درباره طرحواره درمانی چه می دانید؟ آیا به تله های زندگی آشنایی دارید؟
آیا می دانید که ریشه مشکلات روحی و اختلالات روانی یا شخصیتی انسان در چیست؟
مشکلی هست که بارها در زندگی تان تکرار شده باشد؟ مثلاً برقراری رابطه عاطفی با افرادی که به شما بی توجهی می کنند و هربار شکست و ناکامی و باز هم شروع چنین رابطه ای با یک پارتنر بی توجه دیگر!
آیا درباره تله رهاشدگی شنیده اید؟
طرحواره درمانی یکی از روش های روان درمانی است که با توجه به اینکه ریشه مشکلات فرد در کودکی اوست، تله های زندگی و طرحواره های شخصیتی او را پیدا می کنند و با کمک روش های مختلفی مثل روش آینه و هیپنوتراپی و... به آشتی با کودک درون می پردازد. سرانجام، فرد می آموزد که چطور با عواطف و احساسات خود برخورد مناسبی کند.
1- طرحواره یا تله های زندگی چیست؟
هریک ما در کودکی تجربه هایی داریم که آثار آنها بر بزرگسالیِ ما و فردی که اکنون هستیم، مؤثر است. برخی از این تجربه های کودکی منفی هستند و بنابراین تأثیر منفی بر بزرگسالی فرد می گذارند.
انسان به طور ذاتی از ناشناخته ها دوری می کند و به دنبال لمس دوباره ی اتفاقات و تجربه های آشنای گذشته می گردد. بنابراین در بزرگسالی در جستجوی روابط و محیط هایی است که همان حس آشنای دوران کودکی را درونش زنده کند.
مثلاً شخصی که در کودکی مورد تمسخر اطرافیان قرار می گرفته و احساس بی ارزشی را تجربه کرده؛ در بزرگسالی، به دنبال روابطی است که طرف مقابل برای او ارزش قائل نشود و بتواند دوباره احساس آشنای بی ارزشی را تجربه کند.
چنین شخصی روابطش به همین علت ناموفق هستند و به پایان می رسند، بدونِ اینکه متوجه تله شخصیتی خود شود. او باز هم وارد رابطه ای جدید می شود که بتواند حس بی ارزشی را به او القا کند.
انسان زمانیکه یک تله فعال می شود، معمولا به یکی از 3 روش زیر با آن مقابله می کند:
۱- تسلیم:
تسلیم شدن در مقابل طرحواره یعنی عمل کردن یا احساس کردن به طوری که انگار آن تله حقیقت دارد.
۲- اجتناب یا فرار:
یعنی پیدا کردن راه هایی که از تله یا طرحواره ی خود فرار کنید و یا جلوی آن را بگیرید.
۳- حمله یا جبران افراطی:
یعنی تلاش برای انکار طرحواره با انجام کارهایی مخالف با آنچه طرحواره، شما را به سوی آن سوق می‌دهد.
مثلاً فردی تله بی ارزشی دارد؛ چون در کودکی طوری با او رفتار کرده اند که احساس کند لایق هیچ چیز نیست و توان انجام هیچ کاری را ندارد.
این شخص، اگر در برابر این ضعف تسلیم شود، تا آخر عمر با این تصور که فردی بی کفایت و نالایق و بی ارزش است، زندگی می کند. هیچ تلاشی هم برای بهبود وضعیتش نمی کند.
اگر شیوه ی فرار را انتخاب کند، سعی می کند سراغ کارهایی برود که نیازی به توانمدی های خاصی ندارد و امکان پیشرفت ندارند.
و اگر شیوه ی حمله را انتخاب کند، با وجود تمام دردی که متحمل می شود، کارهایی را انجام می دهد که خلاف تله ی خود را ثابت کند. یعنی انجام فعالیت هایی که نشان دهد او فرد باارزشی است.
2- طرحواره درمانی چیست؟
طرحواره درمانی یا اسکیما تراپی (Schema Therapy)، یکی از روش های نوین و پرکاربرد روان درمانی است. در طرحواره درمانی، شما به کمک یک درمانگر، به کشف و درک طرحواره های خود در زندگی می پردازید. هدف از طرحواره درمانی این است به شما آموزش دهد، چگونه می توانید نیازهای عاطفی تان را به روشی سالم برآورده کنید که باعث پریشانی شما نشود.
با توجه به پژوهشی که گروهی از محققان انجام داده اند، طرحواره درمانی در حال تبدیل شدن به رایج ترین رویکردِ روان درمانی، برای درمان اشخاصی است که انواع مختلفی از مشکلات روحی و روانی را دارند.
تحقیقات نشان داده، حدود ۱۰ تا ۶۰ درصد از افراد مبتلا به افسردگی های اساسی، به داروهای ضدّ افسردگی پاسخ نمی دهند. و نسبت به سایر روش های روان درمانیِ برای درمان افسردگی، طرحواره درمانی توانسته شیوه ی مناسب تری برای جایگزین کردن با دارو باشد.
3- انواع طرحواره ها یا تله های زندگی
به طور کلی ۱۸ طرحواره یا تله تعریف شده است:
تله ی محرومیت هیجانی
تله بی اعتمادی
تله انزوای اجتماعی
تله بی ارزشی
تله شکست
تله وابستگی
تله آسیب پذیری
تله خویشتنِ تحول نیافته
تله اطاعت
تله ایثار
تله سرکوب هیجانات
تله معیارهای سخت گیرانه
تله استحقاق
تله عدم خویشتن داری
تله نیاز به تأیید
تله بدبینی
تله مجازات
4- روش درمان تله های زندگی و طرحواره درمانی چگونه است؟
طرحواره درمانی شامل ۲ مرحله است:
مرحله ۱: ارزیابی و آموزش
در این مرحله، پس از آموزش مدل طرحواره درمانی، به تشخیص تله ها و سنجش سطح هریک از آن ها می پردازند. سپس شیوه ی مقابله ی فرد، هنگام فعال شدن هر تله را شناسایی می کنند.
مرحله ۲: درمان
در طرحواره درمانی، از استراتژی های مختلفی برای ایجاد تغییر و درمان استفاده می‌کنند. مثلاً:
روش آینه، روش نوشتن، روش هیپنوتراپی و ...
5- چند مثال رایج از تله های زندگی
· من هیچ وقت نمی توانم از نزدیکانم جدا شوم، چون می ترسم مرا ترک کنند.
· عموماً در جستجوی انگیزه ها و نیت های پنهان دیگران هستم و به راحتی به دیگران اعتماد نمی کنم.
· همیشه احساس می کنم به تنهایی نمی توانم از پس مسائل برآیم و نیاز دارم کسی کمکم کند.
· همیشه از خودم شرمنده هستم. من ارزش احترام، دوستی و محبت دیگران را ندارم.
· اغلب احساس بی کفایتی می کنم. به دلیل این که به اندازه ی دیگران باهوش، موفق و با استعداد نیستم.
· اغلب احساس می کنم که باید به خواسته های دیگران تن بدهم وگرنه مرا رها می کنند.
· تلاش می کنم هر کاری را به بهترین نحو انجام دهم. حتی اگر عملکردم نسبتاً خوب باشد، اصلاً مرا راضی نمی کند.
6- ممکن است شما هم چنین تجربه هایی داشته باشید:
· وقتی همسر یا شریک عاطفی من جواب تلفنم را نمی دهد، به هم می ریزم و احساس می کنم که او می خواهد مرا رها کند.
· همیشه اوایل روابطم، همه چیز عالی است و طرق مقابلم عاشق من است. اما بعد از مدتی مرا ترک می کند و می رود!
· در روابطم، هر چه قدر طرف مقابلم به من بیشتر بی توجهی می کند، بیشتر جذبش می شوم!
· هر چه بیشتر به پارتنرم محبت می کنم، بیشتر از من دور می شود!
· همیشه جذب افرادی می شوم که وقت کافی برای من ندارند و زمان زیادی را صرف من نمی کنند!
· همواره احساس می کنم که دیگران می خواهند مرا تنها بگذارند!
این ها می توانند نشانه تله ها باشند! شاید نیاز باشد از طرحواره درمانی کمک بگیرید!
شاید با خودتان بگویید:
· وقت و حوصله برای جلسات طولانی مشاوره و روان درمانی را ندارم!
· اصلاً من نسبت به صحبت کردن با مشاور یا روان شناس احساس بدی دارم!
· نمی خواهم هزینه های گزافی را صرف جلسات پی در پی مشاوره کنم!
· دوست ندارم مشکلاتم را با غریبه ها در میان بگذارم! نمی توانم به هرکسی اطمینان کنم!
آیا می توانم خودم با استفاده از طرحواره درمانی، تله های زندگی ام را درمان کنم؟
بله! دوره غیرحضوریِ تله های روابط عاطفی، به این منظور فراهم شده تا شما بتوانید خودتان، با استفاده از طرحواره درمانی و روش های ارائه شده برای ارتباط و آشتی با کودک درون، به رفع تله های روابط عاطفی در زندگی خود و رهایی از تله رها شدگی بپردازید.
این دوره شامل ۲۶۰ دقیقه فایل صوتی در قالب ۱۰ درس تهیه شده تا شما بتوانید خودتان با صرف زمان و هزینه کمتر نسبت به مشاوره های حضوری، به درمان تله های روابط عاطفی خود بپردازید.
