تک فرزند گرایی اصطلاحی جدید برای اشاره به جنبشی محیط زیستی است که معتقد است برای جلوگیری از فاجعه زیست محیطی، جهانیان باید از افزایش بی رویه و افسار گسیخته جمعیت خودداری و به تک فرزندی اکتفا کنند. این جنبش تلاشی است برای ایجاد تمایز از جنبش اختیاری انقراض انسان (VHEM) که معتقد به حذف تدریجی و خودخواسته گونه انسانها از جهان برای حفظ سایر گونه های موجود بر روی کره زمین است. همچنین این جنبش به وضوح از زایش ستیزی (antinatalism) که دیدگاهی فلسفی و ضد تولیدمثل است نیز متمایز است.
هم اکنون در سال 2020 جمعیت جهان 7/8 میلیارد نفر و متوسط نرخ باروری زنان 2/5 فرزند به ازای هر زن می باشد. با این روند تا سال 2050 جمعیت جهان به نزدیک ده میلیارد نفر می رسد. سال گذشته در اواخر ماه ژوئیه یعنی 5ماه مانده به اتمام سال، ساکنان زمین تمام منابعی را که کره زمین می‌توانسته به‌طور طبیعی در سال 2019 برای مصرف آنها تأمین کند، استفاده کرده اند! این گزارش که در سایت شبکه جهانی فوت پرینت منتشر شده؛ منابع آب، خاک و هوای سالم کره زمین را بررسی کرده و می‌گوید هم‌اکنون جمعیت زمین 1.75 بار بیشتر از آنچه اکوسیستم کره زمین اجازه مصرف به انسانها می‌دهد، مصرف منابع داشته‌اند و طی 20 سال گذشته این روز (روز تخطی از زمین) دو ماه جلوتر امده است و مصرف منابع طبیعی با شتاب افزایش می‌یابد که این زنگ خطری جدی برای ساکنان کره زمین است. سال گذشته مجمع جهانی اقتصاد، گزارش ریسک‌های جهان برای ۲۰۱۹ را منتشر کرد. بر این اساس، از مجموع ۱۰ ریسک بزرگ جهان در ۲۰۱۹ - بر پایه احتمال وقوع و میزان اثرگذاری - شش ریسک مربوط به محیط زیست بود. دریچه فرصت برای جلوگیری از تبعات گرمایش جهانی که قبلا تصور میشد 12سال اینده است، اکنون به پایان سال 2020 محدود شده است!
صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، جمعیت جهان در سال 2100 را در چهار سناریوی رشد ثابت، رشد بالا، رشد متوسط و رشد پایین محاسبه و پیش بینی کرده است. (تصویر پیوست (http://yon.ir/Hy6AD))
در سناریوی رشد ثابت که با فرض ادامه تولیدمثل با نرخ باروری کنونی (2/5 فرزند به ازای هر زن) بوده است، جمعیت جهان در سال 2100 حدود 26/5 میلیارد نفر (3/5 برابر جمعیت کنونی) پیش بینی و تخمین زده شده است که قطعا خارج از توان و تحمل منابع طبیعی و محیط زیست کره خاکی است و می تواند سالها قبل از آن منجر به نابودی کل زمین و منابع آن شود!
در سناریوی رشد بالا که با فرض افزایش جمعیت با نرخ باروری 2 فرزند به ازای هر زن بوده است، جمعیت جهان در سال 2100 حدود 16/5میلیارد نفر براورد شده است که باز هم رقم بالایی است
در سناریوی رشد متوسط که با فرض افزایش جمعیت با نرخ باروری 1/5 فرزند به ازای هر زن بوده است، جمعیت جهان در سال 2100 حدود 11 میلیارد نفر براورد شده است که محتمل ترین سناریوست
در سناریوی رشد پایین که با فرض افزایش جمعیت با نرخ باروری 1 فرزند به ازای هر زن بوده است، جمعیت جهان در سال 2100 حدود 7/5 میلیارد نفر براورد شده است که با توجه به مطالعاتی که در زمینه جمعیت مطلوب و بهینه برای جهان صورت گرفته است (https://rdcu.be/5yo7)، بهترین و مطلوب ترین سناریوی ممکن است.
برای نزدیک شدن به سناریوی رشد پایین (بهترین وضعیت) نیاز به یک عزم و اقدام همگانی و جهانی برای کاهش فرزنداوری و حرکت به سمت تک فرزندی است. هم اکنون کشورهای کره جنوبی، بوسنی هرزگوین، سنگاپور، ماکائو، یونان، هنگ کنگ، تایوان، پورتوریکو، مولداوی و قبرس پایین ترین نرخ باروری و کمی بیش از یک فرزند به ازای هر زن را دارا هستند.
هرچند ده ها قرن طول کشید تا جمعیت جهان به یک میلیارد نفر برسد و پس از انقلاب صنعتی بیش از 120سال طول کشید تا جمعیت دنیا از یک میلیارد به دو میلیارد نفر برسد اما با روند تصاعدیِ افزایش جمعیت، طی حدود 50سال گذشته (علیرغم انکه روشهای پیشگیری از بارداری رشد و اشاعه خوبی داشته اند) تقریبا هر 12سال یک میلیارد نفر به جمعیت دنیا اضافه شده و تا سال 2050 هر 15سال یک میلیارد نفر به جمعیت جهان اضافه خواهد شد! (نمودار تصویری (https://files.virgool.io/upload/users/22500/posts/ifyo58qgorxu/fakhv2wnds5q.jpeg))
رشد بی رویه جمعیت در مقیاس جهانی تنش زیادی را بر منابع آب در دسترس وارد می‌کند. پیش‌بینی می‌شود، ۴۷ درصد از جمعیت جهان تا سال ۲۰۳۰ تحت تنش آبی شدید قرار گیرند؛ بنابراین تأمین آب سالم یکی از اولویت‌های مهم بسیاری از کشورها خواهد بود
طبق یک تحقیق علمی (http://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/aa7541)، یک بچه کمتر داشتن با اختلاف بسیار زیاد نسبت به سایر اقدامات، مهمترین اقدام فردی برای حفظ محیط زیست است. یک بچه کمتر داشتن سالانه موجب کاهش تولید نزدیک به 60 تن (در امریکا 120 تن) دی اکسید کربن خواهد شد و این در حالی است که ده اقدام بعدی، مجموعا موجب کاهش تولید کمتر از 10تن دی اکسید کربن خواهند شد. بر این اساس کاهش جمعیت جهان به تنهایی مهمترین و موثرترین اقدام برای حفظ محیط زیست است. (نمودار تصویری (https://populationmatters.org/sites/default/files/TONNES%20CO2%20SAVED%20SQ%2BLOGO-144%20ppi_0.png))
مهدی دولتی @charkhvand
