جاجیم، دست بافته ای پشمین، دارای نقش و بیشتر ویژه‌ی نواحی سردسیر است. از پیشینه بافت جاجیم در ایران و جهان اسلام اطلاع چندانی در دست نیست. در قرن چهارم مؤلف حدودالعالم انواع بافتههایی را که با جاجیم سنخیت داشته و در نواحی گوناگون بافته میشده نام برده، ولی از جاجیم یا بافته‌ای نزدیک به آن مطلبی نیاورده است. این ویژگی در نوشته‌های سایر جغرافی نویسان هم دوره‌ی او، همچنین در منابع جغرافیایی و غیر جغرافیایی پیش و پس از او کمابیش دیده میشود.
جاجیم‌ها از دستبافته‌های بدون پرز هستند که جنس تار و پود آنها بیشتر از پشم است اما نخ پنبه‌ای یا ترکیبی از نخ‌های پنبه و پشم هم در آنها دیده شدهاست. جاجیم از به هم دوخته شدن چند تخته (نوار) جاجیم بافت شکل میگیرد.
عرض نوارها بین هجده تا ۳۵ سانتیمتر، و طولشان بین سه تا شش متر در نواحی گوناگون تفاوت می کند.
جاجیم بافت که بر خلاف همه بافتههای دیگر «تارنما» است و پود آن دیده نمیشود بافتی متناوب دارد و تارهای آن در نقش اندازیها معلق است. این تارهای معلقِ اضافی موجب میشود که جاجیم تا اندازه‌‌ای برجسته به نظر آید. رنگ تارها نیز، متناسب با نقش مورد نظر بافنده، تفاوت میکند. این ویژگی‌ها موجب میشود که طرح و ترکیب بندی نقشهای جاجیم به شکل خطی باشد. نقش جاجیم با تار نمایان میشود و با انتخاب چله (تار) چند رنگ می‌توان بر آن نقش انداخت. از این رو، نقش پردازی جاجیم منحصر است به نقش مُحَرَّمات قائم (نقشمایه ای به شکل نوارهای پهن بافته شده در طول یک تخته جاجیم ) و نیز نقشمایه های چهارخانه و شطرنجی و طرح های سرتاسری که در جهت درازای بافت امتدادپذیر باشد.
برای بافت جاجیم، معمولاً دستگاه (دار) جاجیم بافی به صورت افقی روی زمین قرار میگیرد. مجموعة تارها (چله)، که نسبت به سایر بافته ها، متراکم تر و رنگ آنها متغیر است، به طول تقریبی بیست تا سی‌متر، به موازات هم به فاصله چند سانتیمتری زمین، در کنار هم کشیده می‌شوند. تارها در ابتدای دستگاه، به دور چوبی به نام سرْدار و در انتها به دور چوبی به نام زیردار، که به زمین متصل شدهاند، میچرخند. همیشه نیمی از تارها، به صورت یکی در میان، با چوبی که نخی به شکل خاص به دور آن تابیده شدهاست (چوب کوجی)، از نیم دیگر تارها جدا میشود.
دو سر این چوب با دو رشته طناب به بالا کشیده میشود و به سه پایه‌ای چوبی متصل میشود که قابل جابجایی است و همیشه در محل بافت قرار میگیرد؛ بنابراین، همیشه نیمی از تارها، به صورت یکی در میان، در بالا و نیمی دیگر در پایین قرار میگیرد. در دستگاه جاجیم بافی، از چوب هایی استفاده می شود که بافنده به فراخور طرح و نقش، با آنها تارهایی را که می خواهد روی بافته معلق بمانند، بلند میکند و پودگذاری مینماید. به این طریق، چند «وَرد» به طور غیرمستقیم وارد دستگاه بافندگی میشود.
