کلماتی چون هوش، باهوش، هوشیاری، هوشمند، تست هوش و … مفاهیمی هستند که از دوران کودکی با آن ها آشنا شده ایم. هدف نویسنده در این متن صرفاً مروری کلی بر مفهوم هوش و چگونگی ارزیابی آن می باشد. این که مفهومی چون هوش دقیقا به چیزی اشاره دارد؟ آیا میزان هوش افراد مختلف با یکدیگر تفاوت دارد؟ آیا می توان با ابزاری استاندارد هوش را اندازه گیری کرد؟ اگر ابزاری برای سنجش هوش باشد ما در کدام دسته از افراد قرار می گریم؟ نابغه سرآمد یا نابغه یا تیزهوش یا باهوش یا متوسط قوی یا متوسط یا مرزی یا آموزش پذیر یا تربیت پذیر و یا حمایت پذیر؟ و درآخر اینکه هوش چقدر می تواند باعث موفقیت یک فرد شود؟
"تست هوش هیجانی" را در سایت ای سنج به صورت آنلاین شروع کنید.
به هر حال با توجه به اهمیت این مفهوم در زندگی روزمره، لازم است که به تک تک سوالات بالا به طور واضح پاسخ داده شود:
حدود ۲۰۰۰ سال پیش، فیلسوف قابلی به نام افلاطون در کتاب مشهور خود به نام “جمهوریت”، هوش را “تعیین‌کننده اصلی جایگاه سیاسی و اجتماعی افراد”، تعریف می کند. بنابرین در تعریف این مفهوم باید گفت که هوش به سازگاری یا انطباق با محیط و به توانایی یادگیری موضوعات مختلف و بر تفکر انتزاعی، یعنی توانایی استفاده از مفاهیم مختلف، نمادهای کلامی و عددی تکیه دارد. تعاریف متفاوتی از سوی اندیشمندان برای این مفهوم ارائه شده است. چیزی که باعث شده است که اندیشمندان در تعریف این مفهوم به یک وحدت نظر کامل نرسند و دچار مناقشه شوند؛ “انتزاعی بودن” این مفهوم می باشد در واقع این مفهوم هیچ‌گونه پایه فیزیکی، عینی و محسوس ندارد. به هر حال هوش برچسب کلی برای گروهی از فرآیندهاست که از رفتارهای آشکار و ظاهری افراد گرفته شده است. به طور خلاصه می توان در تعریف این مفهوم گفت هوش یعنی توانایی و استعداد کافی برای یادگیری و درک امور.
لازم است که بعد از تعریف هوش به انواع هوش بپردازیم. یکی از دلایل اهمیت آشنایی با انواع هوش این است که فرد با شناخت به این مقوله بندی متوجه می شود که نباید زمانی که در یکی از انواع هوش ناتوان است دچار یاس و ناامیدی شود. چرا که امکان دارد فرد زمانی که در یکی از کارکردهای هوش ناتوان است در قسمت های دیگر لایق، باهوش و منحصر به فرد باشد. انواع مختلی برای هوش به کار برده اند مثلا ثورندایک فعالیتهای هوشی را در سه گروه طبقه بندی کرده است:
هوش اجتماعی ، هوش عینی و هوش انتزاعی
هوش اجتماعی توانایی درک اشخاص و ایجاد رابطه با آنهاست، هوش عینی – توانایی درک اشیاء و کارکردن با آنها مانند تجارب ماهرانه و کار با ابزار علمی است. هوش انتزاعی – که اختصاص به انسان دارد توانایی درک علایم کلامی و ریاضی و کار کردن با آنها می باشد. از سوی دیگر گاردنر هوش را به ۷ دسته، طبقه بندی کرد: هوش زبانی، هوش موسیقایی، هوش منطقی – ریاضی، هوش فضایی، هوش بدنی – چشمی، هوش درون فردی و هوش میان‌فردی.
هوش زبانی، توانایی به کارگیری زبان در زندگی است. هوش زبانی استعداد سخن گفتن در کنار ساز و کارهای آواشناسی (گفتار)، دستور زبان، معناشناسی و کاربردشناسی است.
هوش موسیقایی توانایی فهم موسیقی، ساخت، انتقال و درک معنای آهنگ در کنار ساز و کارهای زیر و بمی، ریتم و طنین و کیفیت صداست.
هوش منطقی – ریاضی توانایی بهره‌گیری و درک روابط در غیاب اعمال و اشیا را دربرمی‌گیرد. این به معنای درگیر شدن در تفکر انتزاعی است.
هوش فضایی توانایی درک اطلاعات فضایی و دیداری، دگرگون کردن آنها و ساخت تصاویر ذهنی بدون حضور محرک اصلی را دربرمی‌گیرد. هوش فضایی توانایی ساختن تصاویر ذهنی سه بعدی و حرکت دادن و چرخاندن آن تصاویر را نیز دربرمی‌گیرد.
هوش بدنی – چشمی توانایی بهره‌گیری از بخشی از بدن یا کل بدن برای حل مسئله یا راه‌حل‌سازی از جمله کنترل حرکات ظریف، خشن و دستکاری ماهرانه‌ی اشیا است.
هوش درون فردی توانایی درک احساس، نیت‌ها و انگیزه‌های خود است.
هوش میان‌فردی توانایی شناخت و تمایز بین احساس، باورها و نیت‌های دیگران است.
بهرۀ هوشی یا هوش‌بهر(IQ) مخفف انگلیسی (Intelligence Quotient) روشی برای سنجش هوش انسان است. در فارسی گاهی به اشتباه آن‌را ضریب هوشی می‌نامند. ضریب، یک عامل ضربی در برخی از جمله‌های یک عبارت ریاضی است که معمولاً یک عدد است؛ در حالی که بهره یا خارج قسمت حاصل تقسیم یک عدد (در این‌جا سن ذهنی) بر عددی دیگر (در این‌جا سن زمان‌شناختی یا تقویمی) است. بهره ی هوشی عددی با میانگین ۱۰۰ و انحراف معیار ۱۵ می‌باشد. از این رو در رده‌بندی و تقسیم هوش، به صورت میانگین نزدیک ۷۰٪ از مردم دارای هوش میانه، ۱۲٪ هوش بالاتر از میانه، ۲٪ درصد بسیار باهوش و ۱٪ افراد برگزیده را دربرمی‌گیرند. همین روند درباره ی افراد کم‌هوش، واپس‌مانده ی ذهنی و… در سوی دیگر پابرجا است.
طبقه‌بندی بهره ی هوشی عمل دسته‌بندی نتایج آزمون بهره ی هوشی در دسته‌های مجزا بطور مثال «تیزهوش» یا «متوسط» است.حتی قبل از اختراع آزمون بهره ی هوشی یا IQ، تلاش برای طبقه‌بندی افراد بر اساس هوش آنها انجام می‌شد. در ادامه طبقه بندی هوش را براساس نظرات وکسلر، استنفورد–بینه و وودکوک-جانسون گزارش می گردد:
طبقه‌بندی وکسلر (WAIS–IV, WISC–IV, WPPSI–IV)
طبقه‌بندی بر اساس آزمون استنفورد–بینه
طبقه‌بندی وودکوک-جانسون Woodcock–Johnson
انواع تست هوش وجود دارد لازم به ذکر است که یک سری از آزمون ها ممکن است با توجه به فرهنگ ما کاربردی نداشته باشد. مهم ترین تست هوش به نظر نگارنده در ادامه گزارش می شود:
یکی از مهم ترین و کاربردی ترین آزمون در سنجش هوش کودکان پیش دبستانی، دبستانی و بزرگسالان است.
آزمون ترسیم آدمک از آزمون های جهانی، راحت و مطمئن است. هدف اصلی این آزمون، تعیین سن عقلی و بهره هوشی کودک است. برای کودکانی که زبان نمی دانند یا نمی توانند صحبت کنند مناسب است. سن اجرای این آزمون ۳ تا ۱۳ سال است.
آزمون هوشی ماتریس های پیشرونده ریون یکی از بهترین آزمون های هوشی است. این آزمون برای سنجش و اندازه گیری هوش کلی است.
این آزمون برای اندازه گیری هوش عمومی ارائه شده است.
این آزمون برخی از مهارت‌های شناختی شامل دانش، توانایی یادگیری، حافظه، حل مسئله، توانایی قضاوت، استدلال، انجام محاسبات، توانایی استفاده از زبان و توجه را مورد ارزیابی قرار می دهد.
بیشتر افراد بعد از خواندن مباحث و مسائل روانشناسی ، ترغیب می شوند که مطالب خوانده شده رو در مورد رفتار و شخصیت خودشان مورد ارزیابی قرار دهند. مثلاً اگر بحث در رابطه با تیپ بندی شخصیتی هستش فرد فوراً به خودش رجوع می کند تا ببیند از لحاظ رفتاری و کرداری در کدام دسته بندی شخصیتی قرار می گیرد یا اینکه کدام یک از ویژگی های اختلالات روان شناختی را می تواند در رفتارهایش پیدا کند.
حال که مباحث در رابطه با هوش می باشد هر فرد ناخودآگاه احساس نیاز می کند که از وضعیت هوشی خود اطلاع یابد و بداند از لحاظ هوشی در کدام طبقه بندی قرار می گیرد و یا این که در کدام از انواع هوش می تواند نمره بالاتری را کسب کند. برای رفع این نیاز و شناخت بیشتر خود، بهترین ابزار “ارزیابی آنلاین یا تست آنلاین” است. در واقع ارزیابی آنلاین یا تست آنلاین ابزاری می باشد که به وسیله آن با کمترین زمان می توان به شناخت خود رسید. ارزیابی و یا تست آنلاین همان کاری را می کند که سایت “ای سنج” انجام می دهد . از طریق سایت “ای سنج” می توان به ارزیابی آنلاین خود ازلحاظ هوشی و سایر مباحث و دغدغه های روان نشاختی خود رسید.
