نماتد یکی از مهم‌ترین آفات خاکزی می‌باشد که فقط با میکروسکوپ قابل مشاهده بوده و به سرطان خاک یا نماتد ریشه معروف است. محل فعالیت این آفات کرمی‌شکل و کوچک در مناطق کم‌آب و به‌خصوص در خاک می‌باشد. یکی از انواع نماتدها، نماتدهای انگل گیاه هستند که خاکزی بوده و ریشه گیاهان را مورد هجوم قرار می‌دهند. نماتدهای انگل گیاه دارای اندامی نیشی‌شکل هستند و از طریق آن شیره گیاه را مکیده و یا از محتویات موجود در سلول‌های گیاهی تغذیه می‌نمایند.
نماتدها خسارات زیادی به محصولات کشاورزی وارد می‌کنند. یکی از گیاهانی که در معرض خطر هجوم نماتد قرار دارد مرکبات می‌باشند. مرکبات در مناطق گرم و مرطوب می‌رویند و از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت می‌باشند. در این مقاله قصد داریم شما را با نشانه‌ها و خسارات وجود نماتد در درخت مرکبات آشنا نمائیم. پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.
گونه‌های مختلفی از نماتد وجود دارند که مرکبات را تهدید می‌کنند. از جمله این نماتدهای آسیب‌زای گیاهی می‌توان مولدهای زخم و مولدهای گره ریشه را نام برد. این نماتدها ریشه مرکبات را مورد هدف قرار داده و آنها را با اختلال مواجه می‌کنند.
از بین گونه‌های مختلف این آفت، خسارت نماتدهایی که به‌عنوان نماتدهای قلوه‌ای شناخته می‌شوند بسیار سنگین بوده و خطرات جدی برای درختان مرکبات ایجاد می‌کند. این آفت دردسرآفرین‌ترین نماتد تهدیدکننده‌ی مرکبات است و در جنوب شرقی آسیا بسیار شایع می‌باشد اما در سال‌های اخیر به دلیل صادرات نهال‌های آلوده به این نماتد، در سرتاسر جهان منتشر شده است. دامنه محصولات و مرکباتی که توسط نماتد قلوه‌ای آلوده می‌شوند بسیار گسترده می‌باشد. از جمله آنها می‌توان درخت زیتون، خرما و انگور را نام برد.
زوال تدریجی در درختان شایع‌ترین نشانه وجود نماتد است. درصورتی‌که جمعیت زیادی از نماتدها روی ریشه گیاهان مستقر شوند از مواد مغذی گیاه تغذیه کرده و درنهایت درختان مرکبات به دلیل کمبود مواد مغذی دچار نابودی می‌شوند. لازم به ذکر است که علائم و نشانه‌های وجود نماتد در درختان جوان زودتر نمایان می‌شود.
ایجاد زوال در مرکبات می‌تواند توسط عوامل دیگری نیز اتفاق بیفتد و نمی‌توان به‌طور قطعی گفت که علت زوال درخت وجود نماتد می‌باشد. ایجاد زوال در درخت سبب کاهش سایز برگ‌ها و میوه‌ها و زردرنگ شدن برگ‌ها شده و برگ‌ها را دچار پیچ‌خوردگی و سرخشکیدگی می‌کند.
ریشه‌هایی که در معرض هجوم نماتد قرار می‌گیرند معمولاً ضخامت بیشتری داشته و تیره‌رنگ‌تر از ریشه‌های سالم و عاری از نماتد خواهند بود. بدن نماتدهای ماده که از ریشه‌های درخت تغذیه می‌کنند به صورت متورم درمی‌آید. همچنین نوعی ماده ژلاتین‌مانند برروی سطح ریشه‌های گیاه ایجاد می‌شود که خاک به این ریشه‌ها می‌چسبد و این ریشه‌ها حتی با آبیاری به راحتی تمیز نخواهند شد.
درختان درگیر نماتد دربرابر تنش‌های محیطی همچون شوری، سرما، گرما و یخ‌زدگی قادر به مقاومت نخواهند بود. نماتدهای ریشه رشد بسیار بالایی دارند و جمعیت آنها در مواقعی غیرقابل کنترل می‌شود. درصورتی‌که نهال مرکبات را در خاکی بکارید که به جمعیت کمی از نماتد آلوده باشد این امکان وجود دارد که تا چند سال متوجه حضور نماتدها و یا آلودگی خاک نشوید اما همانطور که گفته شد رشد نماتدها به‌صورت تصاعدی می‌باشد و علائم وجود نماتد به صورت حتمی در سال‌های آینده بروز خواهد یافت.
باکتری‌ها و قارچ‌های خاکزی قدرت فوق‌العاده‌ای در نابودی و یا کاهش چشمگیر جمعیت نماتدهای مرکبات دارند و استفاده از آنها با راندمان بالایی سلامت خاک را بهبود خواهد بخشید. باکتری‌های گونه باسیلوس و پاستوریا و قارچ‌های نماتوفورا نمونه‌هایی از موارد گفته شده است که به شما در مبارزه با نماتدهای مرکبات کمک فراوانی می‌کند.
درصورتی‌که شما پس از کاشت نهال مرکبات متوجه حضور نماتدها شوید تنها راه پیش روی شما مبارزه با جمعیت نماتدها با به‌کارگیری روشی مناسب می‌باشد. بهترین روش برای غلبه بر این آفات مبارزه شیمیایی است. از جمله سموم شیمیایی که تاثیر قابل‌توجهی بر کاهش جمعیت نماتدها دارند می‌توان به آبامکتین، اکسامیل، متام سدیم، کلروپکرین و ولوم پرایم اشاره کرد. این سموم برای پاکسازی و نجات درختان مرکبات از شر نماتدها نیز بسیار کاربردی می‌باشند.
برای استفاده از سموم شیمیایی ضروری است که با یک کارشناس یا متخصص گیاه‌پزشکی مشورت کنید و به هیچ وجه بدون داشتن دانش کافی دررابطه با کارکرد سموم شیمیایی اقدام به تهیه و مصرف آنها نکنید. به‌کارگیری این سموم تنها باید پس از بررسی باغ توسط کارشناس انجام گیرد زیرا استفاده از سموم نماتدکش برای سلامت محیط زیست و موجودات زنده بسیار مضر بوده و درصورت استفاده نادرست اثرات جبران‌ناپذیری بر زمین کشاورزی تحمیل خواهد کرد. پیشنهاد می‌کنیم جهت تهیه سموم نماتدکش با کارشناسان شرکت خرم‌بهار آتیس مشورت نمائید.
در این مقاله بیماری نماتد ریشه را معرفی کرده و سعی کردیم به‌صورت مختصر به بررسی خسارات نماتدها بر درختان مرکبات بپردازیم.
نماتدها ممکن است سال‌ها در خاک شناخته نشوند و خسارات بسیار سنگینی به محصولات کشاورزی وارد می‌نمایند. مرکبات از جمله محصولاتی هستند که به‌راحتی در معرض هجوم نماتدها قرار می‌گیرند. همانطور که گفته شد نماتدهای قلوه‌ای شایع‌ترین گونه‌های نماتد تهدیدکننده مرکبات هستند. باتوجه به اهمیت ویژه مرکبات در دنیا و گسترش روزافزون باغ‌های مرکبات لازم است که کشاورزان و باغداران عزیز دررابطه با این بیماری اطلاعات و شناخت کافی داشته و درصورت بروز از گسترش آن جلوگیری به عمل آورند.
امیدواریم این مقاله برای شما عزیزان مفید واقع شده باشد. شما را به خداوند بزرگ می‌سپاریم.
