farzane ebrahimzade
farzane ebrahimzade
خواندن ۷ دقیقه·۴ سال پیش

قطعه ۱ گور شماره ۱



محمدتقی‌خیال وقتی لحظات آخر عمر در بیمارستان شرکت نفت می‌گذراند، به خیالش هم نمی‌رسید اولین ساکن شهر خاموشان تازه پایتخت گورستان جدید تهران باشد. اما وقتی دکتر از اتاق بیرون آمد و به خانواده‌اش گفت:« تمام کرد.» خبری در روزنامه‌های تهران زیر چاپ بود:«بهشت‌زهرا گورستان مدرن تهران افتتاح شد.»

مهین‌دخت خیال همین طور که برای از دست رفتن پدر اشک می‌ریخت، چشمش به روزنامه‌ای افتاد که از گورستان جدید نوشته بود. همین گورستانی که می‌گفتند اولین کسی که در آن دفن شود خانواده‌اش یک پیکان می‌گیرد؛ همان‌جایی که قرار بود خانه همیشگی پدرش باشد.

حالا امروز ۵۰ سال است که محمد تقی خیال بازنشسته شهربانی و گمرک در گور شماره یک ردیف یک قطعه یک بهشت‌زهرا ساکن شده است. او نخستین کسی است که در روز ۲۸ تیر ۱۳۴۹ یک روز بعد از افتتاح بهشت زهرا در نخستین گورستان مدرن تهران به خاک سپرده شد. محمد تقی خیال متولد ۱۲۶۴ شبستر بود و تحصیلکرده دانشگاه پلیس ترکیه و سالها ریاست شهربانی کردستان را داشت. او در ارومیه ازدواج کرده بود و ۳ فرزند اولش که پسر بودند حاصل این ازدواج بود. بعد از مرگ همسرش با زنی دیگر ازدواج کرد و ۵ دختر از ازدواج دوم داشت. آقای خیال بعد از سالها فعالیت در شهربانی در سال ۱۳۰۹ خود را به گمرگ منتقل کرد و تا زمان بازنشستگی رییس گمرک تبریز بود. دخترش مهین رشته مامایی خوانده بود و در تهران ساکن بود. آقای خیال مدتی قبل از تیر ۱۳۴۹ به تهران آمد تا در کنار مهین زندگی کند. هفته قبل از فوتش به خاطر از کار افتادن کلیه‌هایش در بیمارستان شرکت نفت بستری شد و در روز ۲۷ تیرماه درگذشت. بعد از مرگش خانواده با روابط عمومی گورستان جدید که شماره‌اش در روزنامه بود تماس گرفتند و اعلام کردند که می‌خواهند پدرشان را در این گورستان دفن کنند. گورستان تازه با وجود افتتاحش و تبلیغاتی که برای غسالخانه مدرن شده بود هنوز به آب کر مجهز نبود و پیکر آقای خیال را به مسگرآباد بردند و در گورستان قدیم تهران غسل و کفن کردند و آن طور که خانواده خیال می‌گویند با یک ماشین بنز سیاه مدرن پر از گل جنازه را به گورستان جدید بردند و در نخستین قطعه قبری که در آن جا بود دفن کردند. دفن آقای خیال در بهشت زهرا باعث شد تا گورستانی که مردم نسبت به دفن مردگانشان در آن تردید داشتند در کمتر از چند ماه آن طور که طی چهارسال برنامه ریزی و ساماندهی آن پنج شهردار تهران تلاش کردند گورستان اول مسلمانان شهر تهران شد.

ماجرای برنامه ریزی برای ساخت گورستان جدید تهران از سال ۱۳۴۵ در زمان شهرداری تیمسار صفاری شروع شد. این اتفاق در چهارمین دوره تحول شهری بود که شهرداری تهران تصمیم گرفت گورستان‌های پراکنده اطراف شهر را متروک و یک گورستان مدرن در خارج از مرز آن روز تهران برنامه ریزی کند. تا آن زمان گورستان‌های تهران در اطراف امامزاده‌ها و اماکن متبرکه بودند. یکی از قانون‌هایی که در آغاز قرن جدید و بعد از کودتای سوم اسفند صادر شد ممنوعیت دفن افراد در خانه‌هایشان و انتقال آن‌ها به گورستان‌های عمومی‌تری بود که غسالخانه داشتند. مهمترین گورستان تهران در آن زمان در مسگرآباد بود. اما همزمان با این گورستان که در سال ۱۳۰۴ افتتاح شد بخشی از تهرانی‌ها متوفیانشان را در گورستان‌هایی چون ابن‌بابویه، امامزاده عبدالله، باغ توتی و سلیمانیه هم دفن می‌کردند.


در سال ۱۳۴۴ انجمن تهران یا همان شورای شهر قانونی را تصویب کرد که شهرداری را مامور مطالعه و یافتن زمینی برای ساخت گورستانی متمرکز در تهران می‌‌کرد. در سال ۱۳۴۵ قطعه زمینی به وسعت ۳۱۴ هکتار در جنوب تهران در مسیر جاده قم توسط شهرداری پیدا شد. گفته می‌شود این زمین مربوط به خانمی بود که آن را به شهرداری تهران فروخت و کار آماده سازی آن آغاز شد. کارهای مطالعاتی آن در زمان منوچهر پیروز انجام و درخت‌کاری آن در زمان جواد شهرستانی انجام و قطعه‌بندی‌هایش در زمان شهرداری غلاامرضا نیک‌پی به پایان رسید. براساس برنامه‌ریزی قرار بود گورستان تازه تهران در سال ۱۳۵۰ آماده شود اما با تسریع برنامه‌ریزی یکسال زدوتر این گورستان در تیرماه ۱۳۴۹ با تکمیل غسالخانه و شش قطعه آماده دفن افتتاح شد. قرار بود نام این گورستان مدرن گورستان عمومی شهر تهران باشد؛ اما از آن‌جا که افتتاح آن با روز وفات حضرت فاطمه س بود به پیشنهاد آیت‌الله خوانساری و موافقت شاه نام گورستان بهشت زهرا نامگذاری شد. بهشت زهرا براساس اطلاعاتی که منتشر شد مجهز به غسالخانه‌ای مجهز با ظرفیت کفن و دفن همزمان ۲۰ مرده زن و مرد و ۲۰ آمبولانس بنز سیاه‌رنگ بود. هزینه قبر و کفن و دفن در ابتدای افتتاح ۱۴۰ تومان بود. این گورستان با در نظر گرفتن شرایط اضطراری تا سال ۷۶ ظرفیت دفن داشت. ر سال ۱۳۷۶، ۱۱۰ هکتار به آن اضافه شد و در نهایت در سال ۱۳۸۸ باز هم زمینی به وسعت ۱۶۰ هکتار به آن اضافه شد تا مساحت بهشت زهرای تهران به ۵۸۴ هکتار برسد. قرار بود گورهای بهشت زهرا به ترتیب در اختیار متوفیان قرار گیرد و قیمت گورها یکسان باشد. هیچ تفاوتی میان فقیر و غنی وجود نداشت. اما چندی بعد تصمیم گرفته شد غرفه‌های خانوادگی در بخش از بهشت‌زهرا راه‌اندازی شود.


در حال حاضر بهشت زهرا خانه ابدی بیش از دو میلیون نفر از اهالی تهران با پایگاه‌های اجتماعی و سنین مختلف است. مساحت بهشت زهرا(س) در حال حاضر 584 هکتار بوده که با احتساب مرقد امام 750 هکتار می‌رسد.سه قطعه برای کودکان و قطعه شهدا، قطعه نام‌آوران و قطعه هنرمندان از قطعات شناخته شده بهشت زهرا هستند. در قطعه ۲۴ نیز بسیاری از مسولین نظام و کسانی که بعد از انقلاب کشته شدند از جمله شهدای هفتم تیر قرار دارد.


اما دو قطعه ۳۳ و ۴۱ از قطعاتی هستند که در سالهای اخیر سر و صدای بسیاری کرد. قطعه ۳۳ قطعه اعدامی‌های قبل از انقلاب است و محل دفن افرادی چون حمید اشرف و بیژن جزنی و قطعه ۴۱ به اعدامی‌های دهه شصت اختصاص دارد. در چند سال گذشته سنگ‌های این قطعه بارها شکسته شده و از بین رفته است. تا سه سال پیش نام برخی از اعدامی‌ها مانند پری بلنده و بیژن جزنی در جستجوی بهشت‌زهرا قرار داشتند اما مدتی است که از سامانه حذف شدند.


بهشت‌زهرای تهران امروز ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ شمسی در روزهایی که کرونا ساختار کفن و دفن را تغییر داده است ۵۰ ساله شد و شاید مهمترین افسانه‌ای که در اطراف آن مانده این است که خانواده خیال هیچ پیکانی برای دفن پدرشان نگرفتند.

بهشت زهراتهرانتاریخ
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید