۲۰۲۰ تا همین امروز به اندازه کافی عجیب بوده. حتما همهی ما این سال را به خاطر خواهیم سپرد و بعدها از سختیهای آن سخن خواهیم گفت. اما اگر بخواهیم از سالهای سخت ثبت شده در تاریخ بشر صحبت کنیم، انتخابهایی بیشتر از سال ۲۰۲۰ خواهیم داشت:
۱۳۴۹ میلادی؛ طاعون سیاه جان نیمی از جمعیت اروپا را گرفت.
۱۵۲۰ میلادی؛ آبله آمریکا را نابود کرد و ۶۰ تا ۹۰ درصد ساکنان این قاره را کشت.
۱۹۱۸ میلادی؛ آنفولانزای اسپانیایی باعث مرگ ۵۰ میلیون نفر شد.
۱۹۳۳ میلادی؛ ظهور هیتلر به عنوان شروع بخشی از تاریخ که به مرگ میلیونها نفر منجر شد.
قطعا گزینههای بدترین سال تاریخ برای ما به همینجا ختم نمیشود اما تاریخشناسان، پیش از ما، در این انتخاب به توافق رسیدهاند. لقب بدترین سال تاریخ اهداء میشود به... سال ۵۳۶ میلادی!
مایکل مککورمیک، تاریخشناس قرون وسطی، این طور شروع میکند که «حتی اگر لقب بدترین سال را برای ۵۳۶ نپذیریم، باید قبول کنیم که شروع یکی از بدترین دوران برای زندگی بوده است!».
(Science Magazine, Ann Gibbons, 2018)
تصور کنید این سال با مِه غلیظ و غیرقابل توضیحی شروع شد که دنیای آن روز را فرا گرفت و اروپا، خاورمیانه و بخشهایی از آسیا را برای ۱۸ ماه به تاریکی ۲۴ ساعته فرو برد. به دنبال آن، دمای هوا در تابستان ۱.۵ تا ۲.۵ درجه سلسیوس کاهش پیدا کرد و سردترین دههی تاریخ ۲۰۰۰ ساله پدیدار شد. قحطی بیداد میکرد و محصولات کشاورزی در اروپا، آفریقا و آسیا نابود میشدند.
مهِ غلیظ دست از کار نکشید و چهار سال بعد، یعنی در ۵۴۰ میلادی بار دیگر جهان را فرا گرفت تا هوا باز هم سردتر شود(این بار ۱.۴ تا ۲.۷ درجه سلسیوس سردتر از قبل).
اما ۵۴۰ با آن اتفاقات عجیب تنها مقدمهی بدبختیهای مردم آن روزگار بود. این یخبندان و گرسنگی، در اروپا بحران اقتصادی ایجاد کرده بود که در همین میان شیوع طاعون در سال ۵۴۱ منجر به مرگ ۱۰۰ میلیون نفر و تقریبا نیمی از امپراتوری بیزانس شد!
اتفاقات، سختیها و تاریکیِ وسیع و ناشناخته، برای مردم آن روز بسیار سهمناک بود به طوری که سالهای میانیِ قرنِ شش، به «عصر تاریکی» شهرت یافت اما منشاء اصلی این تاریکی امروز مشخص شده است. پژوهشگرانی به سرپرستی مککورمیک و پال مایوزکی، بخچال شناس، پیبردهاند که با فوران آتشفشانی در ایسلند در ابتدای سال ۵۳۶ میلادی، مقادیر بسیار زیادی خاکستر آتشفشانی در جهان پخش شد، غبار سراسر قارهها را فراگرفت و دنیا به تاریکی فرو رفت. این فوران چنان عظیم بود که آب و هوای جهان را دگرگون ساخت، الگوهای آب و هوایی را تحت تاثیر خود قرار داد و آثار نامطلوبی بر کِشتِ محصولات در سالهای بعد گذاشت.
حالا ما در ۲۰۲۰ هستیم و روزنامهها هرسال را با تیترِ «بدترین سال تاریخ» پشتِسر میگذارند. اما با نگاه به ۵۳۶ و چند سال بعد از آن، احتمالا خوششانس بودهایم که چندین ماه زندگی در غبار و تاریکی، ترس از قطحی و گرسنگی و مرگ با طاعون را تجربه نمیکنیم.
متنی که خواندید با ایجاد تغییراتی، از این نوشته ترجمه شده است. برای مطالعه بیشتر میتوانید مقاله زیر را مطالعه کنید:
Science Magazine, Ann Gibbons, 2018
