صنایع دستی اورامان
عرض سلام و ادب دارم خدمت تمامی عزیزان در این پست می خوام شما رو با صنایع دستی اورامان یکی ازجالب ترین صنایع دستی ایران آشنا کنم. منطقه اورامان یکی از بکر ترین و زیبا ترین مناطق ایران به شمار می آید که هرساله شاهد هستیم که گردشگرهای بسیاری از نقاط مختلف دنیا از این منطقه بازدید می کنند. این منطقه محصولات ارگانیک و صنایع دستی بسیاری دارد که توجه افراد گردشگر رو به خود جلب می کند. هر ساله شاهد این هستیم که بسیاری از افراد علاقه مند محصولات و صنایع دستی این منطقه را به عنوان سوغاتی بکر برای عزیزانشان تهیه کرده و به آنها هدیه می دهند.در ادامه این مقاله شما را با صنایع دستی منطقه اورامان آشنا می کنم پس با ما همراه باشید.
صنايع دستي پيوند زيبایی و هنر است و قدمت اين هنرمندی و ظرافت در كارهای هنری منطقه هورامان به بلندی تاريخ كهن اين ديار است.
صنایع دستی بازتابی از تاریخ و تمدن هر قوم و ملت است. فرهنگ واقعی هر منطقه ای را در صنایع دستی آن منطقه می توان یافت. چرا که صنایع دستی، ریشه در اعتقادات مذهبی، باور های ملی، وضعیت جغرافیایی و نیازهای هر جامعه دارد که بخشی از هویت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی آن را روایت می کند.
صنايع دستي گوناگون و متفاوت در كنار مهمان نوازي و آثار باستاني ارزشمند و طبیعتی ديدنی، منطقه هورامان را به یکی از مناطق با سابقه و غني به لحاظ تنوع و زيبایی آثار هنری و صنايع دستي در جهان مبدل كرده است.
تنوع و زيبایی خارق‌العاده صنايع دستی در منطقه هورامان چنان چشمگير است كه چشم و دل هر بيننده ای را مي‌ربايد.
محصولات صنايع دستی در منطقه هورامان به لحاظ كيفيت و تنوع در كشور منحصر به فرد و مختص هنرمندان اين منطقه است.
? ?
منطقه هورامان در صنعت پیشه سازی و هنرمندی برخود می بالد. به طوری که وسایل مورد نیاز و مواد اولیه آن به طور کامل، به دست خود مردمانش و در محل زندگی آنان تهیه شده است.
صنایع دستی هورامان از لحاظ کیفیت و گستردگی در سطح کشور، نمونه است به گونه ای که کلاش(گیوه)، چوخه و رانک، نمد به همراه محصولات ارغوان بافی شهرت جهانی پیدا کرده است و بیشتر جهانگردان و گردشگران از این محصولات خرید می کنند.
منطقه هورامان دارای چند نوع صنایع دستی خاص است که در مناطق دیگر با این کیفیت و اصالت کمتر دیده می شود ، نازک کاری، ساز سازی، ارغوان بافی، قالی و گلیم ، جولایی ، موج بافی ، کلاش، نمدمالی، لباس های محلی، زیورآلات سنتی و سراجی سنتی از جمله این هنرها است.
??
یکی از صنایع دستی این منطقه نازک کاری چوب است، پایه و اساس نازک کاری روکش کردن طرح ها و نقش های آماده شده از چوب های جنگلی و خوش نقش بر اساس طرح از قبل تعیین شده است.
اندیشه سالم، مهارت، ظرافت و زیبایی، ابتکار و سلیقه در نازک کاری هورامان حرف اول را می زند، گره های گردو و سنجد که بسیار زیبا و پر نقش اند در دستان ماهر و با ذوق هنرمندان این منطقه به هر صورت و شکلی که بخواهند در می آید.
پیشرفت ساخت صنایع دستی چوبی به علت وجود چوب درختان جنگلی مرغوب و استعداد فراوان در زمینه تعلیم و یادگیری موسیقی موجب شده منطقه هورامان به یکی از مناطق عرضه وسایل موسیقی به ویژه موسیقی سنتی تبدیل شود که نمونه آن ساخت دف، دیوان، تار، سه تار، ویلن، قانون و سنتور است. برای نمونه کارگاه سازسازی روستای داریان که ساز های سنتی زیبایی در آن ساخته می شوند.
هنر به کار بردن ترکه ها یا ارغوان (بید) برای ساخت انواع سبدها، ظروف و سینی های خاص و ویژه این منطقه را ارغوان بافی یا ترکه بافی می نامند.
در هورامان صنعتگران با بهره گرفتن از مواد اولیه طبیعی منطقه (ترکه های نازک در بید) به بافتن انواع مختلف سبدها با فرم های ویژه و کاربردهای متنوع مشغول هستند.
این دست ساخته با ظاهری زیبا و فلکلوریک برای همگان یک اثر نوستالوژیک محسوب می گردد بدوی بودن و کاربردهای متنوع آن از محبوبیت خاصی برخوردار است.
از جمله صنعتگران ارغوان بافی منطقه هورامان درویش ابراهیم یوسفی است که با ذوق و هنر بی نظیرش توانسته ارغوان بافیروستای داریان را که یکی از روستاهای بسیار زیبا و باصفای هورامان است را به ثبت ملی برساند.
??
استفاده از رنگ گیاهی، خامه طبیعی، ترکیب نقش و اصالت طرح، موجب برتری کیفیت قالی و گلیم منطقه هورامان شده است.
? ?
کارگاه های تولید پارچه لباس کُردی مردانه به جولایی معروف هستند عرض این پارچه ها 12 سانتی متر و در حدود 21 متر طول دارند محصولاتی مانند موج یا رختخواب پیچ و جانماز حاصل کار جولاها است که به صورت سنتی تهیه و به بازار عرضه می گردد.
?
موج یا رختخواب پیچ بیشتر در مناطق روستایی و کمابیش در مناطق شهری مورد استفاده است از موج در ماه های سرد سال به عنوان روانداز استفاده می شود این پارچه برای پوشش تزیینی کرسی نیز به کار می رود و گاه آن را به عنوان پرده به در می آویزند و در مناطق سردتر از آن برای جلوگیری از ورود سرما به داخل اتاق استفاده می شود ماده اصلی تشکیل دهنده موج پشم است.
جانماز یا سجاده یکی دیگر از محصولات تولیدی موج بافی است جانماز زیر اندازی کوچک در ابعاد 100*50 سانتی متر است و از دو تخته تشکیل می شود جانماز زیر اندازی برای ادای نماز است که همیشه باید پاک و منزه نگه داشته شود لذا پس از ادای نماز جمع می شود.
رنگ آمیزی و نقش پردازی جانماز متاثر از جنبه معنوی کاربرد آن است، در طرح های جانماز حتی در نمونه های قدیمی آن به ندرت نگاره های حیوانی دیده می شود.
در مناطق هورامان نوعی گیوه به نام کلاش تولید می شود که هماهنگی زیبایی با لباس کردی دارد، رویه این کفش از نخ پنبه ای بافته شده وزیره آن از پارچه فشرده شده است، به همین دلیل کلاش کفشی سبک، نرم، قابل انعطاف و متناسب با محیط کوهستانی است.
تولید کلاش در اصل مختص به هورامان بوده ولی اکنون در بعضی از مناطق دیگر تولید می شود. اولين جايي در جهان كه کلاش در آن ساخته شد شهر نودشه بوده و بعد از آن به شهر طويله ، كوسه هجيج در اطراف نودشه و بعد از آن به روستاي دل و ديگر مناطق رفته است.
??
نمد مالی در هورامان با سابقه طولانی کردها در امر دامداری ارتباط تنگاتنگ دارد مزایای نمد به عنوان عایقی در برابر رطوبت، گرما و سرما و نیز استحکام قابل توجه این فرآورده، آن را به وسیله مناسبی برای زندگی در کوهستان بدل ساخته است. از سوی دیگر ابزار کاربرای تولید نمد، ساده، محدود و ارزان بوده و همچنین مواد اولیه آن همواره در دسترس است تهیه و تولید انواع نمد در هورامان فعال است.
عمده ترین کاربرد نمدهای تولیدی، تهیه زیراندازهای محلی و همچنین دوخت لباس های محلی به نام های 'فرنجی'، 'پستک'، 'که په نک' بوده که به وفور مورد استفاده مردان مناطق هورامان است و می باشد و گاه نیز از نمد به عنوان زیره زین اسب و خورجین استفاده می شود.
? ?
دوخت پوشش های کردی با توجه به تنوع و تعدد فرم ها و کاربردهای مختلف آن از غنی ترین هنرهای این مرز و بوم بوده و پرداختن به آن مستلزم شناخت و تبحر زیادی است.
پوشاک مردم هورامان مانند دیگر مناطق کردستان، لباس‌های محلی کردی با طرح‌ها و رنگ‌های زیبا و شاد است.
لباس مردان کرد هورامی از چوخه، پانتول ملکی شال، دستار، فرنجی مکه‌بال تشکیل شده و گاهی نیز جافی، کلینجه، شال‌کلکه، دستار و پیراهن بلند هم می‌پوشند.
زنان آن جل(لباس زنانه)،چه تفه،سوخمه،سه لته، کلنجه، شال، فیس (کلاه)،که وای زنانه و کلله می‌پوشند. انواع این لباس‌ها با زیورآلات مختلف تزئین شده‌اند و رنگارنگ هستند.
این نام ها مبین فرم و طرح لباس محلی مذبور است کارکردهای متنوع و مختلف لباس های محلی این منطقه به لحاض فرهنگی، جایگاه اجتماعی، مناسبت های خاص، جشن ها و... باعث گردیده است اهمیت پرداختن به این هنر در میان صنعتگران از ویژگی خاصی بر خوردار گردد.
??
زیورآلات محلی در هورامان سابقه دیرینه دارد و هنرمندان این منطقه از دیر باز از مس، برنز، ورشو و غیره انواع زیورآلات را که عموما طرح و شکل محلی دارند، تولید می کنند.
محصولات محلی شامل انواع گردنبند، دستبند، سربند، سینه ریز، النگو، انگشتر و گوشواره در اشکال مختلف با نام های محلی تهیه می شود.
???
در فرهنگ کردستان همواره اسب از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و طبیعتا پرداختن به هنرهای مربوط به ساخت زین و برگ آن نیز رونق خوبی دارد هنر صنعت سراجی (زین سازی و مصنوعات چرمی) در این منطقه با سابقه دیرینه ای که دارد در میان علاقه مندان به سوار کاری از محبوبیت خاصی برخوردار است.
منبع : رومفا
