همانطور که می دانید، ارتباطات نقش مهمی در زندگی ما انسان‌ها دارند، چون اگر به شکلی موثر صورت گیرند، اثر مثبت آن بر تمام جنبه های زندگی مشاهده خواهد شد. برخورداری از مهارت‌های ارتباطی قوی، هم به موفقیت شما در زمینه کسب و کار کمک می‌کند و هم تأثیر مثبتی بر روابط فردی شما به جا می‌گذارد. در طرف مقابل، ضعیف بودن این مهارت، منجر به بروز مشکلات متعددی در تمام حوزه‌های ارتباطی شما خواهد شد. پس می‌توان نتجه گرفت که ارتباطات، تقریباً بر هر مرحله از زندگی شما، تأثیر چشم گیری به جا می‌گذارد. گوش دادن، نیز یکی از مهارت‌های ارتباطی است که شاید در نگاه اول، به عنوان فاکتور برقراری ارتباط در نظر گرفته نشود، اما در واقع، نیمی از تمام ارتباطات ما بر اساس گوش کردن صورت می‌گیرند. برای این که در ارتباطات خود به خوبی موثر عمل کنید، باید روش درست گوش کردن را یاد بگیرید. در این مقاله قصد داریم روش‌های گوش دادن موثر و فعالانه را مرحله به مرحله به شما معرفی کنیم، اما قبل از آن به تعریف این مفهوم می‌پردازیم.
ابتدا با تعریف گوش دادن فعالانه شروع می‌کنیم. همانطور که حتماً از اسم آن هم حدس زده‌اید، منظور از آن توجه نشان دادن به گفته‌های شخصی است که با شما صحبت می‌کند. این حالت نسبت به گوش دادن غیر فعال که در بسیاری از مکالمات شاهد آن هستیم، متفاوت است. در گوش دادن فعالانه، باید بیشتر حواس خود را صرف گوش دادن و توجه به طرف مقابل کنید و البته در عمل هم این موضوع را به او نشان دهید. طرف مقابل با توجه به زبان بدن شما، از جمله حالت های صورت (مثل تعجب کردن، تکان دادن سر و غیره)، متوجه توجه شما می‌شود. گوش دادن فعالانه را می‌توان به این شکل هم تصور کرد: ابتدا گوش‌ها، گفته‌های طرف مقابل را می‌شنوند. سپس، مغز به طور کامل آنها را پردازش می‌کند و بقیه بخش‌های بدن نیز نشان می‌دهند که شنونده در زمان حال به سر می‌برد و در جریان شنیده‌ها قرار دارد.
پیش از این که به موضوع گوش دادن فعالانه و راه‌های تمرین کردن آن بپردازیم، لازم است ابتدا از اهمیت آن با اطلاع باشیم. اگر قبول دارید که برخورداری از مهارت‌های درست ارتباطی، فواید زیادی برای زندگی شما دارد، پس لابد می‌پذیرید که گوش دادن نیز بخش مهمی از ارتباطات است که البته همینطور نیز هست. در این جا به برخی از دلایلی که اهمیت گوش دادن فعالانه را مشخص می‌کند، اشاره خواهیم کرد:
باعث ایجاد اعتماد دو طرفه می‌شود: وقتی کسی ببیند که شما با توجه به صحبت‌های او گوش می‌کنید، فوراً این طور برداشت می‌کند که برای حرف‌های او ارزش قائل هستید. در واقع بیشتر افراد از این که بدانند دیگران آنها را درک می‌کند، حس رضایت و خوشنودی کسب می‌کنند. وقتی علاقه خود به گفته‌های طرف مقابل را نشان می‌دهید، این حس به او منتقل می‌شود که به دنبال درک او هستید. همین مساله، بر میزان اعتماد آنها به شما تأثیر می گذارد.
سطح اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد: افرادی که به گفته‌های دیگران با دقت گوش می‌کنند، در مقایسه با دیگران، از اعتماد به نفس و خود باوری بیشتری برخوردارند. دلیل این مساله را می‌توان مهارت آنها در ایجاد روابط مثبت و قوی با دیگران دانست. کسانی که به شکل کامل به گفته‌های دیگران گوش می‌کنند، به توانایی‌های خود اطمینان بیشتری دارند.
احتمال اشتباه و سوء برداشت را کاهش می‌دهد: گوش دادن دقیق به گفته‌های طرف مقابل، باعث می‌شود متوجه جزئیاتی شوید که در حالت گوش دادن غیر فعالانه متوجه آنها نخواهید شد. اگر هنگام گفت و گو، صرفاً منتظر آن هستید که صحبت‌های گوینده به پایان برسد و بعد شما شروع به حرف زدن کنید، گوش دادن شما نه به شکل فعالانه، بلکه نسبی خواهد بود. همین مساله باعث می‌شود که متوجه برخی از نکات مهم نشوید. وقتی با دقت به صحبت‌های گوینده گوش می‌کنید، متوجه جزئیاتی خواهید شد با روشی غیر از این امکان پذیر نبود.
بازدهی شما را افزایش می‌دهد: تصور کنید که انجام یک پروژه به شما محول شده است. حال در نظر بگیرید کسی که این کار را به شما سپرده است، کل آن را از ابتدا تا انتها برای شما به شکل شفاف توضیح داده، به صحبت‌هایی که متقابلاً شما هم در مورد این پروژه به زبان آورده‌اید با دقت گوش داده است و هر ابهامی در این زمینه داشته‌اید، برطرف کرده است. به این ترتیب، زمانی که از جلسه خارج می‌شوید، تصویری کاملاً روشن از کاری که باید انجام دهید و روش انجام آن در ذهن دارید. مسلماً این موضوع باعث ایجاد حس بسیار خوبی در شما خواهد شد. وقتی طرف مقابل با دقت به گفته‌های شما گوش می‌کند و منظور خود را نیز به طور شفاف به شما تفهیم می‌کند، قطعاً بازدهی شما در انجام آن پروژه بسیار بیشتر خواهد بود. به این خاطر که نقشه راه شما به طور شفاف مشخص بوده و با موفقیت به مقصد خود خواهید رسید.
زمینه بحث و جدل کمتر خواهد بود: همانطور که گفتیم، یکی از فاکتورهای ایجاد حس رضایت در انسان، فهمیده شدن از طرف دیگران است. این نکته با بحث این مقاله، یعنی گوش دادن فعالانه بسیار مرتبط است. اصولاً یکی از مهمترین دلایلی که باعث می‌شود گفت و گوی افراد بر سر موضوعی به بحث و جدل تبدیل شود، همین عدم درک متقابل است. وقتی احساس می‌کنیم که کسی واقعاً به حرف ما گوش می‌دهد، نتیجه می‌گیریم که ما را درک کرده است. در نتیجه به او اعتماد کرده و دیگر کمتر میل به بحث کردن خواهیم داشت. به این ترتیب هر کدام از دو طرف بحث، به راه حل مناسبی دست خواهیم یافت. حال وقت آن است که راه‌های گوش دادن فعالانه و با دقت را بررسی کنیم.
در این قسمت، مراحلی که برای گوش دادن فعالانه باید به آن توجه کنیم را بررسی خواهیم کرد. این فهرست شاید کمی مفصل به نظر برسد و حقیقتاً کمی هم طولانی است. البته شما نباید به آن به چشم یک چک لیست نگاه کنید که بعد از انجام دادن هر کدام از مراحل آن را خط بزنید. برعکس، آن را یک دستورالعمل کلی در نظر بگیرید. در صورتی که بتوانید بیشتر این موارد را در مکالمه‌های مهم رعایت کنید، تبدیل شدن به یک شنونده فعالانه، کار چندان سختی نخواهد بود.
1-ارتباط چشمی خود را حفظ کنید
منظور از تماس چشمی، زل زدن به طرف مقابل نیست، در عوض باید به شکل منظم به او نگاه کنید. این کار باید بیشتر از طرف شما باشد تا طرف مقابل. وقتی این تماس به شکل منظم باشد، در حقیقت ناخودآگاه به آن شخص توجه خواهید کرد و احتمال پرت شدن حواس شما کمتر خواهد بود. همچنین، به طرف مقابل این پیام را منتقل می‌کنید که به گفته‌های او آنقدر اهمیت می دهید که حین حرف زدن، به او نگاه می کنید.
2-هنگام حرف زدن طرف مقابل آرام بنشینید
گاهی اوقات وقتی با شخصی در حال حرف زدن هستید، ممکن است گاه به گاه سر جای خود جا به جا شوید که البته موضوعی طبیعی است. اما وقتی دائم در جای خود بی قرار هستید، مثلا با خودکار به میز می‌زنید یا تلفن همراهتان را بر می‌دارید و مرتب به آن نگاه می‌کنید، مطمئناً برای طرف مقابل آزار دهنده خواهد بود. بی قراری هنگام گوش کردن به صحبت‌های دیگران، این حس را به آنها منتقل می‌کند که علاقه‌ای به شنیدن حرف‌های آنها ندارید.
3-صحبت‌های گوینده را قطع نکنید
این قانون، به معنی این نیست که اصلاً حرف نزنید. در عوض، منظور این است اگر متوجه قسمت‌هایی از صحبت‌های طرف مقابل نشدید، اجازه دارید که به صورت مودبانه سوال کنید، نه این که بعد از هر جمله حرف او را قطع کنید و بخواهید به آن جمله‌ای اضافه کنید. در واقع در این مورد از شما انتظار می‌رود به جای حرف زدن بیشتر شنونده باشید.
4- سرنخ‌های غیر کلامی را در نظر داشته باشید
بخش عمده‌ای از ارتباطات ما انسان‌ها به شکل غیر کلامی صورت می‌گیرد. به این معنی که بیش از این که از گفته‌های طرف مقابل به منظور او پی ببریم، به زبان بدن و حالت‌های صورت او توجه می‌کنیم. به همین خاطر لازم است، کاملاً به نشانه‌های غیر کلامی طرف مقابل خود توجه داشته باشید. مثلاً شاید احساس کنید در جای خود راحت نیست، به همین خاطر در جای خود بی قراری می‌کند یا ممکن است عصبی باشد و به همین خاطر به چشمان شما نگاه نکند. توجه به این سرنخ‌های غیر کلامی، می‌تواند به شما در پی بردن به احساس گوینده کمک کند.
5-گفته‌های طرف مقابل را تکرار کنید
اگر به درستی متوجه منظور طرف مقابل خود نشدید، می‌توانید گفته‌های او را تکرار کرده و مطمئن شوید آیا به خوبی متوجه آنها شده‌اید یا خیر. مثلاً می‌توانید از عبارت‌هایی مثل: « اگر درست متوجه شده باشم، منظور شما این است که.....درست است؟». یا: « من این طور شنیدم که ....». به کار بردن این جملات دو فایده دارد: اول این که گوینده مطمئن می‌شود هر آنچه لازم بوده است به شما گفته است و دوم پی می‌برد که برای صحبت‌های او آنقدر اهمیت قائل بوده‌اید که برای بهتر متوجه شدن آنها، از او سوال پرسیده‌اید.
6-گوینده را تشویق به حرف زدن کنید
اگر احساس کردید که گویا طرف مقابل برای صحبت کردن چندان راحت نیست، می‌توانید گاه به گاه با گفتن جملاتی، او را تشویق کنید به صحبت خود ادامه دهد یا جزئیات بیشتری را با شما به اشتراک بگذارد. یا اگر این حس به شما دست داد که طرف مقابل برای ادامه ماجرا متوقف شده است، می‌توانید از عبارت‌های کوتاهی مثل: « و بعد؟»، یا «بعد از آن چه شد؟» یا « به تو چه جوابی داد؟» استفاده کنید. با این روش، نه تنها خللی در مکالمه به وجود نمی‌آید، بلکه گوینده به ادامه حرف زدن تشویق می‌شود.
7- در صورت نیاز، درخواست اطلاعات کنید
در موارد لازم می‌توانید از طرف مقابل بخواهید اطلاعات بیشتری در اختیار شما قرار دهد. فراموش نکنید که هدف شما به دست گرفتن گفت و گو نیست، بلکه می‌خواهید با دقت هر چه تمام‌تر به صحبت‌های او گوش کنید. حال اگر احساس می‌کنید اطلاعاتی مرتبط با موضوع هست که هنوز گوینده به زبان نیاورده است، می‌توانید چند سوال در این رابطه از او بپرسید. مثلاً: « چه احساسی به تو دست داد؟» یا « فکر می‌کنید بهترین راه برای کنترل این موقعیت چیست؟». سوالاتی از این دست، طرف مقابل را تشویق می‌کند فکر و احساس خود را با شما در میان بگذارد. در نتیجه درک موقعیت برای شما راحت‌تر خواهد بود.
8- تا حد امکان کمتر حرف بزنید
به خاطر داشته باشید اگر می‌خواهید شنونده دقیق و فعالانه‌ای تلقی شوید، صرفاً باید گوش کنید. چون تنها با این روش است که می‌توانید شخص مقابل را واقعاً درک کنید و از طرفی وظیفه شما این نیست که زیاد صحبت کنید. البته شاید برایتان سخت باشد که در تمام مدت ساکت بمانید و در عین حال دوست داشته باشید موردی به گفته‌های طرف مقابل خود اضافه کنید. این کار یک مزیت دارد و آن این که کاملاً بر گفته‌های گوینده تمرکز خواهید داشت. شنونده فعال بودن، یعنی گوش دادن بیشتر و حرف زدن کمتر.
9-با گوینده همدلی کنید
همانطور که قبلاً هم گفتیم، میل به درک شدن در همه ما وجود دارد. بنابراین یکی دیگر از راه‌هایی که شما را به یک شنونده دقیق تبدیل می‌کند، این است که به گفته‌های گوینده اهمیت بدهید. مثلاً بگویید: « متوجه هستم که چقدر به خاطر این اتفاق آزرده خاطر شده‌اید» یا «شاید اگر من هم بودم، همین واکنش را نشان می‌دادم». در واقع با به کار بردن این عبارت‌ها، علاوه بر این که به او نشان می‌دهید طرف او هستید، حس همدلی را منتقل می‌کنید و مجدداً اعتماد در گفت و گو و رابطه شکل خواهد گرفت.
در این مقاله، با 9 گام آشنا شدید که به کمک آن می‌توانید دقت خود در شنیدن را افزایش دهید. به خاطر داشته باشید که برخورداری از مهارت‌های قوی ارتباطی، برای تمامی مراحل زندگی، به ویژه کار و روابط فردی مفید خواهد بود. با ایجاد مهارت‌های گوش دادن فعالانه در خود، توانایی‌های ارتباطی شما به شکل چشمگیری افزایش خواهد یافت.
منبع : https://ezzatkhah.com/how-to-improve-the-active-listening-skills
