باشید که لایه نازک پلی اورتان را از بین نرود و به رنگ و چوب زیر آن آسیب نرسد. قبل از زدن لایه دوم گردوغبار باقیمانده از مرحله سنباده را با دستمال یا جاروبرقی پاک کنید.
این مراحل را تکرار کنید تا به آن لایه محافظ دلخواهتان برسید. به حداقل 2 لایه نیاز دارید اما برای کفپوش یا سازه‌هایی که در معرض ضربه یا رطوبت هستند باید حداقل 3 لایه پلی اورتان به کار ببرید. بعد از لایه نهایی ممکن است بخواهید با سیم شماره “0000” آن را پرداخت کنید و با واکس چوب شفافیت بادوام و درخشش زیباتری به چوب بدهید.
پلی اورتان با استفاده از پارچه و اسپری را می‌توان برای سطوحی که حساس‌تر هستند مثل جزئیات ظریف یا سطوح عمودی به کار برد. اگر لایه‌ها سبک‌تر و نازک‌تر باشد آثاری از چکیدگی یا جمع شدن مواد روی سطح باقی نمی‌ماند. تنها ایراد این روش این است که در مقایسه با 2 الی 3 لایه در پلی اورتانی که با قلمو استفاده میشود در این روش تعداد لایه‌های پلی اورتان باید بیشتر باشد شاید 4 یا 5 لایه .
مهمترین مزیت پلی اورتان با روش استفاده از پارچه و اسپری، نازک و سبک بودن آن‌هاست. می‌توان آنرا به صورت لایه‌های بسیار نازک و بدون جمع شدن در شکاف‌ها و برآمدگی‌ها به کار برد البته مشروط بر این که مواد را به مقدار زیاد به کار نبرید. پلی اورتان اسپری مثل اسپری رنگ به کار برده میشود. برخی از نجارها ترجیح می‌دهند بعد از استفاده از پلی اورتان استاندارد، لایه‌ی آخر و رویه را از پلی اورتان اسپری استفاده کنند تا لایه نهایی یکدست و بدون آثار قلمو باشد.
1. کفپوش اپوکسی مقاومت بسیار بالایی دارد که موجب شده این نوع کفپوش برای مراکزی که ترافیک و تردد وسایل سنگین در آنها وجود دارد، نظیر انبارها، تولیدی ها، کارخانه های بسته بندی و خودرو سازی، گزینه مناسبی باشد.
اگر نمیدانید کفپوش اپوکسی چیست حتماً این مطلب را مطالعه کنید: کفپوش اپوکسی چیست؟
2. با توجه به اینکه کفپوش اپوکسی مقاومت بالایی در برابر مواد شیمیایی دارد، بهترین انتخاب برای کارخانه ها و مراکزی که در آن مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد، نظیر کارخانه های تولید باطری، محسوب می شود.
3. این نوع کفپوش ظاهر براقی دارد.
4. لازم به ذکر است که اپوکسی در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مرور زمان زرد می شود و معمولا پیشنهاد نمی شود در فضای باز و جایی که اشعه UV به طور مستقیم به روی آن می تابد، اجرا شود.
3 مشکل اصلی رزین اپوکسی را همین الان بخوانید.
• یک تفاوت کفپوش اپوکسی و کفپوش پلی یورتان این است که پلی یورتان هم به صورت مات و هم به صورت براق موجود است.
• کفپوش پلی یورتان مقاومت بالایی در برابر مواد شیمیایی دارد و برای مراکز و صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی و کارخانه های فرآوری نوشیدنی مورد استفاده قرار می گیرد.
• پلی یورتان انعطاف پذیری و نرمش بیشتری نسبت به اپوکسی دارد که این قابلیت آن موجب شده مقاومت بیشتری در برابر خط و خش، پوسیدگی و ساییدگی داشته باشد.
• کفپوش پلی یورتان مقاومت بالایی دربرابر اشعه UV دارد و گزینه مناسبی برای استفاده در فضای باز است.
• پلی یورتان با سرعت بیشتری پخت می شود. بنابراین اگر پروژه شما باید در زمان کوتاهتری انجام شود، پلی یورتان زودتر از اپوکسی اجرا می شود.
اگر کفپوش صنعتی قرار است در معرض مواد شیمیایی قرار بگیرد، کفپوش پلی یورتان انتخاب بهتری است. بخصوص در کارخانه های مواد غذایی. یک نکته مهم درباره این نوع مواد شیمیایی (اسیدهای لاکتیک یا اسیدهای میوه ای) آن است که می توانند رنگ کفپوش را تغییر دهند. بنابراین اگر مواد شیمیایی به روی کفپوش ریخته شوند باید خیلی سریع تمیز شوند تا از آسیب به کفپوش جلوگیری شود. در برابر این نوع مواد شیمیایی، کفپوش پلی یورتان مقاومت بیشتری دارد. این در حالیست که کفپوش اپوکسی در برابر مواد شیمیایی نظیر اسیدهای باطری (اسید سولفوریک) نسبت به پلی یورتان مقاوم تر است.
یک ویژگی دیگری که کفپوش پلی یورتان را برای صنایع غذایی مناسب می کند مقاومت این کفپوش در برابر حرارت است. به طور معمول کفپوش اپوکسی مقاومت کمتری در برابر حرارت دارد و 70-80 درجه سانتیگراد حرارت را تحمل کند. این در حالیست که برخی از کفپوش های پلی یورتان می‌توانند تا 120 درجه سانتیگراد را تحمل کنند.
این ویژگی موجب شده تا پلی یورتان برای اماکنی که تمیزکردن آن با بخار دمای بالا انجام می شود، که اغلب همان کارخانه های تولید مواد غذایی هستند، گزینه بهتری باشد. بنابراین هنگام انتخاب کفپوش صنعتی، به شدت اسیدی بودن مواد شیمیایی، نوع تمیزکردن و حرارتی که در محیط وجود دارد توجه داشته باشید.
منابع: thesprucecrafts.com ، wikipedia.org ، مجله ساز و کار
تکمیل و گردآوری: گروه آموزشی اپوکسی کار
