در صورتي عدم پرداخت چک و مواجهه با گواهي عدم پرداخت يا اصطلاحا برگشت چک، از چهار طريق مي توان وجه چک را مطالبه نمود.
انتخاب روش وصول وجه چک، باید با توجه به ویژگی چک انتخاب شود. ترجیح دارنده هم در انتخاب هر يک از اين روشها مهم است.
مي بايست سعی شود بهترین گزینه را برای رسیدن به نتیجه مطلوب به کار بست.
بهتر این است که درمورد انتخاب شیوه مطالبه حتماً با مشاور حقوقی و یا وکیل دادگستری مشورت نمایید.
1) طرح شکايت کيفري
2) از طريق تقديم دادخواست مطالبه وجه چک
3) از طريق تقاضاي صدور اجرائيه در دادگاه
4) اقدام از طریق اجرای ثبت
صدور چک بلامحل در قانون چک جرم محسوب مي شود. دارنده چک در صورت وجود شرايطي مي تواند از صادر کننده به جهت صدور چک بلامحل شکايت کيفري نمايد. دادسرا به شکايت شاکي رسيدگي کرده و در صورت وجود شرايط و عدم پرداخت وجه چک با صدور کيفر خواست و نهايتا صدور دادنامه در دادگاه کيفري دو، مجازات حبس در انتظار صادر کننده چک بلامحل خواهد بود.
دارندگان چک هاي برگشتي به چند دليل اين روش را براي وصول چک انتخاب مي کنند
الف) سرعت روند رسیدگی:
ب) کم هزینه بودن:
ج) ضمانت اجرای قوی دارندگان چک:
در چه شرايطي امکان طرح شکايت کيفري از چک برگشتي وجود ندارد
1. در صورتی که چک دارای وعده باشد. چک باید بدون وعده و به صورت نقد صادر شود. زیرا چک باید همانند اسکناس وسیله پرداخت نقدی باشد. در صورتی که چک دارای وعده باشد،این چک حقوقی محسوب می شود.
2. هرگاه چک بابت تضمین انجام معامله یا انجام تعهد صادر شده باشد.
3. هرگاه چک سفید امضا صادر شده باشد. یعنی اینکه صادرکننده بدون قید مبلغ، تاریخ و نام دارنده، فقط چک را امضا و ارایه کرده باشد.
هنگامی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده است، اگردارنده چک، قبل ازمراجعه به بانک و قبل از شکایت مبادرت به درج تاریخ کند، چنانچه در مرجع قضایی ثابت شود صادرکننده در هنگام صدور، تاریخ چک را ننوشته است، مسئولیت کیفری متوجه صادرکننده نخواهد شد.
4. اگر وصول وجه چک به تحقق شرطی منوط شده باشد. چه این شرط درمتن چک ذکر شده باشد یا بر اساس یک فقره قولنامه، صورتجلسه، شهادت شهود و غیره صادر شده باشد و این موارد اثبات شود. مثلا شخصی که اتومبیل خریده و مبلغ آن و یا قسمتی از مبلغ معامله را به صورت یک فقره چک صادر و در اختیار فروشنده و یا بنگاه بگذارد .در ضمن قید کند که به شرط انتقال سند در محضر،فروشنده یا بنگاه حق دارند به بانک مراجعه و وجه چک را وصول کند.
5. چنانچه ثابت شود چک بابت ربا (بهره) یا معاملات نامشروع صادر شده است.
6. اگر دارنده چک برای وصول آن پس ازگذشت 6 ماه از تاریخ صدور چک به بانک مراجعه کند. همچنین اگر ظرف 6 ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت (یعنی برگشتی از بانک) شکایت نکند.
در صورتي که امکان طرح شکايت کيفري عليه صادره کننده به دلايل فوق امکان پذير نباشد و يا دارنده چک به هر دليلي تمايلي به طرح شکايت کيفري نداشته باشد مي توان از طريق تقدیم دادخواست به شعب حقوقی دادگاه صالح، وجه چک رامطالبه نماید.
رسيدگي در دادگاه ها معمولا طولاني و زمان بر است. رايي که توسط دادگاه بدوي صادر مي شود قابل اعتراض در دادگاه تجديدنظر است و اغلب صادر کنندگان چک به منظور طولاني کردن روند دادرسي اقدام به طرح دعواي تجديدنظر خواهي و اعسار از پرداخت هزينه تجديدنظرخواهي مي نمايند که حداقل تاخيري چند ماهه در روند رسيدگي ايجاد مي کند.
در اين روش توصيه مي شود حتما از نهاد تامين خواسته براي توقيف اموال صادر کننده چک استفاده شود. در صورت درخواست دارنده چک دادگاه مکلف است اموال صادر کننده چک را تا سقف مبلغ چک توقيف نمايد.
اين اموال مي تواند حساب بانکي، ملک، سهام، و هرچيز ديگري باشد که ماليت داشته و قابليت توقيف دارد.
مزيت اين روش اين است که امکان طرح دعوي عليه همه ظهرنويسان و ضامنين وجود دارد و بعلاوه مي توان خسارت تاخير تاديه وجه چک را نيز مطالبه نمود.
پس از صدور دادنامه قطعي مي توان اجراي حکم دادگاه را درخواست نمود. پس از درخواست اجراي حکم، اجراييه صادر ميگردد.
وصول چک از طريق صدور اجرائيه دادگاه بدون نياز به صدور حکم:
اين روش، روشي جديد و نو در قانون جديد چک است. در اين روش ديگر نيازي به طي پروسه طولاني رسيدگي در دادگاه نيست و دارنده چک مي تواند از دادگاه مستقيما صدور اجرائيه جهت وصول وجه چک را درخواست نمايد. اين روش صرفا در مورد چک هاي صيادي قابليت اجرا دارد.
اول چک بايد مشمول سامانه صدور یک پارچه الکترونیکی یا به اصطلاح چک صیادي باشد.
دوم صدور گواهي عدم پرداخت به همراه کد رهگيري از سوي بانک محال اليه.
سوم: تاييد مطابقت امضاي صادر کننده با امضاي روي چک توسط بانک
الف- وصول چک در متن آن مشروط به تحقق شرطي باشد.
ب- در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
پ- گواهینامه عدم پرداخت چک مطابق مقررات قانونی صادر نشده باشد.
در صورتي که امکان صدور مستقيم اجرائيه از دادگاه وجود نداشته باشد مي توان از طريق تقديم دادخواست مطالبه وجه چک، وجه آن را مطالبه و وصول نمود.
مطابق با قانون، چک در حکم سند لازم الاجراست و داراي همان مزايايي است که قانون براي اسناد رسمي در نظر گرفته است. مهمترین این مزایا بی نیازی از مراجعه به دادگاه حقوقی و کیقری است. دارنده چک می تواند اجرا ی مفاد چک را از دواير اجرای ثبت تقاضا نماید.
از مزایای اصلی اين روش امکان توقيف اموال و ممنوع الخروج نمودن صادرکننده چک در زمان کوتاه است. در صورتی دستور اجرا صادر می شود كه گواهی مطابقت امضاء چك با نمونه امضاء صادر كننده توسط بانك ارایه شده باشد.
راه هاي گوناگوني در قانون براي وصول چک پيش بيني شده است. هر يک از اين روشها از يک سو داراي مزايا و از سوي ديگر داراي معايبي است. انتخاب راه نادرست مي تواند وصول وجه چک را به تاخير بياندازد يا شما را از برخي حقوق قانوني محروم نمايد. وکلاي دفتر حقوقي عرفان با بررسي مدارک و پرونده، بهترين راه را به شما پيشنهاد خواهند داد.
