نقاشی کودکان اولین وسیله آموزشی کودکان می تواند باشد که نقش بسیار مهمی در شکل گیری و فهم شخصیتی ایشان را بعهده دارد. مغز کودکان به طور فعالی در فرایند نقاشی کشیدن شرکت می کند. نیمکره چپ مغز مسئول وظایف با ماهیت منطقی و نیمکره راست مسئول خلاقیت و تخیل است. هنگامی که کودکان نقاشی می کشند هر دو نیمکره مغزشان فعال می شود و توانایی آن تقویت می شود.
در واقع نقاشی کودکان یک دالان به درون شخصیت کودکانه ی بچه ها می تواند باشد. دنیای شخصیتی ایشان می تواند با غمها و دردها و آرزوهای دست نیافتنی گره خورده باشد و هم می تواند با شادی و خنده و آرزوهای دست یافتنی.در جایی نوع نقاشی کودکان بیانگر روح و روان سالم ایشان است و در جایی دیگر بیانگر پژمردگی احساسات و رو حی و روانی آنان است.در نقاشی کودکان معمولا از کلید واژه هایی استفاده میشود که بیانگر درونیات آنان است که با زبان نمایشی-نقاشی بیان میشود چرا که کودکان از ابراز درونیات خود به شکل گفتاری کم توان می باشند.
این نقاشی ها در برگیرنده فواید بسیاری است هرچند اکثر والدین به نقاشی های کودک شان به چشم خط خطی کردن های ساده و یا آثاری برای تکمیل کلکسیون یادگاری های کودکی مینگرند. بسیاری از روانشناسان و مشاوران کودک معتقدند با تحلیل نقاشی‌های کودکان می توان به شناخت و افزایش مهارت های شناختی، احساسی و فیزیکی کودک پرداخت.
نقاشی کردن کودکان، در واقع مجسم کردن و به تصویر کشیدن رویاها و تخیلات و احساسات و حالات درونیشان است. کودک با دسترسی داشتن به ذهنیات درونی خود دست به طراحی می زند و دوست دارد نقشی که در ذهن داردچه مثبت و چه منفی را که در نتیجه بازخوردهای محیط پیرامونی ایشان حاصل شده است را به روی ورق بیاورد.
بسیاری از روانشناسان و مشاوران کودک معتقدند با تحلیل نقاشی‌های کودکان می توان به شناخت و افزایش مهارت های شناختی، احساسی و فیزیکی کودک پرداخت.
نقاشی می تواند در برقراری ارتباط با دنیای بیرون، نقش مهمی ایفا کند، در این کار سه بخش یعنی دست، چشم و مغز فعالیت دارد و آگاهی محیط بیرونی آنها را افزایش میدهد. نقاشی کشیدن پنجره‌ای به سوی خلاقیت کودکان و شکوفایی احساسات هنری کودکان است.
مشاوران کودک معتقد هستند که نقاشی کردن کودکان باعث فرایندهای رشدی مختلفی در ایشان میشود از جمله :
- هماهنگی حرکات چشم و دست
کودکان سعی می کنند اشیایی را که با چشم می بینند با حرکات دستان خود هماهنگ کنند و آن ها را به تصویر بکشند. همچنین موجب تقویت و بهبود عضلات دست آن ها می گردد و به آنها در پیشرفت فعالیت های ذهنی و جسمی کمک بسیار زیادی می کند.
- شناخت و درمان نابسامانی‌های روانی کودک
کودک به کمک نقاشی دلهره های درونی اش را آشکار می سازد، به کنترل احساسات هنگام استرس پرداخته و به این طریق اثر مخرب آن ها راکاهش میدهد. به همین جهت برای رفع بسیاری از مشکلات روحی و روانی کودک می توان از نقاشی استفاده کرد. همچنین آموزش نقاشی کشیدن کودک موجب تقویت احساسات و بهبود برقراری ارتباطات اجتماعی او می گردد.
- کشف و رشد استعدادهای کودک بر مبنای نقاشی‌های او
در واقع نحوه مخلوط کردن رنگ ها و استفاده از ترکیب رنگ های مختلف توسط کودکان در این زمینه نمایانگر علاقه و دوست داشتنیهای ایشان است. فروبردن قلم مو در رنگ های گوناگون آغاز یک سفر برای خلق کردن و شکوفایی ذهنیات درونی کودک است که با تیزبینی والدین استعدادیابی خواهند شد.
- تقویت تمرکز گرایی
نقاشی کردن باعث افزایش مهارت های تمرکزی آن ها می گردد و تمرکز آن ها را در انجام کارهای جزئی را نیز افزایش می دهد .
در مجموع نقاشی کردن بچه ها، رشد و تکامل حس زیباشناسى، ایجاد تعامل و ارتباط بیشتر با محیط، توان جداسازى امور و مدیریت در ترسیم اشکال را در آنها نهادینه میسازد .
کودکان به آن دلیل که نمی توانند در قالب کلام و جملات ذهنیت و درونیات خود را ابراز نمایند به نقاشی کردن پناه می آورند و در این بین،ذهنیات خود را که متاثر از محیط پیرامونی ایشان است را طراحی و نقاشی میکنند.در اینجا نقش روانشناسان برجسته میشود چرا که دلیل بکارگیری کلید واژه هایی را که کودکان در نقاشی خود از آن استفاده میکنند را می دانند و به راحتی به تفسیر نقاشی می پردازند. کلید رمز در واقع بیانگر مفهوم خاصی است که درپس زمینه ی هر شکلی که نقاشی میشود نهفته است که این مهم را روانشناسان به آن اشراف دارند برای مثال :
- کلید رمز ((درخت))
ریشه ای که در زمین فرو رفته و درخت از آن غذا دریافت می‌کند، نماد ناخودآگاه و فشارهای غریزی است. تنه پرثبات‌ترین و مشابه‌ترین عامل به خود کودک است، بنابراین بیانگر مشخصات دایمی و عمیق شخصیت اوست. شاخه‌ها و برگ‌ها بیانگر طریق ارتباطی او با دنیای خارج است.
- کلید رمز ((حیوانات))
اگر کودک به دلیلی جز اینکه، در محیط زندگی حیوانی دیده باشد یا خودش حیوانی داشته باشد یا اصولا حیوانات را دوست داشته باشد، حیوانی را نقاشی کند (معمولاً حیوانات وحشی) ممکن است به دلیل احساس گناه وتقصیری باشد که کودک در موقعیت خاص حس کرده باشد و چون جرأت آن را ندارد که گناه خود را ترسیم کند ترجیح میدهد احساسات وعادات وتمایلات خود را در قالب تصویر حیوانی نشان بدهد، درست مانند زمان بازی با عروسک‌هایش که برایش جالب وبسیار جذاب است. زیرااو می‌تواند آزادانه هر چه دلش می‌خواهد از زبان عروسک‌هایش بیان کند، بی‌آنکه خود احساس گناه کند.
تفسیر نقاشی کودکان از طریق کلید واژه ها توسط روانشناسان برای آن است که مشکلات پیش روی کودکان معصوم را کاسته تا ایشان در نهایت کودکی به لذت این دورانشان بپردازند دورانی بدون استرس و اضطراب و دلشوره و نگرانی و در کمال آرامش، کودکی کنند.
آزمون نقاشی آدم (DAP)
مک آور در سال ۱۹۹۴ این آزمون را طراحی کرد ولی اشخاصی همچون همر، هندلر، اوربان و کوپیتر در سال های مختلف آن را وسعت دادند. استفاده از این آزمون باعث می شود که در نقاشی های فرافکن علاوه بر شناخت شخصیت، به تفسیر آن نیز کمک گردد.
آزمون خانه-درخت- آدم
توسط( باک ) طراحی شد که در آن علاوه بر تصویر انسان، خانه و درخت نیز دارای معنا و مفهوم هستند. تجسم رمزی و ناخودآگاه شخصیت کودک از طریق خانه و آدمک مشخص بوده و نشانگر تعادل عاطفی و میزان طراز عقلی شخص است.
توجه به این نکته ضروری است که نتایج این آزمون ها به تنهایی کمک کننده نبوده و نیاز است که سایر آزمون های روان شناسی نیز در این زمینه به کار گرفته شود.
در آخر باید گفت نقاشی کردن کودکان به تنهایی نمی تواند درونیات کودکان مشکل دار را مشخص نماید اما بعنوان یک وسیله ی شناختی مهم در روانشناسی به آن توجه ویژه ای میشود.همچنین اگر والدین محترم هم تا حدودی با کلید واژه های موجود در نقاشی آشنا باشند در فرایند روان شناختی کودکانشان می توانند مفید عمل نمایند . یعنی اگر با کلید واژه هایی پر استرس مواجه شدند می توانند به یک مشاوره ی کودکان مراجعه نمایند.
