چند اصل مفید روان‌شناسی برای محیط‌های آموزشی

روان‌شناسی آموزشی مربوط به حوزه‌ای از نظریات و روش‌های روان‌شناسی می‌شود که با فرایندهای آموزش و یادگیری سروکار دارد و به‌طور کلی در پی افزایش بهره‌وری در محیط‌های آموزشی است.

انجمن روان شناسی آمریکا (APA)، 20 اصل مهم و اساسی روان‌شناسی آموزشی را که در هر کلاس درسی می تواند مورد استناد و استفاده معلم ها قرار گیرد، گردآوری کرده است. این مطلب را سایت «آموزش 118» ترجمه کرده است و البته فقط بخش اول از این مجموعه را منتشر کرده‌اند.

اصل اول:

باورها و پنداره های دانش آموزان در مورد هوش و توانایی هایشان، بر عملکرد ذهنی و یادگیری آنها اثر می گذارد. در صورتی که دانش آموزان باور داشته باشند قابلیت های ذاتی آنان قابل رشد و پیشرفت است، تلاش بیشتری می کنند اما در صورتی که باور کنند هوش و استعداد آنها مادرزادی و غیر قابل تغییر است، انگیزه تلاش را از دست می دهند.

اصل دوم:

معلومات پیشین دانش آموزان بر یادگیری اکنون آنها اثر می گذارد. معلم ها باید متوجه تداخل معلومات پیشین دانش آموزان با مباحث درسی جدید باشند زیرا دانسته های دانش آموزان تنها در کلاس های درس شکل نمی گیرد محیط خانواده و اجتماع و تعاملات دانش آموزان با جوانب مختلف زندگی روزمره می تواند منابع کسب دانش آنها باشد. این دانسته های پیشین می تواند بر یادگیری جدید، اثر منفی یا مثبت داشته باشد.

اصل سوم:

توان ذهنی و یادگیری دانش آموزان محدود به مراحل رشد فعلی آنها نیست. تحقیقات جدید نشان می دهد که قوای ذهنی دانش آموزان همیشه و در همه موارد محدود به اقتضای سن و سال آنها نیست دانش آموزان می توانند به سطوح بالاتری از تفکر و رفتار دست یابند در صورتی که از نظر بیولوژیکی به اندازه کافی رشد یافته باشند، میزانی از آشنایی قبلی یا ارتباط با موضوع درسی را داشته باشند، با موضوعات چالش انگیز رو به رو شوند و در یک محیط آموزشی غنی (همکلاسان با استعداد یا معلم های خوب) قرار گرفته باشند.

اصل چهارم:

یادگیری نیاز به بسترسازی دارد بنابراین برای تعمیم آموخته ها به موقعیت های جدید باید ارتباط بین مطالب جدید و پیشین را برقرار ساخت. انتقال یادگیری جدید به ساختارهای قبلی ذهن کار ساده و خودکاری نیست، دانش آموزان برای ارتباط دادن معلومات جدید با ساختارهای ذهنی سابق خود نیاز دارند که هر چه بهتر و عمیق تر رابطه ای را بین دانش جدید و قدیم خود ایجاد نمایند بنابراین معلم ها برای آموزش مفاهیم جدید نیاز به فراهم کردن بستر مناسب از طریق استفاده از انواع روش های تدریس، استفاده از مثال ها و مصادیق و غیره هستند.

اهل پنجم:

انتقال آموخته ها و مهارت ها به حافظه بلند مدت نیازمند تمرین است. به تجربه دریافته ایم که هیچ مطلب یا مهارتی نمی تواند بدون تکرار و تمرین از حافظه کوتاه مدت یا میان مدت وارد حافظه بلند انسان شود. بنابراین برای درونی کردن دانش یا مهارت جدید نیاز به تکرار و تمرین بسیار وجود دارد.

اصل ششم:

بازخورد صریح، واضح و به موقع یادگیری دانش آموزان را افزایش می دهد. دانش آموزان برای اینکه جایگاه خود را نسبت به مراحل یادگیری درک کنند و بدانند که تا چه حد بر یک موضوع درسی تسلط یافته اند نیاز به دریافت بازخورد توسط معلم دارند. بنابراین بازخورد به موقع، صریح و واضح می تواند به دانش آموزان در تائید آموخته ها و تصحیح اشتباهات خود کمک کند.

اصل هفتم:

مهارت های برنامه ریزی و انضباط شخصی دانش آموزان یادگیری آنها را تسهیل می کند بنابراین این مهارت ها می توانند به دانش آموزان آموخته شوند. دانش آموزانی که از انضباط شخصی برخوردار هستند و برای انجام امور روزمره زندگی از تحصیل و سرگرمی و سایر امور از برنامه ریزی استفاده می کنند، بیشتر از سایر دانش آموزان به موفقیت دست می یابند بنابراین آموزش مهارت های مدیریت وقت و برنامه ریزی می تواند جزئی از برنامه درسی مدارس باشد.

اصل هشتم:

خلاقیت دانش آموزان می تواند تقویت شود. امروزه می دانیم که خلاقیت پدیده ای ذاتی و غیر قابل تغییر نیست. دانش آموزان می توانند از طریق یک برنامه آموزشی مناسب و رویکرد مثبت معلم، خلاقیت و تفکر جانبی خود را تقویت نمایند استفاده از برنامه های هنری و تفکر و بحث آزاد می تواند در تقویت قوای خلاقیت دانش آموزان موثر باشد.

اصل نهم:

انگیزش درونی بهتر و موثرتر از انگیزه های بیرونی می تواند یادگیری را برای دانش آموزان لذت بخش و شوق انگیز کند. معلم ها باید سعی کنند، انگیزه های یادگیری دانش آموزان را از عوامل بیرونی و سطحی همچون کسب نمره، رتبه با جایزه مادی، به سمت انگیزه های درونی  و پایدار همچون میل به دانایی، کمال و زیبایی سوق دهند.

اصل دهم:

انتظارات و برداشت های معلم از دانش آموزانش می تواند بر عملکرد، انگیزه و یادگیری دانش آموزان موثر باشد. تحقیقات نشان می دهد قضاوت و برداشت معلم از میزان توانایی و استعداد دانش آموزان می تواند بر عملکرد واقعی آنها تاثیر داشته باشد در صورتی که معلم یک دانش آموز را مستعد و باهوش ارزیابی کند، دانش آموز تلاش بیشتری برای جامه عمل پوشاندن به برداشت معلم می کند اما اگر معلم دانش آموز را کودن یا بی استعداد تلقی کند، این برداشت به طور ناخودآگاه بر عملکرد دانش آموز اثر منفی می گذارد و او را از آموختن و تلاش کردن دلسرد می کند.