فیروزه کوبی هنری نوین با قدمت حدود هفتاد سال میباشد. این هنر در ابتدا در شهر مشهد توسط فردی به نام یوسف حکیمیان پایهگذاری شده است. سپس ۲۰ بیست سال بعد این هنر توسط فردی به نام حاج داداش به اصفهان برده شده و هماکنون در شهر اصفهان انجام میشود. امروزه استادکاران زیادی در اصفهان مشغول انجام فیروزه کوبی هستند. از برترین برندهای تولیدکننده فیروزه کوبی میتوان به فروشگاه فیروزه کوبی حامد کریمی، فروشگاه کثیری، فروشگاه ظریفا و غیره اشاره کرد.
وجود معادن فیروزه در ایران و به ویژه نیشابور عرصه را برای تولید و اجرای هنر فیروزه کوبی فراهم نموده است. علاوه بر اصفهان در شهرهای دیگر ایران نیز هنر فیروزه کوبی رواج دارد. اما مرکز رشد و اعتلای این هنر در شهر اصفهان است. گردشگران از سایر شهرهای ایران و همچنین کشورهای دیگر جهان به هنگام سفر به ایران از شهر اصفهان و کارگاههای هنری آن بازدید به عمل میآورند. هنر فیروزه کوبی علاوه بر جنبه هنری به دلیل به کار بردن مواد اولیه ارزشمند دارای ارزش مادی فراوانی است.
سنگ فیروزه یکی از سنگهای معدنی است که در زمینه زیورآلات و کارهای هنری کاربرد فراوانی دارد. فیروزه در رنگهای مختلفی وجود دارد که هر کدام دارای ارزش خاص خود میباشد. فیروزه آبی نیشابور به عنوان زیباترین و مرغوبترین سنگ فیروزه شناخته میشود. علاوه بر رنگ آبی، فیروزه های با رنگ سبز نیز از معادن مختلف به دست میآیند که میتوان گفت نسبت به فیروزه آبی رنگ دارای ارزش کمتری هستند.
انواع سنگ فیروزه عبارتاند از عجمی ، شجری، طوفال و خاکی. فیروزه عجمی صاف شفاف و درخشان است و در میان ایرانیان طرفداران فراوانی دارد در حالی که فیروزه شجری دارای رنگهای تیره رنگ است. برخی دیگر سنگ فیروزه را بر اساس رنگهای مختلف آن دسته بندی میکنند. سنگ فیروزه یکی از سنگهای زنده دنیا به شمار میرود که در اثر مجاورت گرمای زیاد و مواد شیمیایی تغییر رنگ میدهد.
سنگ فیروزه از دید برخی از افراد دارای خواص مختلفی میباشد. برخی از آن به سنگ زندگی یاد میکند. از خواص سنگ فیروزه آرامبخش بودن و جذب انرژیهای مثبت است. به همین دلیل در زمانهای گذشته همراه داشتن آن را همواره توصیه مینمودند.
در هنر فیروزه کوبی قطعات ریز و بسیار کوچک سنگ فیروزه را با دقت و ظرافت در کنار یکدیگر قرار میدهند. ظروف فیروزه کوبی معمولاً از جنس مس و نقره و برنج انتخاب میشود که رایجترین آن ظروف مسی هستند. ظروف مسی به شکل اشیا مختلف مانند گلدان، تنگ، کشکول، کاسه و بشقاب، شیرینی خوری و … ساخته میشوند و در اختیار استاد فیروزه کار قرار میگیرند.
استاد فیروزه کار ظرف مسی مورد نظر را تهیه کرده و قطعات سنگ فیروزه را در کنار یکدیگر مانند موزاییک قرار میدهد. برای چسباندن این قطعات از چسب فیروزه کوبی استفاده میشود. چسب فیروزه کوبی برای استحکام قطعات فیروزه و جلوگیری از جدا شدن آن از بدنه ظرف به کار میرود. پس از اینکه چسباندن سنگهای فیروزه بر روی بدنه ظرف تمام شد برجستگیها و برآمدگیهای این سنگها با سمباده صیقل داده میشود به گونهای که سطحی صاف و یکدست پیدا کند.
پس از عمل صیقل دادن نوبت به لایه محافظ پلی استر میرسد. برای حفاظت از ظرف فیروزه کوبی شده و همچنین براق شدن بدنه آن از پلی استر استفاده میشود. با توجه به توضیحاتی که داده شد هنر فیروزه کوبی در سه مرحله انجام میشود:
پس از انجام مرحله پرداخت کاری، هنر زیبای فیروزه کوبی آماده شده است و آماده فروش و تحویل به مشتری میباشد.
محصول نهایی هنر فیروزه کوبی ظروف مختلفی است که در شکلها و ابعاد گوناگون ساخته میشود. برخی از این ظروف عبارتاند از گلدان فیروزه کوبی، شیرینی خوری فیروزه کوبی، سرویس شربت خوری فیروزه کوبی، گز خوری فیروزه کاری، میوه خوری فیروزه کوبی، سنبلدان فیروزه کوبی، آجیل خوری فیروزه کوبی و …
تمامی این ساختههای زیبای فیروزهای در درجه اول جنبه تزیینی در دکوراسیون محیطهای مختلف را دارند. ترکیب رنگ آبی فیروزهای بر روی فلز مس جلوه زیبا و چشم نوازی را در دکور منزل ایجاد میکند. بسیاری از تازه عروسان برای داشتن ظروف نفیس فیروزه کوبی آنها را خریداری مینمایند و در جهیزیه خود به منزل میبرند.
علاوه بر جنبه زیبایی میتوان از این ظروف به عنوان ظروف پذیرایی نیز استفاده کرد. برای مثال هنگام پذیرایی از مهمانان میتوان شکلات، آجیل، شیرینی و گز را این ظرفها قرار داد. به دلیل فرآیند طولانی و مقاوم تولید ظروف فیروزه کوبی استحکام و استقامت بالایی دارند و به راحتی میتوانید در زمینههای مختلف از آنها استفاده کنید. هنگام خرید ظروف فیروزه کوبی به خاطر داشته باشید این صنایع دستی زیبا به دلیل کاربرد مواد اولیه گرانبها دارای قیمت بالایی هستند. بنابراین شما با خرید این ظروف به نوعی سرمایه گذاری مادی نیز میکنید.
اگر تصمیم به خرید این ظروف گرفتهاید فیروزه کوبی های کریمی را به شما توصیه میکنیم. چرا که حامد کریمی یکی از قدیمیترین و با تجربهترین ها در زمینه تولید ظروف فیروزه کوبی است. استاد کریمی محصولات خود را با نشان استاندارد، ضمانت کیفیت فیروزه و گارانتی ده ساله و شناسنامه معتبر ارائه میکند و خیال مشتری را از همه جهت راحت میکند.
همانگونه که گفته شد سنگ فیروزه در زمره سنگهای معدنی زنده است. بنابراین باید در حفظ و نگهداری آن نکات لازم را در نظر بگیرید. سنگ فیروزه بسیار حساس است و در صورت مجاورت با نور شدید خورشید و دمای بالا تغییر رنگ میدهد. تغییر رنگ سنگ فیروزه به دلیل از بین رفتن رطوبت موجود در بافت این سنگ است. بنابراین میتوانید آن را در محیطهای مرطوب برای مدت زمان کوتاه قرار دهید. در نظر داشته باشید که قرار دادن سنگ فیروزه در آب برای مدت طولانی موجب کمرنگ شدن آن میشود.
یکی از مواردی که آسیب جدی به سنگ فیروزه میرساند ضربه خوردن آن است. سعی کنید و زیورآلات فیروزه کوبی و یا صنایع دستی فیروزه کوب خود را از انواع ضربهها به دور نگه دارید.
مواد شیمیایی یکی دیگر از مواردی است که میتواند آسیب جدی به سنگ فیروزه وارد کند. مجاورت مواد شیمیایی گوناگون مانند شویندههای قوی، کرمها و چربیهای شیمیایی، عطر و ادکلن موجب تغییر رنگ فیروزه میشود. بنابراین برای افزایش طول عمر و عدم تغییر رنگ سنگ فیروزه در نظر داشته باشید:
بهترین روش برای زنده نگه داشتن فیروزه نگهداری درست و اصولی از آن است. دور نگهداشتن آن از مواد شیمیایی، نور خورشید، آب داغ، عطر و ادکلن و انواع کرم بهترین روش حفاظت از فیروزه است. اگر به دلیلی مانند عدم نگهداری درست سنگ فیروزه شما تغییر رنگ داد اصطلاحاً گفته میشود سنگ فیروزه مرده است. هنگامیکه سنگ یا محصولات فیروزه کوبی شما تغییر رنگ داد باید آن را برای زنده کردن به افرادی که در این زمینه به طور حرفهای کار میکنند ارائه دهید.
مهمترین روش زنده کردن سنگ فیروزه واکس زدن آن است. فیروزه کاران خبره برای واکس زدن از مواد شیمیایی خاصی استفاده میکنند و در صورتی که سنگ به طور عمیق آسیب ندیده باشد رنگ خود را باز مییابد. روش دیگر زنده کردن سنگ فیروزه استفاده از شعله شمع، خاک و … است. به هر حال این کار را به تنهایی نمیتوانید انجام دهید و برای زنده کردن فیروزه باید به فروشنده مراجعه کنید.
برای تمیز کردن محصولات فیروزه کوبی باید آنها را با استفاده از دستمال مرطوب به آرامی پاکیزه کرد و گرد و غبار جرمها و روغنهای موجود بر روی آن را از بین برد. نمک دریا یکی دیگر از موادی که با استفاده از آنها به راحتی میتوانید فیروزه خود را تمیز کنید.