رضا ناصری | پرستاری 1403
انرژی هستهای، برخلاف آنچه که معمولاً با سلاحهای هستهای شناخته میشود، کاربردهای گستردهای در حوزههای مختلف علمی، صنعتی و کشاورزی دارد. این فناوری، بهویژه در تولید انرژی، بهبود سلامت انسانها، و حتی در توسعهی فناوریهای نوین، نقش حیاتی ایفا میکند. در اینجا به مهمترین کاربردهای انرژی هستهای اشاره میکنیم:
نیروگاههای هستهای، یکی از پایدارترین منابع تولید انرژی هستند که بدون ایجاد آلودگی هوا و گازهای گلخانهای، برق تولید میکنند. بهویژه در کشورهایی که نیاز به تأمین پایدار انرژی دارند، این فناوری اهمیت ویژهای پیدا کرده است.
یکی از کاربردهای برجستهی انرژی هستهای، در عرصهی پزشکی است. رادیوتراپی برای درمان سرطان، تصویربرداری پزشکی (مانند PET و SPECT)، و تولید رادیوایزوتوپها برای تشخیص بیماریها، از جمله مهمترین استفادههای این فناوری در علوم پزشکی محسوب میشود.
پرتودهی مواد غذایی برای افزایش ماندگاری، مبارزه با آفات و بیماریها، اصلاح ژنتیکی گیاهان، و حتی تولید بذرهای مقاومتر در برابر تغییرات اقلیمی، از جمله کاربردهای هستهای در کشاورزی بهشمار میرود.
در صنایع مختلف، از جمله فضایی، بازرسیهای غیرمخرب، تولید سوخت برای کاوشگرهای فضایی و حتی متالورژی، فناوری هستهای نقش کلیدی دارد. در صنعت فضایی، استفاده از انرژی هستهای برای تأمین انرژی فضاپیماها و تجهیزات فضایی از اهمیت بالایی برخوردار است.
فرانسه یکی از پیشگامان استفاده از انرژی هستهای است و حدود ۷۰ درصد از برق خود را از نیروگاههای هستهای تأمین میکند. این کشور، با بهرهبرداری از انرژی هستهای، بهعنوان یکی از کشورهای پیشرفته در زمینهی تولید انرژی پایدار و کمهزینه شناخته میشود.
آمریکا، علاوهبر بهرهگیری گسترده از انرژی هستهای در تولید برق، در صنعت پزشکی نیز از رادیوایزوتوپها برای درمان سرطان و تشخیص بیماریهای مختلف استفاده میکند. بیمارستانهای بسیاری در آمریکا، از فناوری هستهای در تصویربرداری و رادیوتراپی بهره میبرند.
ژاپن، که تا پیش از حادثهی فوکوشیما درصد زیادی از برق خود را از نیروگاههای هستهای تأمین میکرد، هماکنون نیز به دنبال توسعهی استفاده از انرژی هستهای است. این کشور همچنین بهطور گسترده از فناوری هستهای در تحقیقات علمی، بهویژه در صنایع فضایی، استفاده میکند.
چین با سرعت چشمگیری در حال گسترش استفاده از انرژی هستهای است و در حال حاضر، بیش از ۱۰ نیروگاه هستهای فعال دارد. این کشور همچنین در حال توسعهی فناوریهای هستهای در حوزههای پزشکی، کشاورزی و صنایع غذایی است.
در ایران نیز انرژی هستهای بهطور گستردهای در حوزههای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از برجستهترین کاربردها، تولید برق است. نیروگاه بوشهر، نخستین نیروگاه هستهای کشور، بهطور عملیاتی فعال شده و اکنون با توان ۱۰۰۰ مگاوات در حال بهرهبرداری است.
ایران در زمینهی پزشکی هستهای نیز پیشرفتهایی داشته است؛ از جمله بهرهگیری از فناوری هستهای برای درمان سرطان، تصویربرداری پزشکی و تولید رادیوایزوتوپها. ایران همچنین تلاش میکند تا از انرژی هستهای برای تأمین آب آشامیدنی در مناطق خشک و کمآب استفاده کند.
پروندهی هستهای ایران، یکی از مهمترین و پیچیدهترین مسائل سیاسی، اقتصادی و امنیتی در سطح بینالمللی بهشمار میرود. این پرونده از اوایل دههی ۱۳۵۰، با همکاری ایران و غرب آغاز شد؛ اما پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، برنامهی هستهای ایران موقتاً متوقف گردید.
در دهههای بعد، ایران تلاش کرد تا برنامهی هستهای خود را از سر بگیرد. این اقدامات، موجب شکلگیری نگرانیهایی در سطح بینالمللی شد؛ بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا از احتمال دستیابی ایران به سلاح هستهای ابراز نگرانی کردند.
در سال ۲۰۰۶، ایران اعلام کرد که برنامهی هستهای خود را برای تأمین نیازهای انرژی صلحآمیز دنبال میکند و بهتدریج غنیسازی اورانیوم را آغاز کرد. این موضوع، به شکافهای بیشتری در روابط ایران با جامعهی جهانی منجر شد.
در سال ۲۰۱۵، پس از سالها مذاکرات پیچیده، توافق هستهای یا برجام میان ایران و گروه ۱+۵ (آلمان و پنج کشور دائمی شورای امنیت سازمان ملل) امضا شد. ایران متعهد شد که سطح غنیسازی اورانیوم خود را محدود کند و بازرسیهای بینالمللی را پذیرا باشد؛ در مقابل، برخی از تحریمها علیه ایران تعلیق شدند.
با خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریمها، ایران شروع به کاهش تعهدات خود کرد. در حال حاضر، مذاکراتی برای احیای توافق هستهای در جریان است؛ اما این پرونده همچنان بهعنوان یکی از چالشهای اصلی سیاست جهانی باقی مانده است.
چرا بعد از انقلاب، توافق پایداری با غرب محقق نشد؟
آیا چالش هستهای با مذاکره قابل حل است؟
آیا ایران و غرب اصلاً میتوانند با هم به توافق دست یابند یا تنشها بیشتر خواهد شد؟
در صورت عدم توافق، چه باید کرد؟
