تب دنگی که به انگلیسی "dengue fever" نامیده میشود، یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش پشه‌ها به انسان منتقل میشود و در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان شایع شده است. نوع خفیف این بیماری باعث تب بالا و علائمی مشابه آنفولانزا میشود. اما شکل شدیدتر آن که به "تب خونریزی‌دهنده دنگی" مشهور است، می‌تواند منجر به خونریزی شدید، افت ناگهانی فشار خون (شوک) و حتی مرگ گردد.
سالانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا می‌شوند. این بیماری بیشتر در جنوب شرقی آسیا، جزایر غرب اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و آفریقا شایع است، اما به تازگی در مناطقی جدید از جمله اروپا و بخش‌های جنوبی ایالات متحده نیز مشاهده شده است. محققان در حال توسعه واکسن برای تب دنگی هستند. در حال حاضر، در مناطقی که این بیماری شایع است، بهترین روش برای جلوگیری از عفونت، اجتناب از نیش پشه و اتخاذ تدابیری برای کاهش جمعیت پشه‌ها است. در ادامه، علائم تب دنگی و روش‌های مراقبت و درمان آن شرح داده شده است.
تب دنگی چیست؟
تب دنگی یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش پشه‌ها، به ویژه پشه آئدس، به انسان منتقل میشود. این بیماری همچنین با نام‌های تب دنگ، تب دانگ و تب استخوان شکن شناخته میشود. ویروس‌های تب دنگ مربوط به خانواده‌ای هستند که شامل ویروس‌های عفونت نیل غربی و تب زرد میشود. این بیماری به طور اصلی در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان شایع است اما نمی‌تواند به طور مستقیم از طریق انتقال از فرد به فرد منتقل شود. تب دنگی با گزش پشه آئدس آلوده به ویروس دنگ منتقل می شود. پشه هنگامی که فرد مبتلا به ویروس دنگی را در خون او نیش بزند، آلوده می شود. در ادامه مقاله به بررسی علائم تب دنگی میپردازیم.
علائم تب دنگی
بسیاری از افراد ممکن است به‌طور مشخصی علامتی از ابتلا به تب دنگی نداشته باشند، اما برخی علائم تب دنگی می‌تواند با علائم بیماری‌های دیگر مانند آنفولانزا تطابق داشته باشد. ظاهر شدن علائم معمولاً حدود ۴ تا ۱۰ روز پس از آنکه شخص مبتلا به تعدادی از پشه‌های مربوطه گزش داده باشد، اتفاق می‌افتد. علائم بیماری تب دنگی شامل تب شدید، سردرد شدید، درد پشت چشم‌ها، درد شدید عضلانی و مفصلی، راش پوستی، تهوع و استفراغ، خستگی شدید، و تورم غدد لنفاوی میشود. این علائم معمولاً به طور متوسط ۲ تا ۷ روز طول می‌کشند. افرادی که برای دومین بار به این بیماری مبتلا می‌شوند، ممکن است علائم شدیدتری تجربه کنند، اغلب با تجربه‌ی تب دنگی شدید. پس از کاهش تب، ممکن است علائمی همچون درد شدید شکم، خونریزی لثه یا بینی، استفراغ مداوم، تنفس سریع، خون در استفراغ یا مدفوع، خستگی و بی‌قراری، تشنگی شدید، پوست رنگ پریده و احساس ضعف ظاهر شوند.
علائم تب دنگی در کودکان
علائم تب دنگی در کودکان معمولاً شامل تب ناگهانی و بالا، سردرد شدید، درد پشت چشم‌ها، درد مفاصل و عضلات، حالت تهوع، استفراغ، غدد متورم، و بثورات پوستی است که سه تا چهار روز پس از شروع تب ظاهر می‌شوند. تفاوت علائم بین کودکان و بزرگسالان به‌طور کلی ناچیز است، اما کودکان ممکن است بیشتر دچار علائم غیرخاص مانند تب و بثورات پوستی شوند و کمتر از بزرگسالان دچار درد عضلانی و مفصلی شدید شوند. بیماری در کودکان اغلب با تب بالا شروع میشود.
تشخیص تب دنگی
قبل از هر چیز، باید بدانید که هیچ درمان خاصی برای دنگی وجود ندارد و تمرکز اصلی بر مدیریت علائم است. بیشتر موارد تب دنگی را می‌توان در خانه با استفاده از داروهای مسکن مدیریت کرد. البته این به معنای نادیده گرفتن مراجعه به مراکز پزشکی نیست. استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین در این شرایط ممنوع است زیرا خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. به جای این داروها، استامینوفن (پاراستامول) که توسط پزشک متخصص تجویز میشود، بهترین گزینه برای تسکین درد در این بیماری است. در موارد شدیدتر، نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود دارد.
جلوگیری از تب دنگی
تنها راه مؤثر برای پیشگیری از ابتلا به دنگی، کنترل جمعیت حشرات در محیط زندگی و جلوگیری از گزیده شدن توسط پشه‌ها است. برای پاکسازی محیط از پشه‌ی آئدس و کاهش احتمال گزیده شدن توسط آن، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
1. پوشاندن پنجره‌ها و درها: تمام پنجره‌ها و درهای ورودی را با توری سالم و بدون پارگی بپوشانید.
2. جمع‌آوری زباله‌های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف: هیچ پلاستیک و ظرف یکبار مصرفی در اطراف محل زندگی‌تان رها نکنید و اگر مشاهده کردید، حتماً جمع‌آوری کنید زیرا پشه‌ها در این مکان‌ها تخم‌ریزی می‌کنند.
3. خالی کردن ظروف آب: تمام ظرف‌های آبی که در محیط باز وجود دارند را خالی و خشک کنید.
4. خشک کردن چاله‌های آب: تمام چاله‌ها و مکان‌هایی که در اطراف خانه‌تان پر از آب می‌شوند را خشک و تمیز کنید.
5. سمپاشی دوره‌ای: اگر در خانه‌های حیاط‌دار، باغ یا محیط‌های طبیعی زندگی می‌کنید، حتماً به صورت دوره‌ای محیط را سمپاشی کنید.
6. تمیز نگه‌داشتن زیرگلدانی‌ها: تمام زیرگلدانی‌ها را خالی و خشک نگه دارید و به صورت دوره‌ای بشویید.
7. استفاده از پشه‌بند: اگر قصد دارید در فضای باز، مانند تراس یا حیاط، بخوابید حتماً از پشه‌بند استفاده کنید. بهتر است روی محل خواب فرزندان خود را نیز با پشه‌بند بپوشانید، حتی اگر در داخل خانه می‌خوابند.
8. استفاده از قرص پشه‌کش و دستگاه‌های دورکننده‌ی حشرات: این ابزارها می‌توانند در کاهش تعداد پشه‌ها مؤثر باشند.
9. پوشیدن لباس‌های روشن و بلند: با توجه به اینکه پشه‌ی آئدس به رنگ‌های تیره جذب میشود، بیرون از خانه لباس‌های نخی و گشاد به رنگ روشن بپوشید و از لباس‌های بلند استفاده کنید تا بدن شما را کاملاً بپوشاند.
10. استفاده از اسپری‌ها و قلم‌های ضد گزیدگی: حتماً از اسپری‌ها و قلم‌های ضد گزیدگی حشرات و دافع حشرات روی پوست خود بزنید، مخصوصاً وقتی در فضای باز هستید.
11. تمیز نگه‌داشتن محیط داخلی خانه: حتماً محیط داخلی خانه را تمیز نگه دارید و از مرطوب شدن گوشه و کنار خانه جلوگیری کنید.
12. استفاده از برگه‌ها و کارت‌های جذب‌کننده‌ی حشرات: از این ابزارها در بالکن، حیاط و ورودی‌های خانه استفاده کنید.
13. تمیز کردن و سمپاشی فیلترها و مجاری هوا: تمام فیلترها و مجاری هوای فن‌کوئل، اسپیلت و کولر را تمیز و سمپاشی کنید و سپس تمام ورودی‌های هوا به مجاری انتقال هوای این دستگاه‌ها را با توری مناسب بپوشانید تا از ورود پشه‌ها جلوگیری شود.
14. مدیریت زباله: زباله‌ها را به صورت مناسب از خانه خارج کنید. حتماً باید زباله‌ها در کیسه‌های خشک و در بسته قرار بگیرند و در سطل زباله‌ی مخصوص (سطل‌های شهرداری) قرار داده شوند. پس از هر بار تخلیه، سطل‌های زباله را خوب بشویید و خشک کنید، سپس در آن کیسه‌ی زباله قرار دهید.
15. نوشیدن مایعات زیاد: مایعات زیاد بنوشید تا بدن شما همیشه در بهترین حالت برای مبارزه‌ی احتمالی با ویروس‌ها باشد.
تب دنگی چگونه سرایت میکند ؟
این بیماری به وسیله پشه‌های آلوده به ویروس دنگی، به ویژه گونه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus، به انسان منتقل میشود. این پشه‌ها اصولاً در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری زندگی می‌کنند و در طول روز فعال هستند. در جواب این سوال که تب دنگی مسری است؟ باید بگوییم تب دنگی به طور مستقیم از فرد به فرد دیگر منتقل نمی‌شود؛ بلکه این ویروس از طریق نیش پشه آلوده به فرد آلوده وارد میشود و سپس می‌تواند به افراد دیگر منتقل شود.
شکل ظاهری پشه آئدس
پشه آئدس (Aedes aegypti) دارای ظاهری خاص است که آن را از سایر پشه‌ها متمایز میکند. این پشه‌ها عبارتند از:
دارای بدن سیاه با نوارهای سفید روی پاها
دارای یک الگوی سفید مشخص به شکل چنگک یا لایرا در ناحیه توراکس (قسمت وسط بدن)
اغلب دارای اندازه کوچک (حدود ۴ تا ۷ میلی‌متر)
تب دنگی در ایران وجود دارد؟
در سال ۱۴۰۳، ایران با چالش‌های جدیدی در زمینه شیوع بیماری تب دنگی روبرو شده است. طبق گزارش‌های منتشر شده، تاکنون حدود ۱۲۰ نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند و متأسفانه سه نفر نیز جان خود را از دست داده‌اند. بیشتر موارد ابتلا مربوط به افرادی است که به امارات متحده عربی سفر کرده‌اند و در آنجا به ویروس آلوده شده‌اند.
علاوه بر این، گزارش‌هایی از مشاهده پشه ناقل بیماری (پشه آئدس) در شش استان ایران شامل هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، مازندران، گیلان و گلستان وجود دارد. تاکنون هیچ مورد آلودگی محلی از طریق این پشه‌ها ثبت نشده است، اما نگرانی‌ها در مورد احتمال گسترش محلی بیماری همچنان وجود دارد.
وزارت بهداشت ایران اقدامات پیشگیرانه‌ای مانند نظارت دقیق و اطلاع‌رسانی عمومی را برای جلوگیری از گسترش این بیماری در کشور انجام می‌دهد. این اقدامات شامل توزیع کیت‌های آزمایش و پایش دقیق مناطقی است که احتمال وجود پشه آئدس در آن‌ها بیشتر است. توصیه میشود در صورت مشاهده علائم تب دنگی فورا به پزشک مراجعه کنید.
درمان خانگی تب دنگی
درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد و درمان اصلی بر اساس کنترل علائم و حفظ آب بدن تمرکز دارد. اقدامات پیشگیرانه شامل استفاده از ابزار دفع پشه، استفاده از لباس‌های محافظ و از بین بردن منابع آب راکد در محیط‌هایی که پشه‌ها می‌توانند تولید شوند، می‌باشد.
کلام آخر
تب دنگی یک عفونت ویروسی است که ناشی از پشه‌ها و توسط ویروس دنگی ایجاد میشود، و عمدتاً توسط پشه‌های آئدس به انسان‌ها منتقل میشود. علائم شایع این عفونت شامل تب بالا، سردرد شدید، درد پشت چشم، درد مفاصل و عضلات، بثورات پوستی و خونریزی خفیف هستند. حالت‌های شدید، که به عنوان تب خونریزی دهنده دانگ یا سندرم شوک دنگی شناخته می‌شوند، ممکن است زندگی را تهدید کنند و شامل درد شدید شکم، استفراغ مداوم، تنفس سریع و خونریزی لثه می‌شوند. درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد، بنابراین مراقبت بیشتر برای کنترل علائم تب دنگی و حفظ آب بدن ضروری است. اقدامات پیشگیرانه شامل استفاده از مواد دافع پشه، استفاده از لباس‌های محافظ و از بین بردن آب راکد در محل‌هایی که پشه‌ها ممکن است تولید شوند، می‌باشد.
سوالات متداول
تب استخوان شکن دنگی چیست؟
تب استخوان شکن دنگی یا تب دنگی به ویروس دنگی مرتبط است که توسط پشه‌های آلوده به انسان‌ها منتقل میشود. علایم این بیماری شامل تب بالا، درد عضلانی شدید، سردرد، و بثورات پوستی میشود.
علائم تب دنگی چیست؟
علائم تب دنگی شامل تب شدید، سردرد شدید، درد پشت چشم‌ها، درد عضلانی و مفصلی، بثورات پوستی، استفراغ، و خستگی شدید میشود.
چگونه می‌توان از تب دنگی جلوگیری کرد؟
بهترین روش برای جلوگیری از تب دنگی، استفاده از محافظت‌کننده‌های پشه، مانند اسپری‌ها و لباس‌های محافظ است، همچنین از بین بردن آب‌های راکد که محیط مناسب برای تولید پشه‌ها میشود، موثر است.
