آیا «صنایع بدیع» و «فنون شعر» کهن در شعر مدرن و پست مدرن استفاده ای دارد؟
چه نیازی به «فنون شعری» در گرایش های مدرن و پست مدرن داریم؟
آیا مجبوریم فقط از صنایع ادبی کهن سود ببریم؟
آیا می توان در ساخت صنایع بدیع خلاقیت به خرج داد؟
می دانیم صنایع بدیع یا همان «فنون شعر» در طول تاریخ «هنر شاعری» تکامل و تکوین یافته اند و گونه ای از آنان به اوج رسید، همچون ایجاز (کم گویی) و گونه ای دیگر، همچون تضمین (ایده گیری یا گرته برداری) افت کردند. در طی این روند (Process) چیزها کم یا افزوده شد؛ چیزی که امروزه مانده است به دلایل زیر به کار بسته می شود:
الف) کمک به هضم معنا و درک منظور نظر شاعر.
ب) پیاده سازی «موسیقی شعر» یا موسیقی ساختاری را کمال بخشیدن.
ج) خیال انگیزی را به اوج رساندن و شعر را از وادی ادبیات به وادی هنر بردن.
می دانیم شعر مدرن و پست مدرن در دو وجه:
الف) پیچیدگی و ژرفناکی معنا
ب) خیال انگیزی
به فراز دست یافته است. با درآمدی که گفتیم حال بایسته و شایسته است که از بهترین و بجاترین فنون شعری (صنایع بدیع، آرایه های ادبی و جز آن) سود ببریم تا منزلت شعر مدرن، پرورده تر و برای مخاطب اثر قابل ادراک – تر- و کسب لذت هنری بیشتر شود. البته قید تاکید بجاترین بسیار مهم است زیرا در ادبیات با گرایش مدرن و پست مدرن باید و باید دست شاعر در خیال انگیزی و آفرینش هنری کاملا باز باشد و هیچ چیز- این می تواند فنون شعری باشد- دست هنرمند را نبندد.
حال به جا می دانیم گفتن این را که، چون اوزان عروضی یا اوزان هجایی، قافیه، ردیف و دیگر روش های اعمال موسیقی شعر در گرایش های مدرنیستی و پست مدرنیستی کم شده است، برای هنرمند بایسته است که از «فنون شعری» بهتر سود ببرد تا بتواند کمبود ریتم و هارمونی در اثرش را جبران کند و نگذارد التذاذ مخاطب کم شده و مخاطب از خواندن اثر منصرف شود.
اجباری در بکارگیری فنون شعری کهن با همان شکل و ساختاری که در هزاران سال پیش تعریف شده بودند، نداریم. می توان آنها را به دلخواه و به فراخور نیاز اثر تغییر داد تا فنون شعری، جا افتاده تر در آثار اعمال شوند و یا می توان فنون شعری نو آفرید، همچون قطع قطع نوشتن بندهای اشعار و یا قافیه از راست که سبب قافیه گذاری تصویری هنگام خوانش اثر می شود. آفرینش فنون شعری نو بستگی به میزان خلاقیت هنرمند خواهد داشت و تسلط او بر موسیقی و دیگر هنرها و نیز ادبیات کهن ایران و جهان.
شایان گفتن است می توان همه ی گونه های فنون شعر را از دیگر زبان ها وارد شعر پارسی کرد به شرط اینکه شاعر در هر دو زبان مبدا و مقصد چیره دست باشد.
نگارش: مهندس فرشید خیرآبادی
