راهبرد‌هايی فراوان برای شناسایی اخبار جعلیِ مكتوب وجود دارد اما نوجوانان بیشتر اخبار خود را از رسانه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند - به‌طور مثال آن‌ها جنگ اوکراین را بيشتر از طريق تیک تاک[1]دنبال می‌کنند- و اين در حالي است كه ارائه توصيه‌هاي مشخص برای شناسایی عكس و فيلم جعلی در رسانه‌های اجتماعی دشوارتر است.
ايشا باك[2]مدیر برنامه‌های آموزشی در كامن سنس مديا[3] به دانش‌آموزان پايه‌هاي اول تا دوازدهم و معلمان آن‌ها توصيه می‌کند كه عکس‌ها و فیلم‌هایی را که در رسانه‌های اجتماعی می‌بینند با در نظر گرفتن پرسش‌های زير، منتقدانه موردبررسی قرار دهند:
1. چرا اين محتوا به من پيشنهاد مي‌شود و الگوريتم[4]رسانه‌هاي اجتماعي چگونه كار مي‌كند؟
مخاطب شبكه‌اي در رسانه‌های اجتماعي به سهولت وارد اتاق پژواك[5]شده و هر لحظه بيش از پيش به سمت محتواي افراط‌گرايانه يا پرحاشيه هدايت می‌شود. آگاهي از شيوه كاركرد الگوريتم‌ها در پسِ پرده رسانه‌های اجتماعي، شما را به مصرف‌کننده‌ای منتقد نسبت به محتوا بدل می‌کند. در مورد الگوريتم تيك تاك به‌طور مثال هر چه بيشتر يك فيلم را براي مشخص كردن واقعي يا جعلي بودنش پخش‌کنید، نرم‌افزار مذكور براي جلب توجهتان مشابه همان محتوا را بيشتر به شما پيشنهاد و ارائه مي‌كند.
2. چرا این محتوا برایم جذاب است؟
احساسات خود را مهار كرده، اجازه ندهید عواطفتان مانع راستي آزمايي محتوا شود. تله کلیک[6]و اخبار جعلی برای برانگيختن احساسات و سپس به واکنش واداشتن شما در تلاش‌اند چراكه احتمال مداومت در به اشتراك گذاشتن محتوايي كه ناراحتي يا خشم مخاطب شبكه‌اي را برمی‌انگیزد، به مراتب بيشتر است. یک فيلم یا عكس جعلی حتي اگر بی‌ضرر به نظر رسد، همچنان مهم است که از به اشتراک گذاشتنش به جد پرهيز شود.
3. چه انگیزه‌ای سبب‌ساز به اشتراك گذاشتن اين محتوا شده است؟
جويا شويد كه آيا در پس آن شخص يا منبع، انگیزه‌ای پنهان جهت به اشتراك گذاشتن اطلاعات وجود دارد؟ آيا آن فرد يا منبع به‌واقع درصدد ارائه اطلاعات به شماست يا سعي می‌کند كه اطلاعاتي مضر را با شما به اشتراك بگذارد؟ آيا انگیزه‌ای احتمالي درباره به اشتراك گذاشتن اين اطلاعات وجود دارد كه از ديد شما پنهان است؟
4. آيا می‌توانم اطلاعات را تأیید كنم؟
اين امكان از طريق جست‌وجوی معكوس عكس و فيلم در گوگل[7]يا بررسي و مطابقت محتوا با گزارش‌هايي كه روي خروجي رسانه‌هاي خبري جريان اصلي[8]قرارگرفته ميسر است. همچنين مهم است به خاطر بسپاريد كه در موقعیت‌های مواجهه با خبر فوري[9]نظر به احتمال نادرستي گزارش‌های اوليه، عدم اطميناني فراوان نسبت به صحت اين دسته از اخبار و گزارش‌ها وجود دارد.
5. اين محتوا راوي يك توطئه واقعي است يا توهم توطئه[10]؟
توطئه‌ها رويدادهايي واقعی‌اند و اتفاق می‌افتند. اما بين توطئه تأییدشده و توهم توطئه تفاوت وجود دارد مبني بر این‌که براي اثبات يك توطئه واقعي شواهد و قرائن بيّن وجود دارد -به‌طور مثال اسنادي كه افشا می‌شوند و نقش عوامل الف، ب، پ و ... را نشان می‌دهند- درحالی‌که توهم توطئه رويدادهايي اثبات نشده و فاقد اسناد معتبر و مشروع است.
*اين نوشتار ترجمه آزاد يادداشتي است با عنوان
What’s Fake on Social Media? 5 Questions for Teachers and Students to Ask
كه در 11 مارس 2022 منتشرشده است.
[1] www.tiktok.com
[2] Eisha Buch
[3] www.commonsensemedia.org
[4] Algorithm به گام‌های متوالی با تعریف همچنين تقدم و تأخر مشخص گفته می‌شود که از نقطه‌ای آغاز و در نقطه‌ای به پایان می‌رسند و ممکن است چندين و چند بار تکرار شوند.
[5] Echo Chamber به دسته‌ای از محتوا در رسانه‌ها و سايت شبکه‌های اجتماعی اطلاق می‌شود که به سبب همسو بودن با باور مخاطب‌شبكه‌اي و تکرار آن در این رسانه‌ها به باوري عمومی تبدیل مي‌شوند.
[6] Clickbait به محتوایی اطلاق می‌شود که هدف اصلی آن فریب کاربرشبكه‌وند برای هدایت وي به صفحه‌ای خاص از وب براي مشاهده تبليغات یا فيلم است.
[7] https://images.google.com
[8] لفظی است كلي که به رسانه‌های گروهی بزرگي اشاره می‌کند که تعدادي زیاد از مردم را تحت تأثیر قرار داده، ضمن بازتاب جریان‌های فکری رایج به آن‌ها شکل نيز می‌دهند.
[9] به خبري ضروری گفته می‌شود که به علت اهمیت آن جریان عادی اخبار متوقف‌شده و خبر مذکور منتشر می‌شود.
[10] conspiracy theory
