خطای دلبوف (Delboeuf's illusion) یک خطای ادراکی مرتبط با دید است که در ساده ترین حالت آن باعث می شود مغز در تشخیص سایز دو دایره هم اندازه که در داخل دو دایره کوچک و بزرگ هم مرکز دیگر قرار دارند اشتباه کند. دایره ای که با یک دایره بزرگتر احاطه شده، کوچک تر به نظر می رسد، نسبت به دایره هم اندازه‌ای که با دایره‌ای کمی بزرگتر از آن احاطه شده است. نام این خطا از نام یک فیلسوف بلژیکی به نام Joseph Remi Delboef گرفته شده است که در سال 1865 به این خطا پی برد.
در تحقیقی که Ittersum و Wansink در سال 2012 انجام دادند، سه سایز مختلف کاسه در اختیار افراد قرار گرفت و از آنها خواسته شد برای خود سوپ بریزند. مشاهده شد افراد 9.9% سوپ بیشتری در کاسه بزرگتر می‌ریختند درحالیکه 8.2% سوپ کمتری در کاسه کوچکتر (در مقایسه با کاسه نمونه کنترل) می ریختند. خطای دلبوف در میزان مواد غذایی که افراد در ظروف مختلف می ریزند و در نتیجه در میزان کالری دریافتی آنها تاثیر دارد.
همانطور که در شکل دیده می شود دایره مشکی وسط، در هر دوسمت به یک اندازه است اما دایره‌ای که آنرا احاطه کرده در سمت چپ بزرگتر است و باعث می‌شود دایره وسط در چشم ما کوچکتر بنظر برسد. به‌همین ترتیب میزان معین از غذا در یک بشقاب کوچک زیادتر به نظر می‌رسد تا همان مقدار در یک بشقاب بزرگ. این اثر زمانی‌که تضاد رنگ بین ظرف با غذا بیشتر باشد نمود بیشتری دارد.
وقتی شما یک پیتزای کوچک را در یک بشقاب هم اندازه آن قرار می‌دهید مغز شما تصور می‌کند اندازه آن بزرگتر است نسبت به زمانی‌که آنرا در یک بشقاب بزرگتر قرار دهید. استفاده از بشقاب کوچکتر، مغز را گول می‌زند که غذای بیشتری خواهد خورد.
چشمان ما در تعیین میزان غذای مصرفی قوی تر از اشتهای ما عمل می‌کند. ما برنامه‌ریزی شده ایم که هرچه در بشقابمان قرار دارد را تمام کنیم. یکی از راه‌های تمام کردن غذا، خالی کردن بشقاب از غذاست.
از این اثر می‌توان برای کنترل میزان مواد غذایی افراد استفاده کرد. اگر به رستوران بوفه می‌روید با گذاشتن بشقاب بزرگ و قاشق بزگ در کنار پیش غذاها شما تشویق به کشیدن و مصرف مقدار بیشتری پیش غذا می‌شوید و با گذاشتن بشقاب کوچک در کنار غذاهای اصلی و گوشتی شما ملزم به مصرف غذای کمتری می شوید. به نظر می‌رسد سایز بشقاب بعنوان لنگری برای میزان پر کردن آن محسوب می شود.
تحقیقات نشان داده است که سایز و رنگ حاشیه ظرف نیز در درک سایز و میزان غذای موجود در آن اثر دارد. تضاد زیاد رنگ بین رنگ حاشیه ظرف و رنگ داخلی آن و پهن تر بودن سایز حاشیه ظرف منجر به تشدید اثر دلبوف می شود. به این معنی که یک میزان غذا در این ظرف، بیشتر به نظر می رسد نسبت به همین مقدار غذا در ظرفی با همین ابعاد ولی بدون حاشیه و یا با حاشیه ای با تضاد کمتر. بنابراین حتی طراحی ظرف غذا در کنترل میزان مواد غذایی مصرفی نقش دارد.
ناگفته نماند موضوع دیگری که بر میزان غذا خوردن ما اثر دارد فرهنگ غذایی ماست. در برخی فرهنگ ها افراد تا جایی غذا می‌خورند که در حال اشباع قرار بگیرند اما برخی دیگر تا حدی غذا می‌خورند که دیگر گرسنه نباشند.
این تغییر سایز ظروف و تاثیر آن بر انتخاب ها و رفتارهای افراد نوعی معماری انتخاب نام دارد که ریچارد تیلر آن را تلنگر یا سقلمه (Nudge) نامید. ما نیز می‌توانیم در منزل با انتخاب ظروف کوچکتر و یا ظروف با حاشیه پهن و تضاد رنگی بالا، حجم مصرفی مواد غذایی خود را کنترل کنیم.
لینک کوتاه پست: https://www.farzaanegi.com/?p=4839
مطالب ما را در اینستاگرام دنبال کنید:
@farzaanegi
