افرادی که دارای اختلالاتی در زمینه گفتار هستند برای درمان نیاز به گفتار درمانی دارند. گفتار درمانی یک شاخه بسیار تخصصی است که باید توسط گفتار درمانگر انجام شود و میتواند نقش مهمی در مداوای اختلالات گفتاری، زبانی، صدا و... ایفا کند. بسیار مهم است پیش از انجام گفتار درمانی افراد با مفهوم این برنامه درمانی و نکات مهم در رابطه با آن آشنا باشند تا بتوانند با آگاهی کامل جهت درمان اختلالات گفتاری اقدام کنند.
گفتار درمانی یا «پاتولوژی گفتار و زبان» یکی از شاخههای توانبخشی به شمار میرود. این روش درمانی اختلالات مربوط به گفتار و زبان را آسیبشناسی میکند و به درمان این مشکلات میپردازد.
مشکلات گفتار میتواند به نحوه بیان، روان بودن گفتار، تشدید صدا و محدود بودن واژگان مرتبط باشد. در گفتار درمانی، متخصص آسیبشناس با استفاده از تکنیکهای مختلف سعی میکند تا به بهبود توانایی مکالمه و استفاده از مهارتهای زبانی بپردازد. تکنیکهایی که در گفتار درمانی استفاده میشوند با توجه به اختلال گفتاری زبان متفاوت هستند تا به بهترین شکل بتوانند نقش خود را در درمان مشکلات گفتاری ایفا کنند.
گفتاردرمانی یک روش درمانی مبتنی بر آموزش است که به توسعه و بهبود مهارتهای گفتاری، زبانی و ارتباطی انسانها میپردازد. این روش توسط متخصصین گفتاردرمانی اجرا میشود .گفتاردرمانگر با استفاده از تکنیکها و تمرینات متنوع، به افراد کمک میکنند تا مهارتهای گفتاری خود را تقویت کنند
توانایی صحبت کردن و ارتباط موثر با دیگران از جمله مهارتهای اساسی انسان است و در انجام وظایف روزمره، تحصیل، شغل، و روابط شخصی تأثیر مهمی دارد. افرادی که با اختلالات گفتاری و ارتباطی مواجه هستند، ممکن است دچار مشکلاتی در زندگی روزمره خود شوند. گفتاردرمانی به این افراد کمک میکند تا مشکلات خود را شناسایی و راهحلهای بهبودی را پیدا کنند بنابراین گفتاردرمانی اهمیت بسزایی در بهبود کیفیت زندگی افراد دارد.
گفتاردرمانی به درمان انواع اختلالات ارتباطی میپردازد که باید حتماً با آنها آشنا بود. از جمله اختلالاتی که گفتاردرمانی به درمان آنها می پردازد، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
این روش در مورد کودکانی که در صحبت کردن روان نیستند و یا نمیتوانند به راحتی صحبت کردن را جاری کنند، انجام میشود. این روش درمانی به خصوص برای لکنت زبان که شایعترین اختلال روانی گفتار است، کاربرد دارد و به کودک کمک میکند تا بتواند کلمات و جملات را آسان و روان بیان کند
بیان به توانایی فرد در تلفظ صحیح کلمات گفته میشود. کودکانی که دچار مشکلات مفصلی در ناحیه دهان هستند ممکن است در تولید برخی صداهای خاص دچار مشکل باشند. برای رفع این مشکل درمانگر از گفتار درمانی استفاده میکند تا بر روی آن صداهای خاص و گروههای عضلانی مورد استفاده برای تولید کلمات کار کند و آنها را بهبود بخشد.
یکی از مشکلات بسیاری از کودکان این است که در درک مطلب دچار مشکل هستند. مشکلات درک زبان شامل ناتوانی در درک زبان گفتاری یا نوشتاری است و هنگامی که کودک این مشکل را دارد با اینکه در گوش دادن و دریافت اطلاعات مشکلی ندارد؛ اما مغز کودک حرفهای دیگران را به اطلاعات کاربردی تبدیل نمیکند.
یکی از شرایطی که میتواند منجر به مشکلات درکی زبان شود آفازی/ Aphasia نام دارد. به طور معمول این مشکل به دلیل دنبال آسیب مغزی رخ میدهد و میتواند باعث مشکل در خواندن، نوشتن و گوش دادن شود. به نظر میرسد در کسانی که دچار این مشکل هستند راههای ذهنی که به ارتباط افکار با زبان کمک میکنند از بین رفتهاند و گفتار درمانگر کمک میکند این مشکل برطرف شود.
علاوه بر سایر مشکلات گفتاری و زبانی، کودک ممکن است با برخی از عملکردهای ذهنی که بر زبان تأثیر میگذارد نیز دچار مشکل شود. این مهارتها شامل حل مسئله، حافظه و توجه است. بهعنوانمثال کودکی که دچار آسیب مغزی شده ممکن است به دلیل آفازی دچار مشکلات درک زبان باشد؛ اما در کنار آن ممکن است مشکلات حافظه نیز داشته باشد که این مسئله یادگیری را پیچیده میکند. درمانگر کمک میکند که تمام این مشکلات به شکل جداگانه و در کنار یکدیگر درمان شوند.
مشکلات صدا و حجم شامل مشکلات زیروبمی صدا، لحن و بلندی صدای کودک در هنگام صحبت کردن است. بهعنوان مثال برخی از کودکان ممکن است هنگام صحبت کردن به طور غیرعادی صحبت کنند یا ممکن است برای صحبت کردن به شکل آرام دچار مشکل باشند.
یکی از اختلال هایی که باعث میشود کودک در کنترل صدای خود دچار مشکل باشد «آپراکسی» نام دارد. در این وضعیت کودک با اینکه میداند چه چیزی میخواهد بگوید؛ اما به نتیجه نمیرسد. کودکان دچار این اختلال برای بهبود وضعیت تارهای صوتی به تمرینات صوتی، تمرینات ریتم گفتار و تمرینات جهت شکل دادن به گفتار با عضلات دهان نیاز دارند.
این اهداف معمولاً بر اساس نیازهای خاص هر فرد تنظیم میشوند. در ادامه، اهداف گفتاردرمانی به طور کلی توضیح داده میشوند:
میتوان گفت هر فردی در هر سنی در صورت وجود مشکل در برقراری ارتباط به خصوص از راه گفتار و زبان باید از کمک گفتار درمان استفاده کند. باید در نظر داشت توانایی برقراری ارتباط در سنین زیر ۶ سال باید با توجه به سن کودک در نظر گرفته شود.
از جمله افرادی که نیاز به گفتار درمانی دارند موارد زیر هستند:
بسیار مهم است که افراد برای درمان مشکلات گفتاری خود و یا کودکانشان به سراغ متخصصان این حوزه بروند. افرادی که به درمان اختلالات مربوط به گفتار، زبان و بلع میپردازند گفتار درمانگر، «پاتالوژیست گفتار و زبان» یا «آسیبشناس گفتار زبان» (SLP) نام دارند.
گفتار درمانگران در این رشته تخصصی در دانشگاهها به تحصیل پرداختهاند و میبایست عضو سازمان نظامپزشکی کشور باشند. گفتار درمانگر پس از بررسی مشکل مراجعهکننده با متخصصان دیگری همچون متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص مغز و اعصاب، روانشناس، شنواییشناس، متخصص اطفال، کادر درمانگر ذهنی و جسمی و فیزیوتراپیست در ارتباط خواهد بود تا بتواند به بهترین شکل به درمان مشکل فرد بپردازد. در کنار فعالیتهای گفتار درمان همچنین میبایست اصلاحاتی نیز در محیط زندگی افراد صورت بگیرد تا اقدامات گفتار درمان بهترین نتیجه را ایجاد کند.
گفتاردرمانی به عنوان یک روش تخصصی درمانی و آموزشی در بهبود تواناییهای گفتاری و ارتباطی افراد از اصول مهمی پیروی میکند. این اصول تأثیر مستقیم در موفقیت و کارآمدی گفتاردرمانی دارند. در ادامه، به اصول اساسی گفتاردرمانی پرداخته میشود:
تنظیم اهداف مشخص:یکی از اصول اساسی گفتاردرمانی، تنظیم اهداف مشخص و قابل اندازهگیری برای هر فرد است. این اهداف بر اساس نیازها و مشکلات خاص هر فرد تعیین میشوند و به تحقق آنها پرداخته میشود.
تعامل موثر:اصول گفتاردرمانی تأکید بر تعامل موثر در جلسات درمانی دارند. این شامل مواردی مانند گفتگوی دوسویه، گوش کردن فعال، و تمرینات تعاملی میشود.
تمرینات و تکرار مستمر:برای بهبود تواناییهای گفتاری، تمرینات و تکرار مستمر از اهمیت بسزایی برخوردارند.
بازخورد فوری و تصحیح:این بازخورد به فرد کمک میکند تا خودآگاهی خود را افزایش دهد و اشتباهات خود را تصحیح کند.
تکنیکهای متنوع:گفتاردرمانی از تکنیکهای متنوعی استفاده میکند تا به بهبود مهارتهای گفتاری در افراد کمک کند.
ارتقاء خودآگاهی:گفتاردرمانی به فرد کمک میکند تا خودآگاهی خود را در مورد مشکلات گفتاری و راهحلهای بهبود آنها افزایش دهد. این به فرد این امکان را میدهد که به طور مستقل به بهبود تواناییهای گفتاری خود بپردازد.
پیگیری و ارزیابی مستمر:گفتاردرمانی شامل پیگیری و ارزیابی مستمر برای ثبت تغییرات و ترسیم نقشه راه است.
تعهد و پیوستگی:گفتاردرمانی نیازمند تعهد و پیوستگی است. افراد باید به طور مستمر به تمرینات و فعالیتهای درمانی پرداخته و به اهداف خود پایبند باشند.
نظریه و تحقیقات:گفتاردرمانی بر اساس نظریات و تحقیقات علمی تأسیس شده است. اصول و تکنیکهای درمانی معمولاً بر اساس تحقیقات، بهترین عملکردهای ممکن تأمین میشوند.
رابطه اعتمادسازی:گفتاردرمانی نیازمند رابطه اعتمادسازی بین گفتاردرمانگر و مراجع است. این اعتماد به فرد این امکان را میدهد که به آزادی و راحتی مشکلات گفتاری خود را مطرح کند.
همکاری با خانواده و محیط اجتماعی:گفتاردرمانی ممکن است نیازمند همکاری خانواده و محیط اجتماعی فرد باشد. این همکاری میتواند در پشتیبانی و توسعه تواناییهای گفتاری فرد مؤثر باشد.
پس از اینکه نوع اختلال گفتار فرد توسط متخصص مشخص شد گفتار درمانی برای کودکان و بزرگسالان به طور معمول به شکلهای زیر انجام میشود:
گفتار درمانی برای کودکان به طور معمول با توجه به نوع اختلال گفتار در یک کلاس، گروه کوچک یا تکبهتک انجام میشود. تمرینات و فعالیتهای گفتار درمانی بسته به اختلال، سن و نیازهای کودک متفاوت است. در گفتار درمانی برای کودکان، متخصص از طریق صحبت کردن و بازی کردن، استفاده از کتابها و عکسها و بسیاری اشیا به تعامل با کودک میپردازد تا به این ترتیب به بهبود مهارتهای گفتار و زبان کمک کند. همچنین گفتار درمان تکالیف مختلفی را نیز برای کودک و والدین در نظر میگیرد تا در خانه روند درمان همچنان ادامه داشته باشد.
روند گفتار درمانی برای افراد بزرگسال نیز با بررسی نوع اختلال فرد آغاز میشود. تمریناتی که به طور معمول گفتار درمان برای افراد بزرگسال در نظر میگیرد موارد زیر هستند:
اگر آسیب یا وضعیت پزشکی مانند بیماری پارکینسون یا سرطان دهان باعث مشکلات بلع شده باشد، درمان ممکن است شامل بازآموزی عملکرد بلع نیز باشد.
اینکه چه زمانی گفتار درمانی باید آغاز شود با توجه به سن و اختلال گفتاری فرد متفاوت است. نکته بسیار مهم این است که باید درمان مشکلات گفتاری هرچه سریعتر آغاز شود. اگر والدین مشکلات زیر را در نوزاد و کودک خود مشاهده کنند باید هرچه سریعتر به گفتار درمان مراجعه نمایند:
در این محدوده سنی در صورتی که کودک در بیان کلمات ساده مانند آب و بابا دچار مشکل باشد و یا نتواند جهت فهماندن منظور خود از حرکاتی مثل تکان سرودست یا اشاره با انگشت استفاده کند باید به گفتار درمان مراجعه کرد. همچنین اگر تولید صداها و اصوات توسط کودک بسیار محدود است این مشکل نیز باید مورد بررسی قرار گیرد
اگر در این دوران کودک در بیان بخش پایانی لغات مختلف مشکل دارد یا ترجیح میدهد از اشاره کردن به جای صحبت و بیان واضح خواسته استفاده کند یا تنها از عبارات دو یا چند کلمهای محدود استفاده میکند باید این موارد را زنگ خطر در نظر گرفت.
در این سن مشکلاتی نظیر محدود بودن دایره لغات کودک، عدم توانایی کودک در جملهسازی ساده و عدم رساندن منظور از راه گفتار در بیشتر مواقع باید جدی گرفته شود.
در این بازه سنی مشکلاتی همچون تکرار مداوم صداها و کلمات، لکنتزبان، عدم توانایی کودک در تبعیت از دستور معلم یا والدین را باید جدی گرفت و برای درمان به گفتار درمان مراجعه کرد.
جدای از مشکلاتی که در کودکان بسیار شایع هستند در افراد بزرگسال همانطور که گفته شد دلایل متعددی میتوانند باعث اختلالات گفتاری شوند که باید با مشاهده آنها هرچه سریعتر به گفتار درمان مراجعه نمود.
تکنیکهای گفتاردرمانی ابزارهای متنوعی هستند که به تواناییهای گفتاری و ارتباطی افراد کمک میکنند. این تکنیکها ممکن است بر اساس نیازها و مشکلات خاص هر فرد متفاوت باشند. در ادامه، به برخی از تکنیکهای گفتاردرمانی پرکاربرد اشاره میشود:
گفتار درمانی یک برنامه درمانی برای بهبود مشکلات گفتاری و یا زبان است. این برنامه درمانی میتواند هم برای کودکان دچار مشکلات گفتاری قابل انجام باشد و هم بزرگسالانی که به دلایل مختلف دچار اختلالات گفتاری شدهاند. این برنامه درمانی توسط گفتار درمان انجام میشود و به شکلهای مختلفی با توجه به اختلال گفتاری فرد صورت میگیرد. بسیار مهم است والدین در صورت تشخیص مشکلات گفتاری در کودک خود و یا بزرگسالان با دیدن این علائم در خود هرچه سریعتر به متخصص جهت بررسی دقیقتر مراجعه نمایند.
منابع:
asan-clinic.ir
healthline.com
