شیوع بیماری کووید-۱۹ مشکلات ساختاری که سال‌ها در بدنه وزارت بهداشت رخنه کرده بود را بیش از پیش نمایان کرده است.
جیغ و شیون شبانه زنی که به تازگی همسر و مادرش را در تصادف از دست داده و با حال نزار روی تخت بیمارستان افتاده برای بسیاری آزاردهنده است. اما عده‌ای از هم‌وطنان هستند که روز و شب در این محیط‌های سخت و خشن کار می‌کنند و در کنار درد بیماران، با بی‌عدالتی شغلی نیز سر و کله می‌زنند.
استخدام شرکتی یک رویه غیرقانونی همه‌‌گیر و مشکل‌آفرین
مسئول یکی از بخش‌های بیمارستان، بیش از هر چیز از استخدام شرکتی شکوه می‌کند. او می‌گوید: نزدیک ۲۸ سال سابقه کار در اینجا دارم، ولی نمی‌دانم دو سال دیگر یعنی تا زمان بازنشستگی نیز می‌توانم کارم را نگه دارم یا نه. نزدیک ده سال می‌شود که وزارت بهداشت از شرکت‌های واسطه برای استخدام نیروهایش استفاده می‌کند. یعنی به جای قرارداد مستقیم با وزارت بهداشت، با یک شرکت واسطه قرارداد می‌بندیم و پس از آن شرکت طرف قرارداد، پرستار و کارمند خود را در اختیار دولت قرار می‌دهد. با این کار دیگر دست ما به هیج جا بند نیست و طرف حسابمان به جای دولت یک‌سری شرکت خصوصی است. شرکت‌ها هم مقداری هزینه به عنوان پورسانت از سمت وزارت بهداشت دریافتی دارند تا احترام و امنیت شغلی ما قربانی کنند.
سوالات ما از مدیریت پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تبریز هم با مشکلات استخدام به خصوص استخدام شرکتی شروع شد. «عبدالله صفری» هم استخدام شرکتی یک رویه غیرقانونی دانست و افزود: پرستاری بر اساس قانون اساسی کشور یک شغل حاکمیتی است و نمی‌توان آن را به بخش دیگری واگذار کرد، همان‌طور که نمی‌توان شغل‌های حاکمیتی دیگر مثل نیروهای نظامی و مسلح را به بخش خصوصی سپرد. زیان این رویه استخدامی در بحران کرونا مشخص شد. این بحران در اواخر سال یعنی هم‌زمان با پایان مدت قرارداهای کاری نیروهای شرکتی شروع شد و آنان اختیار داشتند قراردادهایشان را تمدید نکنند، استعفا بدهند و بر سر کار نیایند. تعدادی نیز همین کار را کردند، ولی عمده نیروهای شرکتی در کنار سایر همکاران با ایثار به خدمت ادامه داده و حتی تعدادی از آنان شهید راه سلامت مردم شدند.
وی افزود: مشکلات استخدامی تنها به روش استخدام شرکتی محدود نمی‌شود. احکام پیچیده استخدامی هم مشکلی دیگر است. در علوم پزشکی به غیر از قراردادهای شرکتی و ۸۹ روزه (قراردادی که کارفرما به دلیل اختلاف یک روز ملزم به پرداخت حق بیمه نیست)، قراردادهای مختلف استخدامی مانند مشاغل کارگری، روزمزد، آزمایشی، پیمانی، قرارداد کار معین و ... را ایجاد کرده اند که نتیجه‌ای جز پریشانی سیستم اداری و تبعیض‌های ریز و درشت نداشته است.
فشار بالا به دلیل کمبود نیرو و سایر مشکلات کاری
مشکل کمبود نیروی پرستاری سال‌هاست که به گوش می‌رسد و مردم نیز با جان و تن این مشکل را لمس کرده و خواهان افزایش نیروی‌های پرستاری هستند. عبدالله صفری در پاسخ به سوال مربوط به کمبود نیروی کادر درمانی گفت: در سطح کشوری، هیچ صدای مشترکی وجود ندارد که تعداد نیروی پرستاری مورد نیاز چقدر است. هرچند در سطح آذربایجان شرقی کمبود نیرو چندان محسوس نیست، اما از زمان شیوع کرونا ۳ هزار و ۵۰۰ نفر از کادر درمان مبتلا شده‌اند که خارج شدن هر پرستار هم در زمان ابتلایش، فشار کاری را برای همکاران او بیشتر می‌کند.
وی افزود: برای حل مشکل فشار کار بالای ناشی از شیوع کرونا و البته پر کردن جای نیروهای بازنشسته تاکنون بیش از هزار و ۳۰۰ پرستار در آذربایجان شرقی استخدام شده‌اند. اما چون وزرات بهداشت قصد داشت دانشجویان طرح و دیگر نیروهای شرکتی و داوطلب که تاکنون در بخش‌های کرونا کار می‌کرده‌اند را در اولویت استخدام قرار بدهد و در حال تهیه ضرایبی برای ارزشیابی این نیروها بود، این استخدام‌ها با تاخیر صورت گرفت.
صفری روند استخدام پرستاران را سخت و مشکل توصیف کرد و افزود: برای مثال، بیمارستان محل طرح پرستار، می خواهد او را استخدام کند، ولی علوم پزشکی و پشتیبانی همکاری لازم را نمی‌کنند. علوم پزشکی تبریز می‌پذیرد ولی از تهران مجوز صادر نمی‌شود، این مشکلات و ناهماهنگی ها وجود دارد، ولی تمام این تشریفات دست‌وپاگیر اداری در زمان کرونا کمرنگ شده و تاکنون ۸۰۰ دانشجوی طرح در استان ما استخدام شدند و از تمام فارغ‌التحصیلان پرستاری که طرح خود را بین ۹۶ تا ۹۹ تمام کرده‌اند، دعوت شد ۶ ماه دیگر مشغول به کار شوند.
قانون‌های مصوبی که اجرا نمی‌شوند
در ادامه این گفت‌وگو از مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تبریز درباره‌ی کم بودن حقوق پرستاری نسبت به پزشکان سوال پرسیدیم، او گفت: مشکل تنها اختلاف درآمد پزشک و پرستار نیست، بلکه مشکل اصلی جامعه پرستاری اجرا نشدن قوانین مصوب است. برای مثال، قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری که می‌گوید تعرفه خدمات پرستار را باید شخص پرستار دریافت کند. اما هنوز که هنوز است، خدمات پرستاران را از مجموعه خدمات پزشکی محسوب می‌کنند، هم هزینه بالاتری از بیمار دریافت می‌شود و هم پرستار را از حق زحمات خویش محروم می‌شود. یا قانون دیگر، ارتقا بهره‌وری است که برای تمام رده‌های پرستاری تصویب شده است و تصریح می‌کند که دستمزد اضافه‌کاری زمان شب و تعطیلات را باید با ضریب ۱.۵ حقوق پایه حساب کنند، اما در عمل مشاهده می‌کنیم که در بخش خصوصی این قانون رعایت نمی‌شود.
صفری در ادامه افزود: با تمام این اوصاف خوشبختانه مقام معظم رهبری به مناسبت روز پرستار امسال دستور رسیدگی به مشکلات استخدامی و قانون تعرفه خدمات پزشکی را صادر کردند که ما امیدوار هستیم با منویات ایشان روزهای بهتری برای جامعه پرستاری رقم بخورد.
مطالبات و دستمزد‌های بر زمین مانده
عبدالله صفری در پاسخ به عدم پرداخت کارانه و اضافه‌کاری‌های پرستاران هم گفت: کارانه‌های پرستاری از گذشته، دیرکرد داشته و در برخی موارد این تاخیر ۱۸ ماهه بوده است، آن هم در شرایطی که ارزش ریال کشور همواره در حال پایین آمدن است. اما امسال به دلیل اختصاص اعتبار ویژه کرونا فاصله این معوقات به ۲ ماه کاهش یافته است و از این جهت کارکنان بخش سلامت مشکلی ندارند.
وی افزود: دولت نیز وعده داده که حق ویژه بحران شیوع کرونا نیز به پرستاران اختصاص بدهد. این حق ویژه هرچند مبلغ کمی بود، یکبار در فروردین‌ماه واریز شد و یکبار دیگر در روز پرستار حق ویژه ۷ ماه باقی‌مانده تادیه شد. این حق ویژه در علوم پزشکی تبریز برای هر سه سطح پرستاری یعنی پرستاران بخش عادی کرونا، بخش مراقبت‌های ویژه کرونا و سایرین، البته با ضریب‌های جدا پرداخت خواهد شد.
خشونت مراجعان بیمارستان ها علیه پرستاران
مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تبریز درباره‌ی میزان خشونت‌هایی که مراجعین نسبت به پرستاران نشان می‌دهند، گفت: این خشونت‌های کلامی و حتی ضرب و شتم پرستاران حقایق تلخی هستند که ما به چشم می‌بینیم. پرستاران بخش اورژانس هم بیشتر از دیگر همکاران آسیب می‌بینند. پرستار خط مقدم کادر درمان است و تمام مدت نیز در بیمارستان حضور دارند به همین دلیل اولین کسی در بیمارستان است که بعضی مراجعین خشم و عصبانیت بیماری خود یا عزیزانش که با مشکلات جاری جامعه بیشتر شده است را سر او خراب می‌کنند. آمار دقیقی از میزان خشونت‌های جسمی در دست نیست، چرا که خیلی از این اتفاقات داخل همان بیمارستان به نحوی مسکوت می‌شود، چون وکلای بیمارستان‌ها پیگیر این درگیری‌ها در مراجع قانونی نمی‌شوند و پرستاران مجبور به صلح می‌شوند.
نبود امکانات رفاهی و نایده گرفتن قانون سختی کار در بازنشستگی
عبدالله صفری بازنشستگی را هم از مشکلات عمده پرستاران شمرد و افزود: قانون، شغل پرستاری را یک شغل سخت و زیان‌آور رده بندی کرده است، یعنی پرستار زن با ۲۰ سال و پرستار مرد با ۲۵ سال سابقه می‌تواند بازنشسته شود، اما در عمل به دلیل کمبود نیرو و اعتبار، بازنشستگی آنان تا ۳۰ سال به تاخیر می‌افتد. پرستاران ما برای بازنشستگی به دلیل سختی کار باید بروند در دیوان عدالت دو خط شکایت بنویسند تا مگر دیوان دانشگاه را ملزم به رعایت قانون نماید. آیا شان پرستار این است که پس از ۳۰ سال خدمت در راهرو دیوان عدالت به دنبال حقش سرگردان شود؟!
در پایان گفت‌وگو از مدیر پرستاری علوم پزشکی درباره کمبود امکانات رفاهی شاغلان بخش بخش سلامت که همواره با ریسک ابتلا به بیماری‌های سخت و خطرناک نیز مواجه هستند سوال کردیم که وی با اذعان به اینکه شغل پرستاری سخت است، افزود: با اینکه همکاران ما در هر بحران و بلایی بیشترین زحمات را متقبل می‌شوند، ولی به بهانه زیاد بودن تعداد نیرو از بسیاری مزایا محروم شده و امکانات کمی هم که برای عزیزان در نظر گرفته‌اند، به چشم نیامده و نمی‌آید.
گفتگو: فرناز اسراری
