ایوان هشتم/ پاییز99/ گزارش جلسات نویسندگی کانون شعر و ادب/ زهرا کاشانی ورودی 96 مهندسی و علم مواد دانشگاه صنعتی شریف
نویسندگی یکی از مهارتهای مهمی است که شاید بسیاری از ما با آن غریبه باشیم؛ آن را محدود به ادبیات و داستان بدانیم و یا تصور کنیم که توانایی نوشتن استعدادی ذاتی است. فارغ از این‌که در هر زمینهای استثنا هست؛ کلاس نویسندگی دکتر سیدان به ما ثابت کرد که لزوماً همهی جملههای یاد شده صحیح نیست و شاید فرصت این باشد که با نوشتن آشتی کنیم. برای همین تصمیم گرفتم این یادداشت را بنویسم و دربارۀ آنچه در کلاس نویسندگی گذشت با شما سخنی بگویم.
دورۀ نویسندگی با تدریس دکتر سیدان در هفت جلسه برگزار شد. فضای کلاس صمیمی و دلنشین بود؛ حتی مجازی بودن کلاسها و نبودن ارتباط چشمی هم نمیتوانست از گرما و شیرینی کلاس کم کند. برگزاری دورۀ نویسندگی بدون حضور دکتر سیدان عزیز ناممکن بود. ایشان صبورانه همراه ما بودند و درسهای هر جلسه را با بیانی شیوا به ما یاد می‌دادند. اگر شما هم قبلاً در سایر کلاسهای دکتر سیدان شرکت کرده باشید، حتماً تجربه دارید که ایشان مطالب را هر چند سخت، با زبان ساده و قابل فهم توضیح میدهند. بعد از درس هر جلسه، تمام تمرینهای ما را دقیق بررسی میکردند و اشکالهای آن را اصلاح میکردند. در مروری که ابتدای هر جلسه داشتیم، با مهربانی اشکالهای ما را گوشزد میکردند. تمام این دلیلهای گفتهشده و گفتهنشده از این دوره یک دورۀ کمنظیر و تکرارنشدنی میساخت تا ما دانشجویانی که در ابتدای راه بودیم، با کمترین زمان به بهترین پیش‌رفت ممکن برسیم.
در جلسۀ اول کمی دربارۀ زبان نوشتار صحبت کردیم و استاد به طرح چند قاعدۀ کلی پرداختند. یک نویسنده باید خودآگاهی داشته باشد و بداند که «برای چه» میخواهد بنویسد و «چهچیزی» را میخواهد بنویسد؛ زیرا هر یک از انواع نوشته زبان متفاوتی دارد و ابزار خاص خودش را میخواهد. شاید برخوداری از هوش در نوشتن مؤثر باشد؛ ولی نمیتوان گفت که همۀ نویسندهها در آغاز راه استعداد مادرزادی داشتند. درواقع مهمترین لوازم نوشتن، انگیزه، پشتکار، دانش و تجربه است. نویسنده باید بر زبان مسلط باشد و هر جا که لازم بود، تعابیر و واژههای مناسب را به کار گیرد و سعی کند آثار برجستۀ حوزۀ خودش را بخواند. کسی که میخواهد بنویسد، باید طبیعت خود را بشناسد و بداند که قرار نیست شبیه هیچکس باشد و در آخر استاد توصیهای مهم به ما داشتند: « سعی کنید هر روز بنویسید». هر چه بیش‌تر تمرین نوشتن آگاهانه کنید بهتر است و در درازمدت تأثیر آن را میبینید.
جلسۀ دوم برخی از نکته‌های اساسی ویرایش را مرور کردیم و دربارۀ انواع زبان نوشتار یاد گرفتیم. در حقیقت ما به سه شکل می‌توانیم بنویسیم؛ گونۀ اول نثر ساده با هدف معنا رسانی است و در نوشتههای علمی بیش‌تر کاربرد دارد. گونۀ دوم نثر ادبی است که آن را بهخوبی میشناسیم؛ اما گونۀ سوم نوشتن نثر ساده و صمیمی است. نثر ساده و صمیمی از زبان محاوره الگو گرفته است؛ اما با آن خیلی تفاوت دارد. برای مثال نثر کتاب خاطرههای پراکندۀ گلی ترقی به این شکل است. برای تمرین دوم باید داستانی کوتاه را با نثر صمیمی مینوشتیم. شاید این نوع نوشتن در ظاهر ساده به نظر برسد؛ اما اگر شما هم تمرین کنید، متوجه میشوید گاهی اوقات در انتخاب کلمات بسیار چالشبرانگیز است.
دو جلسۀ بعد بیش‌تر به نوشتههای جدی اختصاص داشت. در جلسۀ سوم و چهارم با طرح نوشته و راه‌های پروردن معنی آشنا شدیم. طرح نوشته نقشهی راه نویسنده را مشخص میکند؛ بنابراین در نوشتههای جدی و علمی پیش از شروع نوشتن باید به طرح نوشته فکر کنیم و ترجیحاً آن را بنویسیم. اهمیت طرح نوشته فقط به نوشتههای جدی نیست؛ بلکه در نوشتههای ذوقی مثل داستان و رمان نقش مهمی را ایفا میکند. همچنین، راههایی برای پرورش معنی در نوشتههای جدی وجود دارد که با کمک آن‌ها می‌توانیم انتقال معنا را بهبود ببخشیم؛ مثلاً یکی از این راهها استدلال است و ما می‌توانیم برای یک گزاره دلیلهایی بیاوریم.
جلسۀ پنجم و ششم به نوشتههای غیرذوقی بیش‌تر نزدیک شدیم. در این دو جلسه با مفهوم «روایت» و «روایتگری» آشنا شدیم. روایت یکی از بخشهای مهم نوشتههای غیرذوقی است که نوشته را به تصویر میکشد؛ مثلاً با توصیفی دقیق و مناسب می‌توانیم فضای داستان را به بهترین شکل ممکن تجسم کنیم. مشابه نوشتههای جدی راه‌های زیادی برای گسترش روایت وجود دارد که ما در آن دو جلسه با آن‌ها آشنا شدیم و برای تمرین هم سعی کردیم ادامۀ داستانی را روایت کنیم.
اگرچه جلسۀ هفتم آخرین جلسۀ ما بود؛ ولی به معنای پایان راه نبود. در این جلسه پس از بررسی تمرینها، هر کدام از ما دقیقههایی با استاد صحبت کردیم و از روند پیش‌رفت خودمان آگاه شدیم و متوجه شدیم در کدام حوزهها نیاز به تمرین بیش‌تری داریم و یا به کدام یک از انواع نوشته علاقۀ بیش‌تری داریم. برای همۀ ما مشخص است که در این دوره درهای جدیدی از نوشتن به روی ما گشوده شد. به عنوان کلام پایانی می‌خواهم بگویم که گذران دورههای اینچنینی برای بسیاری از ما مفید و پر از یادگیری خواهد بود و اگر شما هم دلتان پیشِ دورۀ نویسندگی گیر کرده است، اصلاً نگران نباشید. فایل تمام جلسهها آرشیو شده است و میتوانید از آن‌ها استفاده کنید.
