نشا، گیاهچه جوانی است که از مراحل اولیه رشد، یعنی جوانه زنی تا چند برگی را در محیطی خارج از مزرعه اصلی، به نام خزانه یا سینی های کشت نشا در گلخانه که محیطی کاملن کنترل شده است رشد میکند.
زمانی که به مرحله چند برگی می رسد، قابلیت انتقال به مزرعه یا زمین اصلی را دارد. نشا را پس از خارج شدن از خزانه یا سینی، می توان در گلخانه های پرورش محصول به روش خاکی یا هیدروپونیک و یا مزرعه فضای باز کاشت، در نتیجه برای یک محصول بهتر و با کیفیت تر، بهترین گزینه به جای کاشت مستقیم بذر نشاکاری است. امروزه بسیاری از گیاهان را می توان به صورت نشا به زمین انتقال داد.
در اینجا ما سعی میکنیم نکات مفیدی از مراحل تولید نشا را به شما نشان دهیم. در ابتدا انواع نشا که تولید می‌شود، یا از قدیم مرسوم بوده را مختصر توضیح می دهیم.
روش تولید نشا ریشه لخت که از قدیم کشاورزان به صورت سنتی برای برخی گیاهان از آن استفاده کرده اند:
۱ _ ابتدا بذر را به صورت متراکم در محیطی خارج از زمین اصلی (خزانه) در خاک کشت کرده در اکثر مواقع از پوشش های پلاستیکی روی آن در جهت کنترل دما استفاده می کنیم، بعد از رشد و چند برگی شدن نشاها، خزانه را کاملن خیس می کنند تا نشاها را بتوانند به راحتی از خاک جدا کرد تا ریشه کمتر آسیب ببیند، سپس به صورت ریشه های لخت به زمین اصلی انتقال می دهند.
معایب این روش :
*آسیب زیاد ریشه در حین جدا سازی .
*تلفات در مراحل اول کاشت .
* همه گیاهان با این روش قابل انتقال نیستند .
* امکان آسیب دیدن خزانه به دلیل عوامل جوی و غیر مکانیزه بودن.
* سختی کار و تولید، مصرف بذر زیاد که بذر هیبرید هزینه بالایی دارد و امکان استفاده از این روش پر هزینه است.
۲_ کاشت نشا در سینی های سلولزی و کاغذی که قبلن توسط کارخانه های قند وارد ایران شد، به دلیل هزینه های بالای سلول های کاغذی و استقبال ضعیف کشاورزان و نبود اطلاعات کافی جهت ترویج در ایران کاربرد چندانی ندارد.
مزایا : در این روش ماشین کاشت نشا در مزرعه می تواند سریع تر عمل کند و هزینه کارگری کمتر و کاشت آن سریع تر است، اگر این روش جهت ارزان سازی یا بومی سازی
برای تولید کاغذ باشد، میتوان در تولید نشا محصولات دیگر مانند کاهو، ذرت و کلزا استفاده کرد. صرف نظر از صرفه اقتصادی، این روش بهترین راه انتقال نشا چغندر قند و گیاهان زراعی با تراکم بالا است.
۳_کاشت نشا ریشه توپی در سلول های پلاستیک (سینی های نشا پلاستیکی) که در حال حاضر بیشترین اقبال در بین کشاورزان و نشا کاران کشور را دارد. تمامی بحث ما در اینجا تولید نشا به این روش است.
تولید نشا تجاری در ایران حدود اوایل دهه هشتاد از جنوب کشور (استان بوشهر) آغاز شد. چند سال اول به دلیل امکانات کم و نبود تولید نهاده نشا و اطلاعات، سیستم دولتی از تولید نشا ریشه توپی (صنعتی) سختی های کار بیشتر بود و علاوه بر کمبود اطلاعات، تجهیزات و مکانیزاسیون نیز برای این کار وجود نداشت. اولین نهاده که وارد کشور شد، سینی نشا خاک بستر بود. در سالهای بعد، از اروپا دستگاههای بذرکار سینی به تعداد انگشت شماری وارد کشور شد. سینی های وکیومی ۱۰۵و ۲۱۶حفره ای و سینی های فومی ۲۱۶و ۲۴۷در نهایت ۲۲۰حفره قبل از دهه نود در کشور موجود بودند. نمونه های تزریقی و فومی با ابعاد مختلف و غیر استاندارد تولید شدند که اقبالی به دنبال نداشت. اوج شکوفائی نشا از سال ۱۳۹۰با ورود ماشین آلات و تجهیزات داخلی آغاز و به سراسر کشور توسعه پیدا کرد، البته امروزه با تلاشهای فعالان این عرصه مدل های بهتر و استاندارد تری از سینی نشا تولید و عرضه شده است، که سلیقه های مختلف را پوشش می دهد. بستر های کشت مرسوم در نشا از کوکوپیت، پیت ماس و پرلیت تشکیل شده است که به تازگی در برخی نقاط کشور از ترکیب بقایای گیاهی فرآوری و درست شده است و میتوان به صورت ترکیبی از آنها استفاده کرد، البته هنوز ریسک بالایی دارند.
سال ۱۳۹۰شروع داخلی سازی مکانیزاسیون نشا بود! اولین بذرکار در کشور توسط یک تیم محقّق درپارک علم و فن آوری کرمانشاه طراحی، تولید وثبت اختراع داخلی شد، تجاری سازی آن از همان سال آغاز شد و به کشور عرضه گشت، بعد از این مکانیزاسیون نشا ،عامل توسعه نشا در کشور شد، امروزه به همت این افراد انواع تجهیزات نشا در کشور تولید و عرضه می گردد. بعد ازگذشت ۹سال توسعه مکانیزاسیون نشا در تمام کشور، شاهد گسترش واحد های تولیدنشا هستیم. میلیاردها عدد نشا انواع سبزی، صیفی و گیاهان زراعی در کشور تولیدمی کنند، حداقل ۳۰۰واحد نشا در کشور فعال است. نشا عامل توسعه بخش کشاورزی و حافظ محیط زیست است، بهترین روش برای کاهش هزینه های تولید و افزایش عملکرد در واحد سطح و کیفیت محصول برای صادرات است. توسعه صادرات بدون روش صنعتی نشا، در بخش سبزی و صیفی بی معنی است یا قابل رقابت در دنیای امروز نمی باشد. در کشاورزی در بخش سبزی و صیفی، مکانیزاسیون داخلی باعث شد که صرفه جویی ارزی زیادی شد، اما در مقابل، طی توسعه مکانیزاسیون برنج مبالغ هنگفتی ارز از کشور خارج شدو باعث وابستگی بیشتر شد، امیدواریم این صنعت هم بومی سازی بشود.
