رشد بورس ایران که از مهر ۹۸ به تدریج آغاز شده بود در ۹ اردیبهشت ۹۹ به رقم کم‌سابقه‌ی ۸۴۶ هزار واحد رسید و در شرایط رشد منفی اقتصاد کشور، همه را شوکه کرد. اما بر خلاف سطحی‌نگری‌های رایج، به غیر از حباب نبوده و دلایل اقتصادی مهم‌تری نیز وجود داشت.
از رشد بی‌سابقه تا ریزش شدید بورس
افزایش تورم و نقدینگی و قطع درآمدهای نفتی، در کنار کاهش نرخ بهره بانکی و محدودیت‌ها و گرانی‌های بازارهای ثانویه، مردم را به سمت سرمایه‌گذاری در بورس سوق داد تا ارزش ریال خود را حفظ کنند و دولت نیز با آزادسازی سهام عدالت و ارائه شرکت‌های دولتی به روند رشد بورس شدت بخشید.
بعد از صعود ناگهانی بهار، اصلاح بازار در خرداد و رسیدن به تعادل قابل پیش‌بینی بود اما در اواخر مرداد بازار به شدت ریزش کرد که طبیعی نبود و بیشتر دلایل سیاسی داشت. اظهارات ضد و نقیض وزاری اقتصاد و نفت درباره‌ی پذیره‌نویسی دارای دوم و اختلاف بر سر گشایش اوراق نفتی از مهم‌ترین دلایل این ریزش قلمداد می‌کنند.
اینکه تمام این‌ها یک بازی سیاسی و یا کم‌سوادی اقتصادی برخی دولتمردان، ثابت کرد بهتر است اداره بورس به متولیان امر برگردد و قوانین اقتصادی اصلاح و شفاف شوند. در سوی دیگر مردم با چشم بازتر نسبت به سرمایه‌گذاری در بورس اقدام کنند و کمتر اسیر بازی رسانه‌ها شوند. اما اکنون همه یک سوال می‌پرسند: آیا هنوز هم بورس ارزش سرمایه‌گذاری دارد؟
چشم‌انداز بورس ایران
تاکنون، در هیچ زمانی چشم‌انداز بورس کشور تا به این اندازه مبهم و غیرقابل پیش‌بینی نبوده است. قیمت اکثر شرکت‌ها بیشتر از ارزش ذاتیشان ارائه شده و به اصطلاح بازار حباب دارد و پس از ریزش شدید مرداد نیز اعتماد عمومی خدشه‌دار شده و نقدینگی در حال خروج از بورس و سراریز شدن به سمت بازارهای موازی است.
بازار طلا از رقبای اصلی بورس به شمار می‌رود، چرا که قیمت جهانی طلا نیز در حال افزایش است و با سرمایه کم می‌توان به آن وارد شد. حتی مسکن نیز با وجود گران بودن، با ورود نقدینگی مواجه است و مردم به صورت مشارکتی در حال خرید ملک و زمین هستند.
اما جدی‌ترین بازار موازی، بازار ارز است که بیش از هر چیز به انتخابات پیش‌روی آمریکا بستگی دارد، انتخاباتی که نتایج آن از اکنون به دلیل نزدیک بودن نتایج نظرسنجی‌ها غیرقابل پیش‌بینی است.
فرزاد رحیمی، کارشناس اقتصاد سیاسی در این‌باره گفت: «پیش‌بینی‌ها این است که در صورت انتخاب مجدد دونالد ترامپ، رئیس جمهور فعلی آمریکا، سیاست فشار حداکثری بیش از پیش ادامه خواهد یافت و با تشدید تحریم‌ها، بهای دلار در کشور افزایش یافته و در نتیجه نرخ تورم و شاخص بورس بالا می‌رود. اما اگر جو بایدن، معاون باراک اوباما برنده شود و مشی گذشته‌ی دموکرات‌ها را در پیش بگیرد و به برجام باز گردد، با آزادسازی ارز‌های بلوکه شده و کاهش قیمت دلار، بورس سقوط می‌کند یا در خوشبینانه‌ترین حالت، رشد آن متوقف می‌شود.»
این گزارش حاکی است، اما اگر تاریخ آمریکا را مرور کنیم، روسای جمهوری که نتوانستند با اکثریت آرا برنده انتخابات بشوند، بیشتر از دیگر روسا به لابی‌گرهای اقتصادی که عمدتا گروه‌های یهودی هستند و سران نظامی ارتش آمریکا وابسته می‌شوند. به احتمال بالا، نتیجه انتخابات آینده آمریکا هرچه باشد، آرای ترامپ و بایدن به یکدیگر نزدیک خواهد بود و این یعنی روند حمایت از اسرائیل و انزوای ایران در خاورمیانه با قدرت بیشتر ادامه خواهد یافت. روند صلح اعراب با اسرائیل با میانجی‌گری ترامپ و در سوی دیگر کاملا هریس، معاون اول انتخابی بایدن که به شدت حامی اسرائیل است و در صورت مرگ و بیماری بایدن ۷۸ ساله، شانس رئیس جمهور شدن نیز دارد، نشانه‌های خوبی برای آینده سیاسی و اقتصادی ایران نیستند.
در هر صورت تمام بازارهای سرمایه‌گذاری موازی بورس نیز در آینده با خطر ایجاد حباب و سپس سقوط شدید قیمت‌ها مواجه‌اند که تبعات اجتماعی چنین اتفاقی غیرقابل جبران خواهد بود.
آیا بورس ایران ارزش سرمایه‌گذاری را دارد؟
با وجود آینده مبهم در کوتاه مدت، علی سعیدوندی، کارشناس بورس، اعتقاد دارد که با آشنایی عامه با بورس، بازار سهام به بلوغ رسیده و در میان‌مدت و بلندمدت آینده مثبتی دارد. در نگاه اول نوسان‌گیران برنده بورس دیده می‌شوند اما نگاه بلندمدت داشتن، روش مناسب‌تری برای سرمایه‌گذاری در بورس است.
سعیدبنی‌نصرت از سرمایه‌گذاران بازار سهام نیز اعتقاد دارد که ضررهای مقطعی هم در بورس طبیعی است ولی در بلندمدت برای افراد کاردان، بورس بازاری سودده و نسبت به دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری امن‌تر، قانو‌نمندتر و شفاف‌تر است و در شرایطی که ارزش ریال روز به روز در حال کاهش است. خرید سهام از بهترین روش‌‌های حفظ سرمایه طیقه متوسط و پایین جامعه است که نمی‌توانند وارد بازارهای موازی گران‌تر شوند.
نصر می‌افزاید که تجریه امسال نشان داد که سرمایه‌گذاری در بورس نیز مانند تمام کارهای اقتصادی دیگر نیاز به تخصص و تجربه دارد و سوار شدن بر موج جامعه بدون یادگرفتن شنا، خطر غرق شدن نیز دارد.
توصیه متخصصان این است که اگر شما فردی ریسک‌پذیر نیستید، وارد بازار سهام نشوید. حتما پیش از شروع به خرید، مطالعه کنید و آموزش ببینید و اگر تازه‌کار هستید و نیاز به مشاوره دارید، با کارگزاری‌های معتبر و سبدگردانان داری مجوز کار کنید و همیشه به یاد داشته باشید که تنها با ۲۰ درصد از درآمد و یا با سرمایه‌ی مازاد خود ریسک کنید و بر سر خانه و زندگی خود قمار نکنید.
