✍️ ایلیا طاوسی / شمارۀ ۴
آیا همکاری جامعه و بشر امروزی را شکل داده‌است؟ آیا همکاری باعث شده انسان از سایر مخلوقات متمایز شود؟ پادکست «همکاری در انسان» به گویندگی دکتر آذرخش مکری با چنین پرسش‌هایی آغاز می‌شود. او مطرح می‌کند که طبق ادّعای بسیاری از دانشمندان و اندیشمندان همکاری وجه تمایزی است که باعث شده بشر امروزی به وجود بیاید. همکاری باعث شده تا وقتی گروهی به صورت هم‌سو به‌سمت یک هدف یا (برای انسان نخستین) شکار حرکت می‌کنند، هم‌گروهی‌های خود را لایق کمک و همراهی بدانند.
«همکاری در انسان» به منشأ و جوانه‌های همکاری در کودک می‌پردازد. در این پادکست روایت آزمایش‌هایی از کودکان دو و سه ساله مطرح می‌شود که در آن به هردو گروه از کودکان مقداری شکلات داده می‌شود. کودکان دو ساله چندان تمایلی به بخشیدن شکلات اضافۀ خود به بچۀ دو ساله دیگری که با او آشنا نیستند، ندارند.
امّا نتایج آزمایش در مورد کودکان سه ساله به‌کلّی عوض می‌شود. این‌بار به‌طور معناداری کودکان سه ساله تمایل پررنگ‌تر و بیشتری برای گذشت از دارایی و شکلات خود و بخشیدن آن به هم‌نوع سه ساله‌شان دارند. هم‌راستا با این آزمایش، مکری که خود از اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران است، مدّعی است که حس همکاری در همین سن شکل می‌گیرد؛ در فاصلۀ ۲ تا ۳ سالگی.
آزمایش‌ها در همین‌جا تمام نمی‌شوند و نتایج جالب و بعضاً شگفت‌انگیز دیگری نشان می‌دهند. در بخشی از آزمایش، دو کودک سه ساله همزمان و در کنار هم برای گرفتن یک جایزه تلاش می‌کنند و از اتّفاق و بر حسب شانس و اقبال یکی از دیگری تعداد بیشتری شکلات می‌گیرد. امّا کودک تمایل دارد سهم اضافۀ خود را با هم‌گروهی خود که در آن کار شریک بوده و با بداقبالی شکلات کمتری نصیبش شده، تقسیم کند. این‌جا به برداشت گوینده، هر کودک هم‌گروهی‌اش را «هم‌قبیله‌ای» خود می‌داند.
در آزمایشی دیگر، در وعده‌های غذایی کودکان وقفه‌ای ایجاد می‌کنند تا حس گرسنگی در آن‌ها شکل گیرد. بار دیگر، شکلات‌ها به‌طور نامساوی پخش می‌شوند و این بار نتیجه متفاوت است، وقتی کودک خود احساس گرسنگی دارد، به‌طور قابل اعتنایی کمتر به بخشش و همکاری تمایل پیدا می‌کند؛ همچنین اشتراک میان کودکان، همچون اشتراک در نژاد و سایر دسته‌بندی‌های انسانی باعث می‌شود میزان همکاری به‌طرز معنادار و زیادی افزایش پیدا کند.
در پایان، این آزمایش‌ها بر روی شامپانزه‌ها انجام می‌شوند. حیوانات در عمل از هیچ چیزی که به دست آورده‌اند نمی‌گذرند و حاضر نیستند آن را به هم‌نوع خود اهدا کنند؛ هرچند هم‌نوع آن‌ها در تنگنا باشد. حالا این سؤال پیش می‌آید که پس واقعاً آیا این همکاری است که باعث شده انسان‌ها کنار یکدیگر جامعۀ مدرن امروز را تشکیل دهند؟
