سازمان بین‌المللی استانداردسازی (The International Organization for Standardization) که به اختصار (ISO) شناخته می‌شود، موسسه بین‌المللی تعیین استاندارد متشکل از نمایندگان مؤسسات استانداردسازی ملی از جمع کشورهای مختلف و عضو در این سازمان در سراسر جهان است.
این سازمان غیردولتی و غير انتفاعي در سطح وسیع به وضع استانداردهای کلی و جزئی برای هماهنگ کردن استانداردهای متفاوت جهانی می‌پردازد. در عمل ایزو به صورت یک کنسرسیوم، از طریق ارتباطات قوی با دولت‌ها فعالیت می‌کند. به عبارتی دیگر، این سازمان به ترویج جهانی استانداردهای اقتصادی و صنعتی می‌پردازد تا مبادلات صنایع و فنون مختلف را در یک راستا هماهنگ کند. این مؤسسه انواع استانداردهای تجاری و صنعتی جهانی را تعیین می‌نماید. مرکز ایزو در شهر ژنو سویس قرار دارد. سازمان ایزو کار رسمی خود را از تاریخ بیست و سوم فوریه ۱۹۴۷ آغاز کرده است.
از آنجا که استانداردهای این سازمان در عمل، تبدیل به قوانین برای بنگاه های مختلف می‌گردد، با آن که نهادی غیردولتی است لیکن از بیشتر سازمان‌های مشابه غیردولتی قدرتمندتر است. امروزه نزدیک به ۱۵۷ کشور در این سازمان به عضویت درآمده‌اند که ایران نیز یکی از آن ها است.
این سازمان متشکل از بیش از 200 كميته‌هاي فني (Technical Committee/TC) بوده كه این کمیتهها نیز شامل اعضاي فعال (P-Member) و اعضاي ناظر(O-Member) مي‌باشند. این اعضا وظيفه دارند موضوعاتي را كه تدوين استاندارد آنها ضروري به نظر مي‌رسد بررسي و مطرح نمايند. پس از موافقت اعضا با موضوع پيشنهادي، مدارك علمي و فني مربوط (Committee Draft) تهيه و بين اعضاء (از جمله ايران) توزيع مي‌گردند كه پس از انجام اصلاحات لازم به صورت پيش‌نويس استاندارد بين‌المللي (Draft International Standard) در مي‌آيند.
پيش‌نويس‌هاي مذكور مجددا براي اعضاء فرستاده مي‌شوند تا پس از انجام آخرين اصلاحات به عمل آمده و تصويب نهايي به صورت استانداردهاي بين‌المللي مورد عمل قرار گيرند. در مراحل مختلف تدوين اجلاسيه هايي براي بحث و تبادل نظر حضوري اعضا نسبت به پيش‌نويس مورد نظر در كشورهاي عضو ايزو تشكيل مي‌گردد و اعضاي فعال ( (P-Memberنماينده يا نمايندگاني به اين جلسات اعزام مي‌دارند.
شکل زیر بیانگر ساز و کار کلی و رده بندی مسئولیت سازمانها در تدوین، ممیزی و اجرای استانداردها می باشد.
https://modirsun.com/Attachments/Areas/Uploaded_Images/CKImages/Quality%20management/IAF.jpg
مراحل اخذ گواهینامه ایزو
https://modirsun.com/Attachments/Areas/Uploaded_Images/CKImages/Quality%20management/iso-certify.jpg
چرخه ایزو
https://modirsun.com/Attachments/Areas/Uploaded_Images/CKImages/Quality%20management/iso-1.jpg
این استانداردها چندین ویرایش داشته اند. که در ابتدا دسته بندی آن ها به صورت زیر بوده است:
ISO 9001 : استاندارد تضمین کیفیت برای سازمان های طراح، تولید و ارائه کننده خدمات و نصب
ISO 9002 : استاندارد تضمین کیفیت برای سازمان های تولید کننده و ارائه دهنده خدمات و نصب
ISO 9003 : استاندارد تضمین کیفیت برای سازمان های بازرسی کننده
ISO 9004 : خطوط راهنما برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت
بعد از چندین ویرایش این استانداردها بصورت زیر تعریف شدند:
ISO 9000-2000 : مبانی و واژگان مدیریت کیفیت.
2000 یعنی ویرایش سال 2000 و 9000 هم به خاطر این بوده که زمانی که این استاندارد تدوین شده تا اون تاریخ 9000 استاندارد تدوین شده بود.
ISO 9001-2008 : مبانی سیستم مدیریت کیفیت.
استاندارد اصلی مدیریت کیفیت که گواهینامه هم دارد. این استاندارد یکسری اصول و الزامات را معرفی می‌کند که هر شرکت باید آنها را طراحی و تعریف و اجرا کند. معمولا گواهینامه‌ای که از طرف شرکت‌ها ارائه می‌شود در دوره‌های سالانه از طرف شرکت ارائه کننده یا ممیز، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و تمدید می‌شود. این که آیا هنوز آن الزامات را رعایت می‌کنند یا فقط برای گرفتن گواهینامه و استفاده تبلیغاتی از آن بوده است. البته متاسفانه در ایران راه هایی برای دور زدن این ممیزی در هر سال وجود دارد.
ISO 9004-2000 : خطوط راهنما برای بهبود عملکرد سیستم مدیریت کیفیت.
یک استاندارد راهنما برای بهبود در ISO 9001 است و گواهینامه ندارد چون راهنماست.
خطوط راهنما برای نیل به رضایتمندی مشتری.
خطوط راهنما برای رسیدگی به شکایات در سازمان ها.
این استاندارد موارد زیر را ارائه می‌کند:
_ تشخیص و ردیابی نیازها و انتظارات مشتریان ناراضی
_ ایجاد یک فرآیند برای نحوه رسیدگی به شکایات
_ تجزیه و تحلیل و ارزیابی شکایات به منظور بهبود کالا و خدمات مورد نیاز
_ ممیزی فرایند رسیدگی به شکایت مشتریان
_ کنترل اثربخشی اقدامات انجام شده
یک راهنماست جهت مدیریت منازعات مشتری
یک راهنماست بمنظور تعریف رضایت مشتری. مواردی که این استاندارد به توصیف و راهنمایی آن ها می‌پردازد عبارتند از :
_ رضایت مشتری یعنی چی؟
_ چطور اندازه‌گیری می‌شود؟
_ چطور این رضایت تامین می‌شود؟
استاندارد دارای گواهینامه مختص مدیریت پروژه که به استاندارد مدیریت کیفیت پروژه هم معروف است.
کلاً این استاندارد یک چرخه یا فرایند برای مدیریت پروژه به شرح زیر دارد:
https://modirsun.com/Attachments/Areas/Uploaded_Images/CKImages/Quality%20management/iso-10006.jpg
یک استاندارد راهنما برای سیستم‌های مدیریت اندازه‌گیری است. به راهنمای الزامات فرآیندهای اندازه‌گیری و تجهیزات اندازه‌گیری معروف است.
این راهنما برای مدیریت كردن ریسك اثراتی است كه تجهیزات اندازه گیری و فرآیند های اندازه گیری می‌توانند با تولید نتایج نادرست بر كیفیت محصولات یك سازمان داشته باشند. بنابراین راهنمایی برای مدیریت فرآیندهای اندازه‌گیری و تایید اندازه شناختی تجهیزات اندازه‌گیری فراهم می‌کند.
استاندارد راهنمای مستندات سیستم مدیریت کیفیت.
راهنمایی‌هایی برای تهیه و برقرار نگه داشتن مستندات موردنیاز برای ایجاد اطمینان از سیستم مدیریت كیفیت اثربخش كه متناسب با نیازهای خاص سازمان هم باشد بر طبق "رویکرد فرایندی"، ارائه می‌دهد.
استاندارد مدیریت آموزش
این استاندارد در سازمانها خیلی پرکاربرد شده است و مربوط می‌شود به تعریف یکسری فرآیند و مراحل و تکنیک برای استانداردسازی آموزش، ارزیابی اثربخشی آموزشی و تعریف بهینه دوره‌های آموزشی.
استاندارد راهنما برای انتخاب مشاورین سیستم مدیریت كیفیت و استفاده از خدمات آنان.
این استاندارد مربوط به این موارد می‌شود که چطور میتوان یک مشاور خوب را استخدام کرد؟ چطور باید قرارداد جامع و خوب مشاوره‌ای بست؟ شرح وظایف مشاور سیستم مدیریت کیفیت چیست؟ و ...
استاندارد ایرانی مدیریت کیفیت جامع برای حضور در بازارهای جهانی که دارای گواهینامه نیز هست.
این استاندارد توسط اداره استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و بر طبق شرایط کسب و کار ایران تدوین گردیده است که در سازمان ISO شماره گذاری شده. شرکت هایی که می‌خواهند IMS مستقر کنند، بهتر است این استاندارد را دریافت کنند. در این استاندارد از ISO 9001، OHSAS 18001، ISO 14001 و EFQM و الزامات مدیریت کیفیت یکپارچه استفاده شده است.
استاندارد مدیریت کیفیت در تجهیزات پزشکی و خدمات مرتبط
این استاندارد ساختاری مشابه ISO9001 دارد اما در هر بخش الزامات و جزئیات بیشتری را در ارتباط با تجهیزات پزشکی اضافه کرده است.
استاندارد الزام آور مدیریت محیط زیست و دارای گواهینامه
این استاندارد الزامات قانونی، حقوقی و اخلاقی سازمانها در راستای حفظ محیط زیست را مشخص می‌کند. برای اکثر سازمان‌های تولیدی از نظر قانونی داشتن گواهینامه این استاندارد الزام است. این استاندارد بر اساس چرخه دمینگ طراحی شده یعنی مراحل طراحی، بررسی، اصلاح و بهبود را در خود دارد.
استاندارد الزام آور سیستم مدیریت کیفیت ویژه آزمایشگاه های تشخیص طبی و دارای گواهینامه.
نیازهای کیفی آزمایشگاه‌های پزشکی را مطرح می‌کند. بر اساس استاندارد مدیریت آزمایشگاه‌های کالیبراسیون (ISO17205) و استاندارد مدیریت کیفیت (ISO9001) طراحی شده و تضمین‌کننده نیازهای کیفی آزمایشگاه‌های پزشکی برای تضمین کیفیت آزمایش‌ها کیفیت نتایج آن ها است.
سیستم مدیریت کیفیت که بصورت خاص برای استفاده در صنایع خودروسازی تدوین شده است.
این استاندارد بهبود مداوم را با تأكید بر پیشگیری از ایجاد عیوب و كاهش تغییرات و ضایعات در چرخه تأمین صنایع خودروسازی تضمین می‌کند.
استاندارد الزام آور برای عملیات انواع سازمان های بازرسی‌کننده را تعیین و مشخص می‌کند.
استاندارد تست و کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی
در این استاندارد روش های انجام آزمون یا کالیبراسیون بر اساس روش های استاندار، جایگاه و شرایط محیطی کار، اصول نمونه برداری و مواردی از این قبیل را ارائه می‌دهد.
استاندارد راهنما ممیزی مدیریت کیفیت
این استاندارد راهنمایی هایی در مورد اصول ممیزی، مدیریت کردن برنامه های ممیزی، اجرای ممیزی های سیستم مدیریت کیفیت و ممیزی های سیستم مدیریت زیست محیطی و نیز رهنمود هایی در مورد شایستگی ممیزان سیستم های مدیریت کیفیت و زیست محیطی ارائه می‌کند.
استاندارد مدیریت کیفیت در خدمات فن‌آوری اطلاعات IT
این استاندارد الزامات مدیریت تحول و خدمات و آئین‌نامه‌های مربوطه را ارائه می‌دهد.
استاندارد جهانی مدیریت ایمنی محصول در صنایع غذایی و صنایع وابسته
این استاندارد دارای چند استاندارد پشتیبان شامل موارد ذیل هم هست:
: ISO 22005 : 2007 قابلیت ردیابی در زنجیره مواد غذایی ، اصول کلی و الزامات اساسی برای طراحی و اجرا
ISO / TS 22003 : 2007 : الزامات سیستم ایمنی مواد غذایی _ الزامات برای سازمان های انجام دهنده ممیزی و صدور گواهینامه سیستم ایمنی مواد غذایی
ISO 22004 : 2005 : الزامات سیستم ایمنی مواد غذایی راهنمایی هایی برای بکار بردن استاندارد ISO 22000 : 2005
ISO 22002 – 1 : 2009 : برنامه های پیشنیازی در ایمنی مواد غذایی
راهنمای مسئولیت اجتماعی سازمانها
سیستم مدیریت امنیت اطلاعات ISMS یا Information Security Management System
استاندارد الزام آور صنعت نفت و گاز و پتروشیمی. دارای گواهینامه
استاندارد الزام آور مدیریت ریسک. دارای گواهینامه
استاندارد الزام آور سیستم مدیریت انرژی
اهداف این استاندارد شامل موارد زیر است:
_ کمک به سازمان ها در ساخت و استفاده بهتر از مصرف انرژی
_ ارائه معیار ، اندازه گیری ، ثبت و گزارش و هدایت دارایی ها
_ تسهیل ارتباطات و ایجاد شفافیت در مورد مدیریت منابع انرژی
_ ارتقاء بهترین شیوه ها و تقویت رفتار صحیح مدیریت انرژی
_ کمک به ارزیابی و اولویت بندی فن آوری های جدید
_ کمک به صرفه جویی در انرژی از طریق ترویج زنجیره عرضه
منبع:سایت مدیرسان
