گیاه آلوئهورا از خانوادهی آسفدلیسیا( Asphodelaceae) و زیرخانوادهی آسفودلویدای( Asphodeloideae) است، و بر خلاف تفکر اکثر افراد، آلوئهورا یک نوع کاکتوس نیست!! این گیاه بومی شمال آفریقا، و آب و هوای گرم و استوایی میباشد؛ و دارای بیش از هزار گونه مختلف است، که تا کنون 550 نوع از آن ثبت شده است. گونهای که اکنون در ایران کشت میشود به صبر زرد معروف است، دارای برگهای بلند و ضخیم است که این گونه را برای کشت بسیار مناسب میکند.
این گیاهِ پر منفعت در زمینهی طبی، درمانی، و همچنین آرایشی و بهداشتی( به صورت ژل، کرم، عرق و اسانس) استفاده میشود. از جمله فواید گیاه آلوئهورا در طب سنتی است، که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تقویتکننده بدن، درمان یبوست، تمیز کردن رودهها، معالجه آسم، سوء هاضمه را برطرف میکند، معالجهی صرع، اثر ضد کرم، تصفیهی خون، برطرف کردن خارش ناشی از گزیدگی حشرات( شیرآبه آن را روی پوست بمالید)، درمان اگزما، معالجهی اسهال خونی، رفع ریزش مو( شیرآبه آن را به سر مالیده و موها را با آن ماساژ دهید، درمان گرفتگی کبدی، التیام زخمها( شیرآبه آن را روی زخم بمالید).
صبر زرد بهترین کرم مرطوبکننده است، برگهای آن را بشکنید و ژلِ آن را به پوست بمالید. مبتلایان به بیماری قند میتوانند با مصرف این گیاه قندخون خود را کنترل کنند. برای شستن چشم و زخمها شیرآبه صبر زرد را با آب مخلوط کرده و استفاده کنید. همچنین عمل تقویت و تعدیل سیستم ایمنی در بیماریهای ویروسی مثل تبخال، ترمیم زخم، ترمیم آسیبهای ناشی از سوختگی و ضد التهاب را انجام میدهد.
در حال حاضر ارزش تجارت جهانی گیاه آلوئهورا حدود 80 میلیون دلار است، که طی 5 سال آینده حدود 35 تا 40 درصد رشد خواهد داشت. در این میان ایالات متحده آمریکا با تصاحب 65 درصد این بازار در رتبه نخست قرار گرفته است، در حالی که هند و چین تنها 10 درصد از این بازار پر سود را به خودشان اختصاص دادهاند.
گیاه صبر زرد تقریباً در هر خاکی رشد میکند، حتی در خاکهای شور و بیحاصل هم رشد میکند. به کشاورزان توصیه میشود در صورتی که خاک زمین آنها حاصلخیزی و قابلیت کشت خود را از دست دادهاست، از این گیاه جهت احیاءِ خاک استفاده کنند؛ ولی بهترین خاک برای این منظور، زمین با بافت سبک( لومی شنی) میباشد. باید در نظر داشت که این گیاه تحمل دمای زیر صفر را ندارد و آفتاب غیرمستقیم و یا نیمی آفتاب نیمی سایه را میپذیرد. پس در مناطقی که دما به زیر صفر میرسد بایستی از گلخانه استفاده کرد. در ایران در مناطق جنوبی به ویژه جزایر خلیج فارس و همچنین استانهای فارس، تهران، کرمانشاه و بسیاری مناطق دیگر کشت آلوئهورا انجام میشود.
آلوئهورا بسیار در مقابل خشکی مقاوم است، حتی تا یک سال بدون آبدهی زنده میماند؛ البته این به آن معنا نیست که رشد میکند و به شما محصول میدهد. برای گرفتن محصول باید آبدهی مناسب در طول سال داشته باشید و بسته به فصل و آب و هوا آبیاری کنید. یک قانون کلی در آبیاری آلوئهورا این است که ریشه گیاه نباید غرق در آب باشد و خاک باید دارای زهکشی مناسب باشد، تا ریشه گیاه نپوسد. همچنین برای زمان مناسب آبیاری باید انگشت خود را در خاک کنید و چنانچه خشک بود، میتوانید آبیاری زمین را انجام دهید. در طول زمستان گیاه به خواب میرود و نیاز آبی آن به شدت کاهش مییابد و هر 3 تا 4 هفته یک بار آبیاری برای آن کافی است. به طور کل برای هر هکتار زمین زیر کشت آلوئهورا، 150 متر مکعب آب کافی است. آبیاری منظم سبب افزایش میزان ژل میشود، اگر گیاه از نظر آب در تنگنا باشد میزان آلوئین و آمودین ژل افزایش یافته و مزه ژل کمی تلختر میگردد و رنگ آن مایل به قهوهای میشود. به منظور کاهش میزان مصرف آب میتوان از آبیاری قطرهای استفاده کرد.
به طور کل این گیاه با هیچگونه آفت و بیماری قابل ملاحظهای مواجه نبوده است ولی شرایط نامساعد محیطی باعث ضعیف شدن گیاه و کم شدن مقاومت آن میشود. گیاه آلوئهورا به بیماریهای لکه سیاه، پوسیدگی ریشه، و شپشک آرد آلود حساس میباشد؛ ولیکن در مجموع، خطر بیماریها در این گیاه نسبت به دیگر گیاهان بسیار کم است. در صورت آبیاری بیش از اندازه، این گیاه به شدت در معرض بیماری پوسیدگی ریشه قرار میگیرد، زیرا این گیاه آب بسیار ناچیزی مصرف میکند.
این گیاه را میتوان با روشهای قلمه، پاجوش و بذر تکثیر کرد، که آسانترین و معمولترین روش آن همان جدا کردن و کشت مجدد پاجوش این گیاه است. پاجوش این گیاه را میتوان از بازار تهیه کرد. اوایل تابستان زمان مناسب برای جدا کردن پاجوشها و کاشت آنها در خزانه است؛ پس از 4 الی 6 ماه باید آنها را به زمین اصلی انتقال داد. مقدار پاجوش مورد نیاز کاشت در یک هکتار زمین ۲۵ هزار پاجوش است.
به طور استاندارد در هر مترمربع، ۴ بوته آلوئه ورا کشت میشود. مناسبترین روش کاشت، سیستم فارو( ایجاد پشتههای خاک در فواصل معین و کاشت گیاه روی این پشتهها) میباشد؛ و بهترین فاصلهی کاشت، بین بوتههای گیاه ۶۰ الی ۹۰ سانتیمتری میباشد.
به طور کلی 8 ماه پس از کاشت میتوان محصول را برداشت کرد. مزیت آلوئهورا در برداشت این است که کشاورز مجبور به برداشت محصول در یک بازهی زمانی خاص نیست و همین امر باعث میشود دستش زیر سنگ دلالان نباشد! از یک بوته این گیاه میتوان تا 20 سال هم برگ برداشت کرد و این نیز از هزینههای کاشت مجدد میکاهد. روش برداشت هم به این صورت است که برگهای پایینتر و بزرگتر را بریده و جدا میکنند و به سردخانه انتقال میدهند.
با توجه به مقاومت و سازگاری این گیاه با انواع خاکهای بیحاصل و حتی شور، مقاومت در مقابل بیآبی، آفت بسیار کم و در عین حال سود بسیار زیاد، در حال حاضر برای بسیاری از مناطق ایران بهترین گونه قابل کشت میباشد. میزان سودآوری شما به نحوه فروش و بازار هدف شما بستگی دارد، که میتواند سود شما را تا چند برابر افزایش دهد.