درمان های غیر جراحی انحراف چشم در واقع چند تمرین و تکرار مستمر می باشد که با انجام آن می توان انحراف چشم را تا حدودی درمان نمود.شایان ذکر است که این امر حوصله و صبر زیادی را می طلبد.
چنانچه موارد مریوط به درمان انحراف چشم بدون جراحی را انجام داده اید و نتیجه نگرفته اید،حتما مقاله ذیل را مطالعه نمائید.
طبق نظر دکتر انحراف چشم (دکتر محمد گزین) برخی از درمان‌های انحراف چشم که برای درمان کودکان و بزرگسالان مبتلا به انحراف استفاده می‌شوند، غیرجراحی هستند. حتی در بیمارانی که برای بازگرداندن تراز طبیعی و عملکرد دوچشمی نیاز به جراحی انحراف چشم شان دارند، رویکردهای جراحی با بسیاری از درمان‌های غیرجراحی انحراف چشم از تغییر اصلاح انکسار گرفته تا استفاده از شیمی‌درمانی دارویی با بوتاکس عضله چشم تکمیل می‌شود.
درمان برخی از اشکال انحراف چشم کاملاً غیر جراحی است. به عنوان مثال، درمان نارسایی همگرایی چشم ها شامل تمرینات همگرایی سازگار یا درمان غیرفعال با منشورهای پایه است: در مورد این نوع انحراف چشم جراحی به ندرت مورد نیاز است.
انواع درمان غیر جراحی انحراف چشم:
تصحیح با عینک یا لنز)
مهم است که بدانیم عیوب انکساری، چه اصلاح شده و چه اصلاح نشده، تأثیر زیادی بر انحراف و مدیریت آن دارد. تصحیح عیب انکساری (شماره چشم) تنها با به دست آوردن حد بینایی بهینه ممکن است منجر به کنترل بهتر استرابیسم شود. همه کودکان مبتلا به انحراف یا مشکوک به انحراف چشم نیاز به قطره دارند تا وضعیت شماره چشم بدون تأثیر تطابق مشخص شود.
این حالت با استفاده از قطره فلج کننده موقت تطابق انجام داده می شود. سیکلوپنتولات به دلیل شروع و مدت اثر کوتاه تر، معمولاً بر آتروپین ترجیح داده می شود. قطره چشمی آتروپین سوزش نمی دهد، قطره سیکلوپنتولات باعث ایجاد سوزش می شود. اتساع مردمک به دست آمده با هر یک از این عوامل، امکان معاینه فوندوسکوپی (شبکیه) را فراهم می کند که در ارزیابی اولیه بیمار انحراف چشم برای معاینه کدورت محور بینایی یا ناهنجاری های بخش های خلفی اجباری است.
در نظر گرفتن اصلاح عیب انکساری با عینک یا لنز برای هر بیمار در مدیریت انحراف ضروری است. در انحراف چشم به داخل اکتسابی، به ویژه انحراف چشم به داخل ناشی از تطابق (شماره چشم بالا و مثبت است و بیمار به منظور دید بهتر چشم ها را به داخل می چرخاند تا تصویر بر شبکیه بیافتد)، همه درجات شماره مثبت باشد باید به طور کامل با عینک اصلاح شود. شماره چشم باید تجویز شود تا همه همگرایی تطابقی حذف شود. در اکثر اشکال استرابیسم به داخل (از جمله انحراف نوزادان) پس از جراحی، اصلاح عینک ممکن است ارزش قابل توجهی در بهبود انحراف چشم باقیمانده کوچک داشته باشد.
در انحراف نوبتی چشم ها به خارج، منطقی است که شماره چشم نه چندان بالای مثبت را اصلاح نکنیم زیرا همگرایی ناشی از شماره چشم مثبت اثر مفیدی بر کنترل انحراف دارد. یک مطالعه روی کودکان مبتلا به شماره چشم متوسط تا زیاد که استرابیسم به خارج داشتند نشان داد که نسخه کامل شماره مثبت انحراف آشکار را تصحیح می کند و وضعیت دوچشمی را در همه بیماران بهبود می بخشد. هر چند در شماره های اندک مثبت و انحراف چشم به خارج این شماره عینک لازم نیست داده شود.
شماره چشم منفی باید همیشه در بیماران مبتلا به استرابیسم به خارج اصلاح شود. بیماران با شماره چشم مثبت بالا ممکن است به دلیل عدم تطابق کافی تاری را تجربه کنند و این تاری دید باعث کنترل ضعیف مغز بر روی چشم های تار شود و بر خلاف توقع که انتظار داریم در این بیماران انحراف چشم به داخل داشته باشیم، انحراف چشم به خارج ایجاد شود. مشخص نیست که آیا شماره چشم متوسط باید اصلاح شود، مگر اینکه بینایی بیمار کاهش یافته باشد یا اینکه فوق تخصص انحراف چشم تصمیم به جراحی انحراف چشم آن گرفته باشد.
برای درمان انحراف چشم به خارج عینک درمانی با شماره ای منفی تر از شماره چشم واقعی برای تحریک همگرایی تطابقی و بهبود کنترل انحراف پیشنهاد شده است. در سه مطالعه آینده‌نگر روی کودکانی که با عینک شماره منفی درمان شده‌اند، نوعی بهبود (بسته به معیار نتیجه مورد استفاده) در پنجاه درصد بیماران مشاهده شد. در برخی از بیماران این میزان بهبود پس از قطع عینک منفی هم حفظ شد. هرچند تعیین اثربخشی واقعی آنها دشوار است.
همچنین در سنین مدرسه به دلیل ایجاد سردرد و دید نامطلب از تجویز عینک منفی تر از شماره واقعی چشم در موارد انحراف چشم ها به خارج پرهیز می کنیم.
سایر مداخلات غیر جراحی تجویز شده برای درمان انحراف چشم به خارج شامل بستن پاره وقت، تمرینات دید دو چشمی جهت برقرای فیوژن دو چشم و آتروپین است. منطق پشت این مداخلات این است که ممکن است کنترل استرابیسم متناوب را بهبود بخشند، وضوح تصویر را حفظ کنند و درمان جراحی را حذف یا حداقل به تاخیر بیاندازند.
بیشتر این مداخلات به طور دقیق مورد مطالعه قرار نگرفته اند و اثربخشی آنها نامشخص است. عینک دو کانونی در کودکان با نسبت همگرایی به تطابق بالا، به کار می رود.این بیماران استرابیسم به داخل دارند که در نگاه نزدیک بیش تر از نگاه دور است. در این بیماران تصحیح کامل عینک با شماره چشم مثبت، چشم ها را برای نگاه دور تراز می کند، اما انحراف چشم به داخل باقیمانده در نزدیک دیده می شود. مهم است که اطمینان حاصل شود که وقتی کودک به پایین نگاه می کند، مانند هنگام مطالعه، خط دید در بخش دو کانونی باشد.
این عینک دو کانونی با عینک دو کانونی بزرگسالان متفاوت است. برخی از فوق تخصصین انحراف چشم ، اضافه کردن مثبت سه نمره در نگاه نزدیک را توصیه می کنند. برخی دیگر حداقل نزدیک مثبت را تجویز می کنند که استرابیسم به داخل در نزدیک را کنترل می کند. استراتژی توصیه شده کاهش تدریجی قسمت نزدیک عینک است که از سنین مدرسه شروع به کاهش عینک نزدیک می شود.در برخی از بیماران نهایتا جراحی مورد نیاز است
بستن چشم ها
برخی از اساتید انحراف چشم و اللخصوص دکتر انحراف چشم (دکتر محمد گزین) درمان تنبلی چشم را به طور کامل قبل از جراحی انحراف چشم توصیه می کنند، حتی اگر در برخی موارد این به معنای به تاخیر انداختن جراحی برای چندین ماه است. دو مطالعه نیاز به تکمیل درمان آمبلیوپی را در مقابل عمل زود هنگام با ادامه بستن چشم بعد از عمل ارزیابی کردند. هیچ یک از این مطالعات تفاوت قابل توجهی را در نتیجه نداشتند
یک مطالعه اخیر گزارش داد که در انحراف تا نیمه تطابقی (یعنی انحراف چشمی که با عینک کم می شود ولی کاملا از بین نمی رود)، زاویه انحراف پس از بستن چشم ها برای تنبلی چشم به طور قابل توجهی کاهش یافت و متوجه شد که بستن چشم ها ممکن است جزء غیر تطابقی انحراف را برطرف کند و نیاز به جراحی را برطرف کند. یعنی یک انحراف نیمه تطابقی را به انحراف چشم تطابقی تبدیل می کرد،نهایت نیاز به جراحی انحراف چشم داشتند.
بستن چشم، حتی در غیاب تنبلی چشم، ممکن است در بهبود کنترل برخی از اشکال استرابیسم مؤثر باشد. بستن یک طرفه یا متناوب پاره وقت (یک تا چهارساعت در روز) معمولاً برای درمان انحراف چشم ها به خارج تجویز می‌شود. بستن چشم ممکن است با بهبود کنترل مغزی، کنترل انحراف را بهبود بخشد. معمولاً، زاویه انحراف کاهش می‌یابد، و رابطه بین فاصله و انحراف نزدیک ممکن است تغییر کند و الگوی انحراف به خارج را تغییر دهد. گرچه بسیاری از این بیماران نهایتا نیاز به جراحی انحراف چشم خواهند داشت.
منشور
منشورها ارزش بسیار محدودی در درمان انحراف چشم دوران کودکی دارند. در مواردی که کودک دارای استرابیسم موقتی است که انتظار می رود بهبود یابد، مانند انحراف چشم به داخل پس از جراحی انحراف چشم به خارج، یا در فلج عصب ششم پس از بیماری ویروسی، ممکن است از منشورهای موقت برای حفظ دید دوچشمی استفاده شود تا زمانی که انحراف چشم برطرف شود.
گاهی اوقات می توان از منشورها برای انتقال تصاویر ناخواسته به ناحیه ای از شبکیه که در بیماران مبتلا به دوبینی، توسط مغز، سرکوب شده است استفاده کرد. با این حال منشورها علاوه بر جذب کثیفی، اثر انگشت و غیره، قدرت بینایی را به میزان قابل توجهی کاهش می دهند.
منشور در نیستاگموس
براساس نظر دکتر انحراف چشم (محمد گزین) در کودکان مبتلا به نیستاگموس (حرکات تند و غیر ارادی چشم ها) مادرزادی که جهت کاهش نیستاگموس وضعیت سر غیر طبیعی به خود می گیرند، ممکن است انجام یک آزمایش با عینک منشوری مفید باشد تا قبل از جراحی انحراف چشم بفهمیم که آیا با جراحی نیستاگموس چرخش سر تصحیح می شود یا نه. منشورهای فرنل نباید از ۱۵ تا ۲۰ پریزم قوی‌تر باشند و باید پایه ی مشنوربه سمتی که سر معمولاً به آن چرخیده است قرار گیرد. در برخی از بیماران مبتلا به نیستاگموس دامنه با همگرایی کاهش می‌یابد و می‌توان با منشور با پایه ی به سمت بیرون تلاش برای همگرایی مصنوعی انجام داد تا نیستاگموس کم شود.
تمرینات ارتوپتیک / بینایی درمانی
گاهی اوقات از تمرینات ارتوپتیک برای آموزش به بیماران استفاده می شود تا از توانایی فیوژن (ایجاد دید دو چشمی) خود به طور موثرتری استفاده کنند. تمرینات ارتوپتیک ممکن است به کنترل استرابیسم در گروه بسیار کوچکی از بیماران با پتانسیل فیوژن خوب کمک کند. اثربخشی تمرینات ارتوپتیک (و تمرین گسترده تر بینایی درمانی) در درمان اکثر اشکال انحراف چشم مورد بحث است.
یک استثنای قابل توجه مدیریت نارسایی همگرایی است. نارسایی همگرایی با رایانه‌درمانی و ورزش خانگی چشم با مدادی که بیمار در نگاه نزدیک بر نوک آن تمرکز می کند، در درمان نارسایی همگرایی و همچنین در موارد استرابیسم باقیمانده پس از جراحی انحراف چشم به خارج کمک کننده است.
داروها
مهارکننده های کولین استراز برگشت ناپذیر، مانند قطره اکوتیوفات، می توانند برای کنترل تطابق و در نتیجه، در همگرایی تطابقی استفاده شوند. پیلوکارپین، یک آگونیست گیرنده موسکارینی، می تواند برای کاهش پاسخ همگرایی استفاده شود. انقباض اجسام مژگانی باعث افزایش تحدب و جابجایی عدسی به جلو می شود که منجر به افزایش نزدیک بینی و کاهش تلاش های تطابق فعال می شود.
رایج‌ترین مورد استفاده این داروها در انحراف به داخل مداوم پس از اصلاح بیش از حد انحراف چشم به خارج با جراحی، یا انحراف به داخل باقیمانده اندک پس از جراحی انحراف چشم به داخل، و به‌عنوان مکمل عینک در بیماران مبتلا به استرابیسم به داخل ناشی از افزایش همگرایی (جمع شدن چشم به سمت بینی) به تطابق (تغییر شکل عدسی جهت انعکاس نور بر روی شبکیه) با انحراف چشم باقیمانده در نگاه نزدیک است.
اکوتیوفات به دلیل در دسترس بودن محدود و عوارض جانبی آن (درد حدقه، دید ضعیف به خصوص در شب و کیست عنبیه و تیرگی عدسی با استفاده طولانی مدت) به ندرت استفاده می شود. برای کاهش خطر تشکیل کیست عنبیه، قطره های فنیل افرین چشمی را می توان همزمان تجویز کرد. در کودکان با انحراف چشم به داخل ناشی از شماره چشم مثبت زیاد، که عینک های جدید تجویز شده خود را تحمل نمی کنند، می توانند از آتروپین یک بار در روز به مدت ۵ روز برای تاری دید و ایجاد انگیزه برای استفاده از عینک به کودک استفاده کرد.
داروی بوتولینوم (بوتاکس)
پس از تزریق عضلانی به داخل عضله چشم، بوتاکس وارد انتهای عصبی می شود و برای چند روز تا چند هفته در پایانه عصبی باقی می ماند و از آزاد شدن استیل کولین جلوگیری می کند. فلج عضلانی خارج چشم معمولاً بین ۲ تا ۸ هفته طول می کشد. مکانیسمی که از طریق آن می‌توان پس از از بین رفتن اثر فلج‌کننده داروی بوتولینوم، هم راستایی دائمی چشم ها را ایجاد کرد، کاملاً شناخته نشده است. یک نظریه این است که اگر عضله مقابل برای مدت معینی به دلیل کاهش نیرو در عضله تحت درمان منقبض بماند، تغییرات ساختاری ایجاد می کند که آن را کوتاه می کند. لذا منطقی به نظر می رسد که در موارد انحراف چشم حاد خصوصا در بزرگسالان از تزریق بوتاکس در عضله مقابل استفاده می شود.
