جامعه هنرمندان و صاحبان کسب و کار حوزه هنری آگاهی کافی نسبت به حقوق مالکیت معنوی ندارد. این مساله باعث می شود تا آنها نتوانند از حقوق خودشان دفاع کنند یا سهوا به حقوق دیگران احترام بگذارند.
به گزارش سیناپرس، محمد علی میرزایی، متخصص حوزه مالکیت فکری گفت: مباحث علائم تجاری و اختراعات و دستیابی به دانش و تکنولوژی جدید از جمله اقسام حوزه مالکیت صنعتی به شمار می روند که می توانیم از امتیازات آن بهره بگیریم. طرح های صنعتی نیز به جنبه های زیباشناختی محصول مربوط می شود که شکل ظاهری آنها می توانند مورد حمایت قرار بگیرند.
وی پیرامون موضوع قراردادهای عدم افشاء اطلاعات و اسرار تجاری نیز افزود: اگر دو شریک با یکدیگر روی خلق یک اثر کار کنند و آن اثر هنوز به مرحله ظهور نرسیده باشد، آنها می توانند در قالب قراردادهای عدم افشاء میان یکدیگر به توافق برسند و حق و حقوق همدیگر را مد نظر قرار دهند. در بحث سرمایه گذار نیز به همین ترتیب، گاهی ما سرمایه گذاری در طرح مان داریم و قرار است با هزینه او آن اثر هنری به وجود بیاید. سرمایه گذار نگران است که اگر آن اثر اثر خلق شد، چگونه می تواند از حق و حقوق خودش حمایت کند. در قالب قراردادهای عدم افشاء این موضوع را نیز می توانیم تعریف کنیم و از مزایای آن بهره مند شویم.
به گفته وی، در حال حاضر متولی اصلی این حوزه، مرکز مالکیت معنوی ایران است. نوآوران می توانند با مطالعه سایت این مرکز یا سایت pellekan.co اطلاعات بیشتری در حوزه های مختلف بدست بیاورند.
وی اظهارداشت: در بحث کپی رایت و حمایت های آن فضا متفاوت تر است. اکنون آثار ادبی و هنری مانند فیلم نامه، موسیقی، شعر، کتاب ها، صنایع دستی و نرم افزارهای کامپیوتر از طریق قانون کپی رایت مورد حمایت قرار می گیرند.
هرچند هم اکنون در حوزه مالکیت صنعتی قوانین خیلی به روز و قوی داریم اما متاسفانه در حوزه کپی رایت کمتر به این مساله پرداخته شده و ما هنوز عضو معاهده ها و پروتکل های بین المللی این حوزه نیستیم. البته به این معنا نیست که قانونی در حوزه کپی رایت نداریم، اکنون متولی اصلی این حوزه وزارت وزارت فرهنگ و ارشاد است که می توانیم از امتیازات آن بهره بگیریم.
حوزه مالکیت فکری یک مزیت رقابتی ایجاد می کند
به گزارش سیناپرس، میرزایی به مفهوم کپی رایت در طراحی آثار هنری و چالش های این حوزه پرداخت و گفت: اکنون در بازارهای مختلف رقابت سنگینی میان برندهای سطح یک وجود دارد. مثلا میان برند نوشابه کوکاکولا و پپسی یا گوشی سامسونگ و اپل در بازار رقابت سنگینی حاکم است. مطمئنا در سطح دوم برندهای بازار نیز یک گروهی از کسب و کارهایی وجود دارند که رقیب یکدیگر هستند و شاید به حقوق یکدیگر احترام نگذارند یا تخطی کنند. مثلا فردی که قصد سرمایه گذاری در حوزه طراحی دارد، نگران این مساله است که رقیب سطح یک یا دو او از طرحش کپی برداری کند.
وی یادآورشد: حوزه مالکیت فکری خودش یک مزیت رقابتی ایجاد می کند و با حمایتی که از خلاقیت ها و نوآوری ها دارد، به کسب و کارها و تولید کنندگان کمک می کند تا بتوانند از حقوق خودشان استفاده کنند. متاسفانه سطح آگاهی جامعه هنرمندان و صاحبان کسب و کار این حوزه نسبت به حقوق مالکیت معنوی که در سایر کسب و کارها وجود دارد، کمتر است. این مساله باعث می شود تا آنها نتوانند از حقوق خودشان دفاع کنند یا گاهی به طور سهوی به حقوق دیگران احترام بگذارند.
وی عنوان کرد: تمام تمایزهایی که گروه دوم و سوم در کارشان ایجاد می کنند روی برندشان می نشیند و به علامت تجاری شان منتقل می شود. معمولا در جامعه هنری نام و نام خانوادگی افراد برند است. این افراد می توانند در کسب و کاری که فعالیت می کنند اسم و فامیل شان را به عنوان برند و علامت تجاری در بانک اطلاعات تجاری سایت مرکز مالکیت معنوی به ثبت برسانند.
وی گفت: طرح های صنعتی که اصالت داشته باشند(طرح هایی که خود فرد خالق کرده است یا با طراحی قراردادی منعقد کرده و اثر اصیلی خلق کرده باشد) می توانند از حمایت های لازم برخوردار شوند. اکنون ضمانت های اجرایی بسیار خوبی هم در حوزه مالیکت صنعتی وجود دارد و دادگاه های صالح نیز این پرونده ها را رسیدگی می کنند. در حال حاضر پرونده های متعددی نیز در مجموعه پلکان داریم که اغلب به استناد طرح های ثبت شده آنها را توقیف و امحا کرده ایم. همچنین از فعالیت سایر کارگاه های غیر مجاز که بدون اجازه صاحب اثر، آن طرح صنعتی را تولید می کردند نیز جلوگیری کرده ایم.
این متخصص حوزه مالکیت فکری خاطرنشان کرد: اگر ما بتوانیم یک کارگاهی از نوع 2 و 3 داشته باشیم و یکبار از امتیازات این حوزه بهره بگیریم و استفاده کنیم، مطمئنا بازار ما به مرور زمان به حقوق مالکیت فکری و معنوی احترام می گذارد و این افراد می توانند جایگاه آثار خودشان در بازار را بدست بیاورند و از امتیازات آن بهره بگیرند.
به گفته وی، اگر طراحان برنامه ای برای صادرات طرح هایشان به کشورهای همسایه و بازارهای بین الملی هم داشته باشند، مطمئنا بدون توجه به بحث مالکیت فکری، در نمایشگاه ها و بازارهای بین المللی با مشکلات عدیده ای مواجه خواهند شد.
وی اظهارداشت: توصیه من به طراحان و خالقان اثر هنری این است که هم در وزارت ارشاد و هم در سایت پلکان آثار هنری خودشان را ثبت کنند. چه بسا برای جشنواره ای که برگزار می شود، امکاناتی فراهم شده تا هنرمندان این حوزه مورد حمایت بیشتری قرار بگیرند.
نگاه سرمایه ای کسب و کارهای خلاق به حوزه مالکیت فکری
به گزارش سیناپرس، میرزایی گفت: نگاه کسب و کار در صنایع خلاق یا سایر صنایع به حوزه مالکیت فکری از جنس سرمایه ای و دارایی است؛ یعنی زمانی که من اثر هنری ام را ثبت کنم و از قانون کپی رایت با نشر آن اثر حمایت های لازم را کسب کنم، می توانم آن اثر را به عنوان دارایی برای خودم منظور و در ارزش کسب و کارم لحاظ کنم.
وی افزود: هم اکنون بر اساس اصل حمایت عاری از تشریفات کنوانسیون برن( کنوانسیونی که به بحث کپی رایت می پردازد)، هرگاه صاحب هنر اثر خود را درست منتشر کند و در اختیار عموم قرار دهد، از همان زمان مورد حمایت های لازم در حوزه مالکیت فکری قرار می گیرد و شاید نیاز به ثبت و موضوع هایی از این قبیل نیز نداشته باشد. متاسفانه اکنون ایران عضو این کنوانسیون نیست و نمی تواند به شکل درست از این حمایت ها برخوردار باشد. البته راه هایی وجود دارد که بتوانیم از حمایت های این کنوانسیون بهره مند شویم.
این متخصص حوزه مالکیت فکری اظهارداشت: اگر کشور ما به این کنوانسیون الحاق شود باید از طراحان غیر ایرانی خارج از کشور حمایت هایی کند. در این صورت امکان دارد با یک سری اعتراض ها و دعاوی مواجه شویم مبنی بر اینکه چرا این آثار نوع سوم تولیدی وعرضه شده که متعلق به افراد خارج از کشور هستند، مورد حمایت قرار می گیرند.
وی تصریح کرد: امروزه در کسب و کارهای دنیا مدلی به نام نوآوری باز وجود دارد؛ طبق این مدل، در قیف نوآوری آثاری که دیگران خلق کرده اند وارد چرخه تولید می شود یعنی به جای اینکه ما واحد R&D داشته باشیم، طرح های اجرایی دیگر را وارد بازار می کنیم. بر اساس این مدل آثار هنری خلاق دنیا ابتدا بررسی شده، سپس وارد چرخه تولید می شوند. به عبارت دیگر امکان دارد یک طرح خلاقانه به عنوان طرح صنعتی به ثبت رسیده باشد و صاحب آن اثر نیز حمایت های لازم را داشته باشد بنابراین طرح خریداری شده و وارد چرخه تولید می شود. همچنین کارگاه های نوع دوم و سوم نیز به دنبال آثار حفاظت شده هستند تا با اطمینان بیشتر بتوانند سرمایه گذاری کنند. اکنون بسیاری از شرکت های تولیدی ایران نیز وارد این چرخه ها شده اند منتها در حوزه هنری کمتر به این موضوع توجه شده است.
وی عنوان کرد: بر اساس مدل نوآوری باز، نوآوری های خارج از سازمان در کشورها و طرح های مختلف گزینشی انتخاب شده و وارد چرخه تولید می شوند و طبق قوانین مالکیت فکری، خالق اثر و سرمایه گذار این اطمینان را دارد که مشکلی برای کسب و کارش به وجود نمی آید و سوء استفاده ای از آن اثر نمی شود؛ شرکت های رقیب یا رقبای سطح یک نیز بدون مجوز قادر به استفاده از آن اثر نیستند.
عضویت 180 کشور جهان در کنوانسیون برن
به گزارش سیناپرس، میرزایی ادامه داد: اکنون در حوزه فناوری شرکت هایی وجود دارند که دانش فنی تولید می کنند و در حوزه اختراعات پس از اینکه مورد حمایت قرار گرفتند، محصول شان را به تولید کنندگان عرضه می کنند. در اصل خروجی این شرکت ها که دانش بنیان هستند، دانش فنی است؛ آنها دانش فنی تولید و به تولید کنندگان عرضه می کنند. در حوزه صنایع خلاق نیز باید این گونه باشد.
وی بیان کرد: در حال حاضر پارک ملی علوم و فناوری های نرم و صنایع خلاق نیز برای برگزاری جشنواره جایزه ملی زیورآلات و طراحی جواهرات ایران، کار ارزنده ای پیرامون این مساله انجام داده است. ما می توانیم تیم هایی داشته باشیم که خروجی آنها آثار هنری باشد. در کنار آن می توانیم تولید کنندگان را داشته باشیم که خروجی کار آنها هم می تواند در حوزه مالکیت فکری مورد حمایت قرار بگیرد و وارد چرخه تولید شود.
وی خاطرنشان کرد: تولید کننده می تواند تا زمانی که اثری به وجود نیامده هیچ هزینه ای نکند بلکه آثار را رصد و به صورت گزینشی آنها را انتخاب کند؛ قطعا آثاری که مورد حمایت مالکیت فکری باشند برای تولید کننده ارزنده تر است زیرا او می تواند با اطمینان خاطر بیشتر وارد چرخه تولید شود و از امتیازات آن بهره بگیرد. اکنون که ما قصد تغییر این چرخه را داریم، نقش حوزه مالکیت فکری در مباحث مالکیت صنعتی و کپی رایت بیش از گذشته مشهودتر شده است.
میرزایی به بهترین راهکار برای ورود طراحان صنعتی به عرصه های بین المللی و بهره مندی آنها از حوزه مالکیت فکری اشاره کرد و گفت: اکنون تقریبا کمتر از 180 کشور عضو کنوانسیون برن هستند که می توانند از حمایت های حوزه کپی رایت بهره بگیرند. در حال حاضر برای بهره مندی از این حمایت ها سه شرط وجود دارد که خالقان یک اثر بتوانند از حمایت های این کنوانسیون استفاده کنند.
نخست، ملیت آنها باید متعلق به یکی از این 180 کشور عضو کنوانسیون باشد که ایران عضو این کنوانسیون نیست بنابراین ما نمی توانیم از مزایای آن بهره مند شویم. دوم، خالقان اثر باید در یکی از این کشورها اقامت داشته باشند.
سوم، آثار خالقان برای نخستین بار در یکی از کشورهای عضو کنوانسیون برن نشر داده شود. شاید این قسمت سوم بیشتر به کار طراحان ایرانی بیاید و آنها بتوانند از حمایت های این کنوانسیون بهره بگیرند؛ به عنوان مثال اگر جشنواره یا فستیوالی در کشورهای عضو کنوانسیون برن برگزار می شود، آنها می توانند برای اولین بار آثار خودشان را نشر دهند و طبق اصل عاری از تشریفات نیازی به ثبت هم ندارند و از روزی که طرح شان را نشر بدهند، می توانند از حمایت های لازم بهره مند شوند. این نوع حمایت تنها مختص حوزه کپی رایت است و شامل حوزه مالکیت صنعتی نمی شود.
این متخصص حوزه مالکیت فکری اظهارداشت: همچنین تولید کنندگان این حوزه که قصد انجام فعالیت های بین المللی دارند حتما باید به حوزه مالکیت فکری توجه زیادی داشته باشند. این حوزه همانگونه که می تواند به رشد و تعالی آنها کمک کند، می تواند بازدارنده نیز باشد. به عنوان مثال ما تولید کنندگانی داشتیم که در نمایشگاه های بین المللی حضور یافتند اما متاسفانه در همان ایام نخست نمایشگاه، محصولات شان توسط شرکت های رقیب جمع آوری شد، زیرا آنها شناخت کافی نسبت به حوزه مالکیت فکری نداشتند و محصولات آنها کپی شده شرکت های خارجی بود.
آنها هزینه زیادی نیز برای حضور در این نمایشگاه صرف کرده بودند بنابراین اگر ما به عنوان صاحب یک کسب و کار و تولید کننده قصد حضور در عرصه های بین المللی را داریم باید با قوانین مالکیت فکری دنیا نیز آشنا باشیم تا چالشی برای ما ایجاد نشود و بتوانیم به نحو احسن از آن حمایت ها و امتیازها بهره بگیریم.
گزارش: فرزانه صدقی
