زخم پای دیابتی از جمله عوارض عدم کنترل کردن بیماری دیابت در افراد است. علت ایجاد این زخم ها نیز تخریب شدن بافت های پوستی و قرار گرفتن لایه های زیرین در معرض فضای بیرون است. برای درمان قطعی زخم پای دیابتی چه باید کرد؟
زخم های دیابتی بیشتر در قسمت پایین انگشت بزرگ پا و یا پاشنه پدیدار می شوند و ممکن است همه نواحی پا از جمله استخوان ها را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
زخم پای دیابتی یک زخم باز است که تقریباً در 15 درصد بیماران دیابتی اتفاق می افتد و معمولاً در پایین پا قرار دارد. شش درصد افرادی که دچار زخم پا می شوند، به دلیل عفونت یا عارضه دیگر مربوط به زخم، در بیمارستان بستری می شوند.
هر فردی که دیابت داشته باشد می تواند به زخم پا مبتلا شود. افرادی که از انسولین استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم پا قرار دارند و همچنین بیماران مبتلا به دیابت کلیه، چشم و بیماری های قلبی. اضافه وزن و استفاده از الکل و دخانیات نیز در ایجاد زخم پا نقش دارد.
زخم ها به دلیل ترکیبی از عواملی مانند کمبود احساس در پا، گردش خون ضعیف، تغییر شکل پا، تحریک (مانند اصطکاک یا فشار) و ضربه و همچنین مدت زمان دیابت ایجاد می شوند. بیمارانی که سالها دیابت دارند می توانند به نوروپاتی، کمبود توانایی احساس درد در پا به دلیل آسیب عصبی ناشی از افزایش سطح گلوکز خون در طول زمان، مبتلا شوند. آسیب عصبی اغلب می تواند بدون درد اتفاق بیفتد و حتی ممکن است که فرد از مشکل آگاه نباشد. پزشک متخصص می تواند با ابزاری ساده و بدون درد به نام مونوفیلامنت پا را از نظر نوروپاتی آزمایش کند.
بیماری عروقی می تواند زخم پا را پیچیده کند و خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد. افزایش گلوکز در خون می تواند توانایی بدن را برای مقابله با عفونت احتمالی کاهش دهد و همچنین بهبودی را عقب بندازد.
پس از مشاهده زخم، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. زخم پا در بیماران دیابتی به چند دلیل باید درمان شود:
· برای کاهش خطر عفونت و قطع عضو
· برای بهبود عملکرد و کیفیت زندگی
· برای کاهش هزینه های مراقبت های بهداشتی
چندین فاکتور اصلی در درمان مناسب زخم پای دیابتی وجود دارد:
· پیشگیری از عفونت
· کاهش فشار از ناحیه آسیب دیده
· از بین بردن پوست و بافت مرده، به نام "دبریدمان"
· استفاده از دارو یا پانسمان بر روی زخم
· مدیریت گلوکز خون و سایر مشکلات سلامتی
همه زخم ها آلوده نیستند. با این حال، اگر پزشک متخصص پا عفونت را تشخیص دهد، یک برنامه درمانی آنتی بیوتیک، مراقبت از زخم و احتمالاً بستری در بیمارستان تجویز می کند.
چندین عامل مهم برای جلوگیری از ابتلا به زخم پا وجود دارد:
· سطح گلوکز خون را کاملاً کنترل کنید
· با استفاده از پانسمان یا باند زخم، روزانه زخم را تمیز کنید
· پابرهنه راه نروید
برای بهبود زخم ها و تسریع روند بهبودی، به ویژه زخم های پایین پا ممکن است از بیماران خواسته شود که از کفش مخصوص پا استفاده کنند یا از ویلچر یا عصا استفاده کنند تا فشار و تحریک ناحیه زخم کاهش یابد.
اکثریت زخم های عفونی نشده پا بدون جراحی درمان می شوند. با این حال، در صورت عدم موفقیت، ممکن است جراحی مناسب باشد. نمونه هایی از مراقبت های جراحی برای از بین بردن فشار بر روی ناحیه آسیب دیده شامل تراشیدن یا برداشتن استخوان (ها) و اصلاح ناهنجاری های مختلف پا است.
همه افراد دیابتی در معرض زخم پا هستند که دلایل مختلفی می تواند داشته باشد. برخی از عوامل می توانند خطر زخم پا را افزایش دهند، از جمله:
· کفش های ناسازگار یا بی کیفیت
· بهداشت نامناسب (عدم شستشوی منظم یا کامل یا خشک نکردن خوب پا بعد از شستن)
· اصلاح نادرست ناخن های پا
· مصرف الکل
· بیماری قلبی
· بیماری کلیوی
· چاقی
· مصرف دخانیات
· افزایش سن
هنگامی که به دیابت مبتلا هستید، چند عامل می توانند توانایی بدن را در بهبود زخم تحت تأثیر قرار دهند.
سطح قند خون، عامل اصلی موثر در بهبود سریع زخم است.
وقتی سطح قند خون از حد طبیعی بالاتر باشد، باعث بروز موارد زیر می گردد:
· جلوگیری از انرژی دهی مواد مغذی و اکسیژن به سلول ها
· جلوگیری از عملکرد موثر سیستم ایمنی
· افزایش التهاب در سلولهای بدن
این موارد می توانند ترمیم زخم را کند نمایند.
بالا بودن دائمی سطح قند خون، می تواند سبب ایجاد نوروپاتی محیطی گردد. با گذشت زمان، به اعصاب و عروق آسیب وارد می شود که می تواند باعث از بین رفتن احساس در مناطق آسیب دیده گردد.
نوروپاتی، به خصوص در دست و پا شایع است و در صورت بروز، ممکن است متوجه ایجاد زخم ها نشوید. این امر از دلایل عمده بروز بیشتر زخم های پا در افراد دیابتی می باشد.
احتمال ابتلا به بیماری عروق محیطی در افراد مبتلا به دیابت، دو برابر بیشتر است، که به دلیل ضعف در گردش خون می باشد. بیماری عروق محیطی، باعث تنگ شدن رگ های خونی و کاهش جریان خون در اندام ها می گردد. این وضعیت، همچنین بر توانایی گلبول های قرمز برای عبور راحت از رگ ها تأثیر می گذارد. سطح بالای گلوکز خون، باعث افزایش غلظت آن می گردد که جریان خون بدن را بیشتر تحت تأثیر قرار می دهد.
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، در فعال سازی سیستم ایمنی بدن مشکل دارند. تعداد سلولهای جنگنده ایمنی ارسال شده برای بهبود زخم ها و توانایی آنها برای اقدام، اغلب در این افراد کاهش یافته است. اگر سیستم ایمنی بدن نتواند به درستی کار کند، ترمیم زخم کندتر شده و خطر ابتلا به آن بیشتر می گردد.
اگر سیستم ایمنی به طور مناسبی عمل نکند، بدن برای مقابله با باکتری های عامل عفونت، مشکل خواهد داشت. سطوح بالاتر قند خون، احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می دهد. زیرا باکتری ها با قند اضافی موجود در جریان خون، رشد می کنند. سطح بالای قند خون همچنین می تواند سلولهای ایمنی را در مقابله با باکتری ها، سرکوب نماید.
پس از شناسایی زخم روی پا بهتر است هرچه زودتر به فوق تخصص جراح عروق مراجعه شود. تاول های پا در بیماران دیابتی باید حتما درمان شوند تا ریسک بروز عفونت یا قطع عضو کم شده و کارکرد پا حفظ شود. همچنین با درمان زخم های پا، کیفیت زندگی فرد بهبود یافته و از هزینه های سرسام آور در آینده جلوگیری می شود.
