ذخیره سازی زیرزمینی گاز، یکی از روش های متداول و شناخته شده جهان برای کمبود و تامین گاز مورد نیاز در فصول سرد سال محسوب می شود.
ذخیره سازی زیرزمینی گاز پشتوانه ای مطمئن برای تامین امنیت انرژی در زمان اوج مصرف به حساب می آید. امروزه این فناوری در دنیا قدمتی 100 ساله دارد اما کشور ایران به عنوان نخستین دارنده منابع گازی دنیا هنوز کشوری جوان در بحث این به حساب می آید و اکنون توانسته تنها یک درصد از حجم ذخیره سازی گاز دنیا را به خود اختصاص دهد.
حسین حیرانی، دکترای سیاست گذاری علم و فناوری و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور به ضرورت اجرای فناوری ذخیره سازی زیرزمینی گاز ایران اشاره کرد و در گفتگو با سیناپرس گفت: روزانه به طور متوسط در ایران 500 میلیون متر مکعب گاز مصرف می شود که طبق نیاز روز ایران باید حدودا 10 میلیارد مترمکعب ذخیره سازی زیرزمینی گاز داشته باشیم که اکنون این عدد زیر یک درصد است.
وی به فواید ذخیره سازی زیرزمینی گاز اشاره کرد و گفت: مهمترین استراتژی کشورها در پیک سایی، ذخیره سازی زیرزمینی گازهاست. امروزه بیشتر کشورهایی به دنبال این مساله می روند که فاصله بین نیاز گازی شان در فصل مختلف سرد و گرم سال متفاوت باشد. آنها همواره تولید گاز را حتی زمانی هم که نیاز ندارند، متوقف نمی کنند بلکه گاز تولیدی را ذخیره کرده و به اندازه اختلاف بین مصرف معمولی و پیک شان، مخازن را توسعه می دهند. آنها مبنایشان را استراتژی ذخیره سازی قرار می دهند.
وی به اهمیت این پیک سایی در ایران پرداخت و افزود: اکنون فاصله مصرف گاز طبیعی مان در چهار ماه فصل سرد سال (آذرتا اسفند) با هشت ماه دیگر( فروردین تا آبان) متفاوت است؛ به طور متوسط روزانه در این چهار ماه 200 میلیون متر مکعب بیشتر از هشت ماه دیگر سال گاز مصرف می شود. اکنون برای رفع معضل خاموشی ها در فصل سرد سال باید روزانه به اندازه 200 میلیون متر مکعب در طول هشت ماه سال گاز تولید و ذخیره کنیم تا دیگر در فصل زمستان و در پیک مصرف نیازی به واردات گاز نداشته باشیم و میزان خاموشی ها کاهش پیدا کند.
این دکترای سیاست گذاری علم و فناوری عنوان کرد: در حال حاضر اختلاف عرضه گاز به نیروگاه ها باعث شده تا میزان مصرف سوخت مایع در فصل زمستان بسیار زیاد شود که دو بدی به همراه دارد. یک، سالانه حدودا 2 میلیارد دلار بار مالی به صنعت برق و انرژی کشور تحمیل می کند. دوم، باعث تشدید بحث آلودگی های هوا می شود که امکان دارد به خاطر اعمال سختگیری ها و الزامات زیست محیطی، کشور جریمه های سنگینی بین المللی را متحمل شود.
وی یادآورشد: در کنار این مسائل طی چند سال اخیر ما با خاموشی های گسترده در فصل سرد سال مواجه بودیم که برای رفع این معضل، مذاکراتی یک طرفه با ترکمنستان برای واردات گاز داشتیم.
حیرانی به سیناپرس گفت: پیش از سال 92 پیشرفت های خوبی در زمینه ذخیره سازی گازهای زیرزمینی داشتیم. تحقیقات خوبی نیز پیرامون این مساله انجام شد. سایت های ذخیره سازی خوبی هم در نقاط استراتژیک کشورمان افتتاح شدند. همچنین ذیل شرکت ملی گاز ایران، شرکت مستقلی به نام ذخیره سازی زیرزمینی گاز ایجاد شد اما متاسفانه مسوولان دولت پیشین در راس آن زنگنه؛ وزیر وقت آن دولت و همکاران او اعتقادی به ذخیره سازی زیرزمینی گاز نداشتند. یکی از اقداماتی که آنها انجام دادند، منحل کردن این شرکت بود؛ این روند طی چهار سال دوم دولت پیشین منجر به روند شدید نزولی تخصیص بودجه شد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور اظهارداشت: فناوری ذخیره سازی زیرزمینی گاز از جمله فناوری هایی است که نیاز به سرمایه گذاری زیادی دارد و باید دولت با سرمایه گذاری اش آن را انجام دهد. همچنین این فناوری ارتباط مستقیمی با امنیت ملی دارد. تامین گاز نیرگاه ها و صنایع و حوزه تجاری شدیدا بحث پدافند غیرعامل را به دنبال دارد.
وی گفت: اگر ما ذخیره سازی زیرزمینی گاز را نداشته باشیم، گاز تولیدی فقط در لوله ها جریان پیدا می کند. مسوولان دولت پیشین وزارت نفت معتقد بودند، اکنون اینهمه لوله کشی کرده ایم، باید گاز را در همین لوله ها ذخیره کنیم. ذخیره سازی گاز در لوله ها علاوه بر خطرات و ریسک های احتمالی، بحث پدافند غیرعامل شدیدی نیز دارد. اگر لوله گاز در این شبکه سراسری قطع شود و به هیچ کجا وصل نباشد، برق کشور و فعالیت صنایع از کار میفتد. بخش خانگی و تجاری نیز دچار قطعی شدید برق و گاز می شوند که مساله امنیت ملی ما را شدیدا تحت تاثیر قرار می دهد. پس دولت باید در این حوزه از سرمایه عمومی اش سرمایه گذاری کند.
به گفته وی، رویکرد چند سال اخیر منجر به روند شدید نزولی تخصیص بودجه دولتی و جذب سرمایه گذاری خارجی و تحقق نیافتن اهداف اسناد بالادستی شد. در برنامه پنجم توسعه طرح های تحقیقاتی در این زمینه در وزارت نفت و حتی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری تعریف شده بود. یکی از طرح های کلان این شورا در حوزه ذخیره سازی زیرزمینی گاز بود که آنهم از سوی وزارت نفت متوقف شد. اتفاق بعدی هم مصوبه وزارت نفت برای منحل ساختن شرکت ذخیره سازی زیرزمینی گاز و تبدیل آن به مدیریت ستادی ضعیف در شرکت ملی گاز بود.
وی به سیناپرس گفت: نقشه ذهنی مسوولان پیشین وزارت نفت مبنی بر احداث خطوط لوله گاز بیشتر نشات گرفته از یک رژیم مافیایی بود. مافیای این صنعت باعث شد تا در دور افتاده ترین روستاهای کشور، خطوط لوله گاز کشیده شود. روستاهایی که نیاز به لوله کشی نداشتند.
وی تاکید کرد: این سیاست ها باعث شد ایران که خود در زمینه تامین منابع گازی نقش پر رنگی داشت، اکنون به مرحله ای برسد که حتی نتواند به اندازه مصرف کشور گاز تولید کند. همچنین سطح گفتمان مان در حوزه اقتدار ملی و پدافند غیر عامل کمرنگ تر شود؛ دو عاملی که مهمترین محرک های توسعه فناوری ذخیره سازی بودند.
حیرانی در پایان اظهارداشت: وقتی مخازن مان پر باشد، دست مان برای مذاکره و صادرات باز می شود و خیال مان بابت احساس نیاز صنایع راحت تر می‌شود. همچنین می توانیم اهداف اسناد بالادستی‌مان را محقق کنیم.
گفتگو: فرزانه صدقی
