ملایر، دومین شهر بزرگ استان همدان است که ۸ شهر تابع و ۲۲۰ روستا دارد. ملایر مساحتی برابر با ۳۴ کیلومترمربع دارد. ملایر در منابع تاریخی به‌عنوان سرزمین آریایی‌ها شناخته می‌شود؛ قدمت سکونت در ملایر به تمدن ایلام بازمی‌گردد. بعد از ایلامی‌ها، مادها در ملایر ساکن شدند. همچنین بررسی تپه نوشیجان آتشکده و قلعه‌ای باستانی در ۱۵ کیلومتری غرب ملایر با تلاش‌های باستان‌شناسان در این تپه باستانی سه‌طبقه شناسایی شد که طبقه اول را به مادها، طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت داده شده است.
ملایر از دو کلمه «مال» و «آگر» تشکیل، مال به معنی خانه و آگر به معنی آتش است. پس می‌توان مال‌آیر را به معنی سرزمین آتش معنی کرد.
محصول معروف ملایر انگور است و مشهورترین صنایع‌دستی این منطقه مبل منبت است که شهرت جهانی دارد، حتی بسیاری از کشورهای همسایه نزدیک از این شهر مبل خریداری می‌کنند. در این مطلب به سراغ سوغاتی‌های خوشمزه و صنایع‌دستی ملایر رفته‌ایم، با ما همراه باشید:
محبوب‌ترین سوغاتی ملایر، انگور است، این شهر ۶۳ هزار هکتار باغ دارد که چیزی بیش از ۲۰ هزار هکتار از آن تاکستان‌های انگور است و ملایر با تولید ۳۵۱ تن انگور در سال رتبه اول در کشور را دارد. ملایر ازنظر تعداد تاکستان‌های انگور در رتبه ششم جهان قرار دارد.
بدون شک در شهری که انگور محبوب‌ترین محصولش است، مشتقات آن هم به‌وفور یافت می‌شود و به‌عنوان سوغاتی اصلی شناخته می‌شود. شیره انگور محصولی شیرین و بسیار مقوی است که از شهد انگور گرفته می‌شود و تهیه آن کار بسیار سخت و زمان‌بری است. مهم‌ترین مرکز تولید شیره انگور ملایر، روستای مانیزان در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی ملایر است.
باسلق از دیگر محصولاتی است که انگور از مواد اولیه آن است. در تهیه باسلق از شهد انگور و نشاسته استفاده می‌شود. روش تولید باسلق شبیه به تولید حلوا است.
کشمش و سایه‌خشک دیگر سوغاتی خوشمزه ملایر است. همه می‌دانیم که انگور در معرض آفتاب به کشمش تبدیل می‌شود. اگر انگور را در سایه‌خشک کنند و در معرض مستقیم آفتاب نباشد، به کشمش سایه‌خشک تبدیل می‌شود.
از دیگر سوغاتی‌های خوشمزه ملایر می‌توان به گردو و عسل اشاره کرد.
ملایر و روستاهای آن‌یکی از مهم‌ترین مراکز تولید و بافت فرش‌های زیبای دستباف است.
در بخش‌های شمالی و شرقی ملایر مثل حسین‌آباد، جوکار بیشتر فرش‌های یک پوده و با گره ترکی و در طرح شکسته با طرح‌های هراتی و ایلیاتی که از نقشه‌ای کردی و قفقاز سرچشمه می‌گیرند، بافته می‌شوند؛ درحالی‌که بافندگان مناطق جنوبی ملایر سنت‌های بافندگی مناطق فارس‌زبان ازجمله استفاده گره نامتقارن و کاربرد دو نخ پود و نقشه‌های رایج در فراهان و ساروق را پیروی اجرا می‌کنند. قرمز، آبی تیره و زرد کمرنگ به‌صورت رنگ‌های غالب در فرش‌های این ناحیه دیده می‌شود.
در میان مراکز بافندگی جنوب ملایر روستاهای جوزان، علمدار، میشن، مانیزان شهرت بیشتری دارند؛ در حسین‌آباد و جوکار فرش‌هایی با طرح هراتی می‌بافند. اشکال ترکیب‌دهنده نقش هراتی در این فرش‌ها در ابعاد کوچکی طراحی می‌شوند. طراحان نقش قالی این نوع طرح مینیاتور هراتی را به‌اصطلاح ریزه ماهی می‌خوانند. فرش‌های حسین‌آباد اغلب در اندازه‌های ذرع و نیم و دو ذرعی و همچنین کناره و اغلب با بافت متوسط به بازار عرضه می‌شوند. متن این فرش‌ها اغلب به رنگ قرمز درخشان و حاشیه پهن آن‌ها به رنگ سفید عاجی است.
تولید و تهیه انواع صنایع‌دستی پوبی مثل خراطی، ظریف‌کاری و منبت‌کاری از گذشته در ملایر رواج داشته است. بیش از ۶۳ درصد از مبل منبت کشور در ملایر تولید می‌شود و روستای دهنو آرزمان، حسین‌آباد شاملو از مهم‌ترین روستاهای تولید و تهیه مبل هستند.
یکی دیگر از صنایع‌دستی رایج در منطقه همدان و به‌خصوص شهر ملایر، گیوه‌بافی است که در بسیاری از روستاها رواج دارد.
منبع : سوغات ملایر
