صنعت نساجی از جمله صنایعی به شمار می‌رود که پیشینه تاریخی زیادی در ایران دارد. این در حالی است که اکنون ایران حتی در میان 50 کشور برتر صنعت نساجی جهان نیز قرار ندارد.
به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، صنعت نساجی اشتغال‌زایی فراوانی دارد و می‌تواند ارزآوری زیادی به همراه داشته باشد اما متاسفانه طی سال‌های اخیر این صنعت با مشکلات زیادی روبرو است؛ صنعتی که پیشینه تاریخی زیادی در ایران دارد اما اکنون حتی در میان کشورهای برتر جهان نیز جایگاهی ندارد. واکاویی بیشتر این مساله باعث شد تا گفتگویی با علی اکبر مرآتی، فوق دکترای مهندسی مکانیک، عضو هیات علمی و رئیس اسبق پژوهشکده مواد و فناوری‌های پیشرفته نساجی دانشگاه صنعتی امیرکبیر ترتیب دهیم که در ادامه آن را می‌خوانید.
آنا: در حال حاضر جایگاه علم و صنعت نساجی ایران را نسبت به کشورهای دیگر چگونه مقایسه می‌کنید؟ آیا توانسته‌ایم به جایگاه مطلوبی دست پیدا کنیم؟
مرآتی: هم اکنون برخی از فناوری‌ها را فناوری برافکن می‌نامیم یعنی یک ساختار جدیدی ایجاد می‌کنند که جدا از ساختارهای فعلی است. به عنوان مثال فناوری موبایل، تمامی طرز تفکر، روش‌ها و متدهایی که تاکنون بوده را تغییر داده یا از بین برده است؛ این نوع فناوری‌ها مبانی رقابت و رقابت‌پذیری با فناوری‌های دیگر را تغییر میدهند و صنایع و بازارهای جدید را ایجاد می‌کنند. نتیجه مستقیم این نوع فناوری‌ها، نوآوریهای جدید است. به این نوع فناوری‌ها، فناوری‌های برافکن (Disruptive Technologies) میگویند. طبیعتا این نوع فناوری‌ها در زمینه نساجی نیز تاثیر خودش را میگذارد. در حال حاضر علاوه بر اینکه صنعت نساجی سنتی جایگاه خودش را دارد و از دست نمیدهد، این نوع فناوری‌ها مانند فناوری نانو و فناوری هوشمند وارد گرایش، علم و صنعت نساجی شدهاند و تغییر و تحول شگرفی ایجاد کرده‌اند. در حال حاضر کشورهای پیشرفته زیادی در این عرصه از ما پیشی گرفته‌اند اما در بعضی از ابعاد مانند فناوری‌های نانو یا الیاف نیز ما هم حرفی برای گفتن داریم به طوری که هم اکنون در بخش علمی، صنعتی محصولات تجاری وارد بازار کرده‌ایم. محصولاتی که قابل رقابت با کشورهای دیگر هستند اما متاسفانه نسبت به کشورهای دیگر یک مقدار عقب‌تر هستیم.
آنا: در حال حاضر پژوهشگران این حوزه چه مشکلاتی پیش‌رو دارند؟ آیا پژوهشگران این حوزه می‌توانند با توجه شرایط کنونی جامعه در عرصه بین المللی ورود پیدا کنند؟ کیفیت محصولات نساجی ما با توجه به اعمال تحریم‌ها چگونه شده است؟
مرآتی: در حال حاضر تحریم‌ها در بخش تحقیقات و صنعتی اثر زیادی برجای گذاشته‌اند. مثلا ما نمی‌توانیم برخی از مواد و دستگاهها را به راحتی و به روشهای متداول وارد کنیم یا در دسترسی داشته باشیم. مثلا ما یک دستگاه آزمایشگاهی نیاز داریم که این دستگاه را قادر به خریدش نیستیم.همچنین برای ساخت این دستگاه نیز نیاز به قطعاتی داریم که برای وارد کردن این قطعات محدودیت ایجاد شده است. هرچند ما می‌توانیم از طریق کانالهایی این دستگاه را تامین کنیم اما هم زمان و هم هزینه زیادی نیاز دارد تا ما بتوانیم یک تکنولوژی یا محصول جدیدی را تولید کنیم. تولید این محصولات امکان پذیر است. اکنون توان عملی کشور به اندازهای کفایت می‌کند و امکان ایجاد زیرساخت برای فناوری‌های جدید در زمینه نساجی از بعد علمی‌اش وجود دارد اما متاسفانه از بعد صنعتی تحریم‌ها و قیمت ارز و نوسانات اقتصادی و مسایل بانکی و ... هرکدام به سهم خودشان تاثیر زیادی در ایجاد این مشکلات و چالش‌ها به جا گذاشته‌اند. البته این مشکلات برای سایر بخش‌ها نیز وجود دارد. صنعت نساجی نیز از این امر مستثنی نیست. در این بخش‌ها مشکل دارد بنابراین اگر بخواهیم مشکلاتی که تحریم را برای ما ایجاد کرده‌اند کنار دیگر مشکلات بگذاریم، سهم 20 درصدی دارند، 80 درصد مشکلات داخل کشور قابل حل هستند که متاسفانه رفع نشده‌اند و همچنان باقی مانده‌اند.
آنا: آیا اکنون صنعت برای رفع مشکلات کشور از دانش پژوهشگران داخلی استقبال می‌کند؟ آیا به واسطه این دانش می‌توانیم اشتغال‌زایی و ارز آوری داشته باشیم؟
مرآتی: بخش صنعت در برخی از زمینه‌ها توجه زیادی به نقش دانشگاه‌ها ندارد. اکنون دانشگاهیان با توجه به نقشی که می‌توانند ایجاد کنند دنبال تولید فناوری‌ها میروند و صنعت را ایجاد می‌کنند. آنها حتی محصولات تجاریسازی شده‌ای در حد بین المللی و صادراتی نیز تولید می‌کنند. ما اکنون نمونههایی در بخش نخ، پارچه و مخصوصا پوشاک داریم که صادرات زیادی انجام میدهند. این محصولات ارزش افزودهای زیادی مخصوصا در بخش پوشاک دارند. اگر به ارزش افزوده این صنعت مخصوصا کیفیت بخش پوشاک توجه بیشتری کنیم، می‌توانیم محصولات خوبی تولید کنیم. اکنون خیلی‌ها متوجه این مساله شدهاند و در زمینه تولید این محصولات سرمایه گذاری می‌کنند به طوری که وضعیت این صنعت نسبت به دو سال گذشته، حتی با وجود شرایط کرونا، بهبود پیدا کرده است. امیدواریم وضعیت بهتری نیز پیدا کند. طبیعتا اگر این شرایط بهبود پیدا کند ضمن اشتغال‌زایی، صنایعی که توسط تکنولوژی‌های جدید یا وارداتی ایجاد می‌شوند، می‌توانند محصولات با کیفیتتری را تولید کنند. با انجام این کار زمینه صادرات هم برای آنها فراهم میشود. اکنون عمده تبادلات تجاری ما مخصوصا در بخش نساجی با کشورهای همجوارمان از جمله افغانستان و عراق است. سطح تکنولوژی این کشورها پایین‌تر از ایران است و محصولات خودشان را از کشورهایی مانند ترکیه و چین تامین می‌کنند. ما باید با این کشورها رقابت کنیم. طبیعتا چنین مسوولیتی سنگین است.
آنا: دولت چه اقدامی می‌تواند در رفع این مشکلات و بهبود شرایط این صنعت داشته باشد؟
مرآتی: اکنون دولت سهم تحریم‌ها و سهم مذاکرات هستهای و تبادلات با کشورهای غربی را در اقتصاد، فرهنگ و معیشت مردم کم می‌کند و پایین می‌آورد، اگر پیش از این سهم تحریم‌ها و برجام 60تا70 درصد بود، اکنون تلاش می‌کند در این زمینه‌ها خودش را تقویت کند که این سهم را کاهش دهد و به 15 تا 20 درصد برساند نه اینکه کلا با این کشورها قطع رابطه کند. دولت سعی دارد سهم و تاثیرات آن را کاهش دهد. انتظار ما این است که تبادل‌ها با همه کشورها حتی کشورهای غربی در سطح معمول و با حفظ منافع کشور برقرار باشد. ارتباطات ما باید مخصوصا با کشورهای همجوارمان در اولویت تحولات اقتصادی قرار بگیرد. تا آنجایی که من مطلع هستم این موارد مد نظر دولت است اما هنوز نتوانسته‌اند با چند کشور همسایه ارتباط و راهکار درستی پیدا کنند. امیدواریم این مشکلات نیز برطرف شود. بالاخره ما با کشورها از نظر دین، مذهب و ملیت و نژاد تشابهات زیادی داریم. این مشکلات نیز قابل حل است. امیدواریم دولت جدید نیز بتواند این مشکلات را به خصوص با کشورهای همسایه برطرف کند. هم اکنون بازار بسیار وسیع و بزرگی برای صنعت نساجی در کشورهای همسایه وجود دارد. امیدواریم این زمینه توسط دولت ایجاد شود و ما بتوانیم وارد بازار این کشورها در بخش نساجی بشویم.
گفتگو: فرزانه صدقی
انتهای پیام/
