مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: فرونشت زمین رابطه مستقیمی با افت سطح آب های زیرزمینی دارد، اما تاکنون در رابطه با کنترل مصرف آب اقدام خارق العاده ای انجام نداده ایم که نتیجه مثبتی به همراه داشته باشد.
دکتر علی بیت الهی، عضو هیات علمی و مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفتگو با سیناپرس گفت: فرونشست زمین، پدیده ای است که رابطه مستقیمی با افت سطح آب های زیرزمینی دارد بنابراین متولی آب کشور یعنی وزارت نیرو باید اقداماتی در حیطه آب مصرفی انجام دهد.
وی افزود: هم اکنون 90 درصد آب مصرفی کشور در حوزه کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. سهم حوزه خانگی، شرب و صنعتی تنها 10 درصد است.
وی اظهارداشت: تاکنون اقدامی برای صرفه جویی و کنترل مصرف آب های زیرزمینی انجام نداده ایم؛ آب رایگان بوده و کشاورزان برای استخراج آب های زیرزمینی چاه های آبی حفر کرده اند اما خوشبختانه اخیرا وزارت نیرو اقداماتی پیرامون این مساله انجام داده تا نصب کنترل های هوشمند بر سر چاه های آب را اجرایی کند.
وی درباره کنترل های هوشمند به سیناپرس گفت: نصب کنترل های هوشمند بر سرچاه های آب به منظور جلوگیری از مصرف بی رویه آب ضروری است؛ با نصب کنترل های هوشمند، مصرف کنندگان تنها در سقف مجازی چاه می توانند آب استخراج کنند. بیشتر از این میزان دیگر پمپ آب کار نخواهد کرد.
به گفته وی، در حال حاضر میزان نصب این کنترل های هوشمند نسبت به تعداد چاه های کشور که حدودا بیش از 800 هزار حلقه چاه برآورد شده ، درصد خیلی پایین و ناچیزی است.
بیت الهی خاطرنشان کرد: همچنین وزارت نیرو اکنون اقداماتی در رابطه با انسداد چاه های غیر مجاز انجام می دهد. مثلا چاه های غیر قانونی را پر کرده و مسلوب المنفعه می کند اما نسبت به تعداد چاه های غیر مجاز کشور که حدود 300 هزار حلقه چاه برآورد می شود، این میزان فعالیت بسیار ناچیز است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: اغلب روند این نوع فعالیت ها به دلیل سختی کار، مشکلات اجتماعی، مسائل حقوقی و قضایی، روبرو شدن با مردم و... به کندی پیش می رود بنابراین تاکنون در رابطه با کنترل مصرف آب اقدام خارق العاده ای انجام نداده ایم که نتیجه مثبتی به همراه داشته باشد.
وی ادامه داد: حوزه کاری ما فقط بحث آب نیست. اگر کشاورزی مان را سامان ببخشیم، نیاز آبی مان کمتر خواهد شد بنابراین مصرف آب مان نیز خود به خود کنترل می شود.
بیت الهی به سیناپرس گفت: همچنین در حیطه کشت و زرع نیز وزارت جهادکشاورزی مسوول است. این وزارتخانه نیز اکنون در زمینه شیوه های آبیاری مزارع و کشت محصولات کم آب بر اقداماتی را آغاز کرده است اما نسبت به نیاز جامعه بسیار ناچیز و اندک است. به عنوان مثال مصوب شده بود که کشور ظرف برنامه ششم توسعه باید 60 هزار هکتار کشت گلخانه ای را توسعه دهد. در حالی که این برنامه تمام شده و اکنون این رقم حدود 10 تا 12 هزار هکتار است.
وی اظهارداشت: در حال حاضر میزان مصرف آب به شیوه های سنتی مانند روش غرقابی بسیار بالاست زیرا توسعه برنامه های کشت گلخانه ای خیلی کند است. کشت های گلخانه ای مصرف آب کمتری دارند منتها اجرایی نمی شوند. ما باید با مدیریت اجرایی و اعمال مشوق به کشاورزان و مناطق پر مصرف، کشت های گلخانه ای را در کشور توسعه دهیم.
مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: همینطور وزارت جهادکشاورزی در کنترل کشت و زرع نیز مسوولیت دارد. به عنوان مثال کشت محصولاتی که مصرف آبی زیادی دارند مانند برنج، صیفی جات در جاهای خشک که اکنون با کمبود آب و بارندگی مواجه هستند، اصلا منطقی و درست نیست اما در حال حاضر مشاهده می کنیم در استان های فارس، اصفهان یا خوزستان که دچار تنش آبی هستند، برنج کاشته می شود یا شلتوک کاری انجام می دهند.
وی عنوان کرد: زمانی که محصولی کاشته می شود که نیاز آبی زیادی دارد، کشاورز باید آب بیشتری از چاه بیرون بکشد. اکنون آب رایگان است. هزینه ای که کشاورز بابت چاه های آب می دهد، فقط بابت کنترل برق است. وقتی آب رایگان باشد، شاهد بروز چنین مسائلی در کشور می شویم.
بیت الهی به سیناپرس گفت: همچنین انتظار می رود وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز نباید به هیچ وجه تاسیسات و کمپلکس هایی مانند کارخانه ها و صنایع سنگین آب بر مانند صنایع فولاد، پتروشیمی که مصرف آبی زیادی را دارند، در مکان های خشک و فلات های مرکزی ایران مکان یابی و جانمایی کنند و زیر بار فشارهای سیاسی بروند.
مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: ما اگر بخواهیم توسعه پایدار داشته باشیم باید این تاسیسات را کنار سواحل دریای عمان و خلیج فارس جانمایی کنیم. صنعتی که نتوانیم آب آن را تامین کنیم، آینده ای ندارند و نمی تواند توسعه پیدا کند. همچنین با مشکلات اجتماعی عدیده ای نیز روبرو خواهد شد. مسائل و مشکلاتی را رقم خواهد زد که قطعا ضرر آن بیشتر از منفعتش است.
وی یادآورشد: اکنون این وظایف را به جاهای مختلف به صورت دستوالعمل ها و پیشنهادهای مختلفی منعکس کرده ایم منتها فعلا اقدام معین و خاصی پیرامون این مساله انجام نداده اند که تاثیرگذار باشد و ما اعلام کنیم که نرخ فرونشست در ایران کم یا کنترل شده است.
وی تصریح کرد: سالانه میزان فرونشت دشت توکیو 12 سانتی متر در سال بود. کشور ژاپن توانست سال 1965 با تدوین و اجرای برنامه ایی جدی میزان فرونشت این دشت را پس از 35 سال به صفر برساند و در سال 2003 نیز گزارش فنی اش را منتشر کند. اکنون در دشت شانگهای و تیانجین چین چنین اقداماتی انجام شده و به نتیجه هم رسیده اند. ما نیز اگر قصد توسعه پایدار کشورمان را داریم تا سرزمینی قابل زیست به آیندگان مان بدهیم باید با توجه به ظرفیت های علمی و تخصصی کشورمان اقداماتی پیرامون کنترل فرونشست زمین انجام دهیم.
گفتگو: فرزانه صدقی
