طبق آمارهای رسمی سازمان تأمین اجتماعی و کانون بازنشستگان عده زیادی از افراد در دوران سالمندی در خطر ابتلا به افسردگی و آلزایمر هستند، برای جلوگیری از این روند اطرافیان می‌توانند نقش بسزایی در حفظ سلامتی و نشاط افراد سالمندان خانواده خود که غالباً والدین هستند داشته باشند، افراد در دوران سالمندی نسبت به برقراری ارتباط صمیمی با دیگران حساس‌تر می‌شوند، و پیرو این روند نوع ارتباطی که نزدیکان یک فرد سالمند نیز با او برقرار می‌کنند می‌تواند اثری زیاد و حتی مستقیم بر روی نشاط فرد سالمند بگذارد.
سالمندانی که احساسات و تفکرات منفی در رابطه با این دوران زندگی خود دارند، به مراتب بیشتر در معرض خطر افسردگی و انزوا اجتماعی قرار می‌گیرند، طی پژوهشی مشخص گردید افراد مسنی که دیدگاه منفی در مورد دوران سالمندی خود دارند، به طور متوسط ۷/۵ سال کمتر از افراد همانند خود که دارای نگرشی مثبت به زندگی در دوران سالمندی و روند بهبود بیماری‌های شایع در این برهه از زندگانی دارند عمر می‌کنند.
در این دوران بسیاری از افراد سالمند می‌خواهند استقلال داشته باشند و کارهای شخصی خود را به تنهایی انجام دهند اما قوای جسمانی و نیروی کافی را نداشته و از بیماری‌های زیادی رنج می‌برند که قدر مسلم با ابتلا به بیماری‌های شایع در این دوران و ناتوانی‌های حرکتی نیاز به مراقبت و نگهداری توسط نزدیکان خود را خواهند داشت، که متأسفانه در مواردی همین امر در سبک زندگی امروزی مسبب بسیاری از نارضایتی‌ها و رنجش‌ها چه برای فرد سالمند و چه برای نزدیکان وی خواهد شد.
ذکر این نکته مهم است که افسردگی، نشانه ضعف یا نقص در شخصیت، بخشی اجتناب ناپذیر از دوران سالمندی افراد نیست. برای هر فردی، در هر دورانی از طول زندگانی بدون توجه به پیشینه یا موفقیت‌های قبلی در طول زندگی، می‌تواند اتفاق بی افتد. در حالی که با افزایش سن افراد و تغییراتی در زندگی مانند بازنشستگی، مرگ عزیزان و کاهش سطح سلامتی، ممکن است بعضی اوقات باعث افسردگی شود. متأسفانه، بسیاری از نزدیکان این افراد یا خود افراد مسن نمی‌توانند علائم افسردگی را در خود تشخیص داده، یا برای دریافت کمک مورد نیاز خود قدمی بر نمی‌دارند.
اما با توجه به مسائل ذکر شده، در اینجا ما قصد داریم راهکارهایی را به شما ارائه دهیم که صحت عملکرد آنها بارها مورد سنجش واقع شده و نتایج مثبتی را برای حفظ و ارتقای سلامتی و شادابی سالمندان به همراه داشته است. توصیه‌های ما با ۱۰ راهکاری که به این هدف منتهی خواهد شد شامل:
فعالیت بدنی و ورزش خصوصاً حرکات فانکشنال برای سلامتی جسمی و عاطفی سالمندان بسیار مفید است. ورزش روزانه یک روش عالی برای کاهش استرس، حفظ وزن سالم، تقویت استخوان‌ها در دوران پیری و بهبود نگرش است. پژوهش‌های علمی نشان داده که روال منظم پیاده‌روی و فعالیت، راهی ایدئال برای بسیاری از افراد مسن است تا بتوانند تناسب‌اندام و حس بهزیستی خود را حفظ کنند.
قبل از شروع برنامه و فعالیت ورزشی برای سالمندان مشاوره یک مربی ورزشی متبحر در زمینۀ فعالیت بدنی سالمندان و توصیه‌های یک پزشک فعال در حوزه سلامتی افراد سالمند، در مورد نکات ضروری حفظ سلامتی جسمانی عمومی مناسب سالمند شما را در مسیری کاملاً ایمن و اثرگذار جهت فعالیت بدنی قرار خواهد داد.
گفته می‌شود حفظ ارتباطات اجتماعی و ایجاد پیوندهای جدید با افزایش سن، برای سلامتی جسمی و عاطفی سالمندان بسیار مهم است. برای همه افراد سالمند مهم است که در یک جامعه یکپارچه بمانند، یک شبکه در حال رشد حتی خانوادگی یا از دوستان و اطرافیان که قابلیت افزودن اعضای جدید و رشد دادن آن نیز میسر باشد به وجود بی اورید، مدتی اگر صبوری کنید خواهید دید که این افراد برای خود چه برنامه‌ها، گردهمایی‌ها و حضوری مثبت در فعالیت‌های اجتماعی به وجود می‌آورند و ارتباطات اجتماعی سازنده‌ای را برای خود و سایر اعضا تعریف می‌کنند.
در حالی که جلوگیری از افزایش استرس زیاد و تجربیات منفی آن با افزایش سن، تقریباً غیرممکن است، اما راهکارهای متعددی برای کاهش و به حداقل رساندن و در نهایت مدیریت آن نیز وجود دارد. البته ذکر این نکته ضروری است که روش‌های متفاوتی برای افراد مختلف به کار گرفته می‌شود. بسیاری از آنها شامل روش‌هایی مانند یوگا، حرکات فانکشنال، پیاده‌روی نرم و سریع، عبادت، مراقبه و تمرینات تنفسی عمیق است که می‌تواند بسیار مفید باشد. یافتن یک روش مؤثر در کاهش استرس فرد سالمند مهم است زیرا استرس می‌تواند به سلامتی ذهن و بدن آسیب برساند. عزیزان سالمند خود را با یکی یا تعدادی از موارد ذکر شده فعال نگه دارید خواهید دید که کدامیک از این روش‌ها با توجه به تفاوت‌های فردی افراد برای سالمند شما مناسب و مؤثر است.
حفظ و نگهداری یک مغز سالم و فعال یکی دیگر از مؤلفه‌های اصلی سلامت عاطفی و بهزیستی با افزایش سن است که به جلوگیری یا به تأخیر انداختن زوال عقل در افراد سالمند همراه خواهد بود. فعالیت‌هایی مانند انجام بازی‌های تخته‌ای، مطالعه، یادگیری زبانی دیگر، نقاشی، گوش دادن به موسیقی کلاسیک و توسعه مهارت‌های جدید برای سلامتی مغز افراد سالمند مؤثر تلقی می‌شوند.
امروزه بسیاری از افراد سالمند در یک سراهای محلی به کلاس می‌روند و یا دوره‌های آنلاینی را برای تحریک ذهن خود می‌گذرانند. شما هم سعی کنید سالمندان گرامی خود را با این‌گونه مراکز یا فعالیت‌ها مشغول ساخته و فعالیت مغزی در آنها را همچنان حفظ کنید.
به گفته متخصصان فعال در حوزه بهداشت و سلامت سالمندان داشتن هدف در زندگی و دلیلی برای برخاستن هر روز صبح برای چشم‌اندازی از زندگی در دوران سالمندی بسیار مهم و حیاتی تلقی می‌شود. سالمندان باید به چیزهایی فکر کنند که به زندگی آنها معنا و هدف می‌بخشد و آنها را در اولویت شخصی قرار دهند.
برخی از افراد سالمند، با شرکت در یک فعالیت سرگرم کننده مورد علاقه یا کمک به دیگران از طریق فعالیت‌های داوطلبانه و خیریه، احساس رضایت و تحقق شخصی را در خود پیدا می‌کنند.
محققان بر این باورند که احساس مفید بودن می‌تواند باعث افزایش عزت نفس و بهزیستی ذهنی شود.
ببینید که فرد سالمند شما زمینه حضور در چه فعالیتی را به شکل علاقه و یا با توجه به سوابق گذشته خود می‌تواند پیگیری کند و در آن حضور داشته باشد. و در نهایت شرایط حضور و فعالیت او را در آن زمینه به وجود بیاورید.
از چالش‌های مهم در حوزه سلامت سالمندان، مسائل پزشکی و بهداشتی از جمله وضعیت تغذیه آن‌هاست. با افزایش سن، نیاز سالمندان به انرژی کاهش می‌یابد و تمایل به مصرف غذا کمتر می‌شود. در این حال اگر انتخاب غذا درست صورت نگیرد، میزان دریافت مواد مغذی ضروری در این گروه سنی به پایین‌تر از حد مطلوب می‌رسد. اما علاوه بر کاهش توده عضلانی، ذخیره پروتئینی بدن نیز در دوران سالمندی کاهش می‌یابد و میزان نیاز به پروتئین با افزایش سن نه تنها کاهش نیافته، بلکه ثابت مانده و یا افزایش نیز خواهد یافت، به ویژه در صورت ابتلا به بعضی بیماری‌ها و یا عفونت‌ها این نیاز به مراتب افزایش خواهد داشت.
۱۴ الی ۱۶ درصد از انرژی دریافتی روزانه سالمندان باید از پروتئین‌ها به ویژه پروتئین‌های با کیفیت بالا تأمین شود.
هزینه‌های اقتصادی نیز می‌تواند در کاهش دسترسی بعضی از سالمندان به پروتئین کافی مؤثر باشد که این مسئله باید مورد توجه قرار گیرد. البته میزان نیاز به پروتئین‌ها نیز در اشخاص سالمند مختلف با توجه به شرایط بدنی آنها متفاوت است و گاهی در بعضی از سالمندان بیمار، ممکن است نیاز به کاهش پروتئین دریافتی باشد.
این میزان بر اساس وزن، قد، شرایط فیزیکی و سلامتی فرد محاسبه می‌شود. که در این خصوص پیروی از یک الگوی صحیح تغذیه‌ای، تحت نظر متخصص تغذیه فعال در حوزه بهداشت و تغذیه سالمند امری ضروری بوده و کمک شایانی برای شما خواهد بود.
با افزایش سن، به دلیل کاهش فعالیت جسمی و کاهش برخی از هورمون‌های درون‌ریز بسته به جنسیت فرد سالمند (در مردان تستسترون و در بانوان استروژن) موجب کاهش توده عضلانی بدن در این افراد می‌گردد.
یافته‌های علمی و کاربردی محققین و پژوهشگران طی دهه اخیر اثربخشی و معنادار بودن برخی از مکمل‌های غذایی یا حتی ورزشی مانند DAA یا تریبلوس، (صرفاً آقایان) را که عملکرد این دو مکمل نام برده شده موجب افزایش طبیعی ترشح هورمون تستسترون در مردان سالمند است، را اثبات کرده است.
تستسترون با افزایش سن در مردان کاهش محسوسی دارد که اثرات این کاهش در ریزش مو، استحکام استخوان، افزایش میزان چربی بدن، کاهش توده عضلانی، کاهش و افت وزن و خلق‌وخوی فرد به خوبی مشهود است.
با مشورت یک متخصص تغذیه یا پزشک فعال در حوزه سلامت سالمند می‌توانید با مصرف برخی از این‌گونه مکمل‌ها مقداری از افت میزان ترشح هورمون تستسترون را در سالمند خود جبران و پروسه فرسودگی و افت وضعیت فیزیکی بدنی سالمند خود را که بر اثر کاهش طبیعی این هورمون اتفاق می‌افتد را جبران و یا به تأخیر بی‌اندازید.
مصرف مایعات خصوصاً آب آشامیدنی در سالمندان باید به مقدار کافی باشد. علائم کمبود آب در بسیاری از سالمندان ممکن است به صورت خشکی لب‌ها، گود افتادن چشم‌ها، تب، یبوست، کاهش حجم ادرار و تهوع باشد که این مسئله در مورد سالمندانی که در مناطق گرم سیر زندگی می‌کنند، بیشتر شایع است. شرایطی را برای سالمندان خود به وجود بیاورید که الگوی مصرف آب را به شکلی خاص طی روز دنبال کنند به عنوان مثال زمانی که برای پیاده‌روی و قدم زدن در پارک از منزل خارج می‌شوند بطری آبی همراه خود داشته باشند و در فواصلی منظم آب بنوشند.
اغلب سالمندان علاقه زیادی به مصرف مکمل‌های ویتامینی دارند که باید از مصرف بیش از حد نیاز این مکمل‌ها خودداری شود. در مورد ویتامین‌های محلول در آب، اغلب کمبودی در سالمندان دیده نمی‌شود. مگر در سالمندانی که دچار سوء تغذیه هستند. همچنین ممکن است بعضی از سالمندان به علت مشکلات دندان و یا مشکلات گوارشی از خوردن سبزی و میوه پرهیز کنند، در حالی که این منابع غذایی تأمین کننده ویتامین ضروری C است. ناگفته نماند که:
مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌تواند با کمبود برخی از ویتامین‌ها همراه باشد. کمبود ویتامینD ممکن است در سالمندان، به ویژه در کسانی که از نور آفتاب دور هستند، به وجود آید. در زمینۀ مواد معدنی باید گفت که با رعایت یک برنامه غذایی صحیح می‌توان مواد معدنی مورد نیاز سالمندان را تا حد زیادی تأمین کرد.
اما باید به میزان کلسیم دریافتی که اغلب مقدار مصرف آن در سالمندان به میزان توصیه شده نمی‌رسد، توجه خاصی شود. عوامل متعددی از جمله میزان جذب روده‌ای کلسیم، کار کلیه‌ها، متابولیسم استخوان‌ها، تداخل غذا و دارو، کم تحرکی و مصرف ناکافی لبنیات به دلیل مشکل تحمل لاکتوز(قند شیر). در صورت عدم مصرف لبنیات به مقدار کافی احتمالاً نیاز به مصرف مکمل کلسیم نیز باشد که البته تشخیص آن باید از سوی پزشک و متخصص تغذیه صورت گیرد. مصرف سدیم (نمک طعام) هم باید در سالمندانی که مبتلا به فشار خون بالا، مشکلات قلبی، کلیوی و دیابت هستند، محدود شود.
بیش از چند دهه پژوهشگران به ارتباط بین رنگ‌های مختلف و عواطف و احساسات انسانی پی برده‌اند که سالمندان نیز از این قاعده مستثنا نبوده و قادر هستند از طیف‌های نوری مختلف برای شاد كردن هرچه بیشتر روحیه خود استفاده كنند. به عنوان مثال رنگ نارنجی تركیبی از دو رنگ با انرژی از رنگ قرمز و شادی از رنگ زرد است. رنگ نارنجی در فكر و ذهن افراد سالمند احساس خوشایندی ایجاد کرده و نمادی از نور خورشید محسوب می‌شود رنگ نارنجی نیز رنگ گرمی است و گرمای زندگی را به انسان اهدا می‌كند. این طیف نوری، اكسیژن زیادی در مغز فراهم کرده و فعالیت مغز را افزایش می‌دهد، بنابراین هنگام انتخاب چیدمان برای فضای زندگی و استراحت سالمندان خود می‌توانید از پرده، مبلمان، فرش یا طراحی‌های نارنجی رنگ بیشتری استفاده کنید، قطعاً در روحیه بخشی به زندگی فرد سالمند مؤثر خواهد بود. با وجود اثرات آرامبخش و شادی‌آور، رنگ نارنجی تأثیر زیادی بر اشتها و تمایل فرد سالمند به مصرف انواع مواد غذایی خواهد داشت. نارنجی، سمبل پایداری و قدرت است و میزان دقت و تمركز را افزایش می‌دهد، برای شادی بخشی بیشتر از طریق این رنگ گرم باید از انواع روشن آن بیشتر استفاده شود. چنانچه سالمندی با تمركز ناكافی در محیط خود رنج می‌برند، توصیه می‌شود که از رنگ نارنجی در پیرامون محیط زنگی او بیشتر استفاده كنید.
در پایان امیدوارم که خواندن این مطلب نگرشی نوین و مثبت نسبت به نگهداری و مراقبت از سالمندان نزدیک خود که غالباً والدین ما می باشند در خوانندگان عزیز به وجود آورده باشد. نظرات و پیشنهادات شما عزیزان تصحیح گر و راهنمای این جانب نسبت به پرداختن به مطالب مورد علاقه و یا مورد نیاز در حوزه سبک زندگی و اقتصاد سلامت و تندرستی می باشد.
