مجله گیچ gich.ir احسان میرزائی: رویه‌های جعلی از گذشته‌های دور در جوامع مختلف وجود داشته و امر جدید و نوپایی نیست. رویه‌های جعلی چیزی شبیه به تظاهر و ریا است، اما با سازماندهی و برنامه‌ریزی منسجم و پیچیده‌تر.
قدرت نفوذ، انتشار و تاثیرگذاری رویه‌های جعلی به موقعیت و جایگاه پدیدآورندگان رویه‌های جعلی بستگی دارد.پدیدآورندگان رویه‌های جعلی به دنبال اجرا ابرنامه‌ها و تحقق اهداف خود در افکار عمومی هستند. ساده ترین تعریف برای رویه های جعلی، تلاش آگاهانه (به عنوان پدید آورنده) یا ناآگاهانه ( به عنوان مخاطب پیام رویه‌های جعلی) برای انحراف افکار عمومی یا جامعه هدف، از اصل یک رویداد یا به طور کل جریان سازی است.
دروغ و تظاهر، پنهان‌کاری و اطلاعات جعلی، بزرگ‌نمایی یا نادیده گرفتن مسائل و… از جمله ابزارهای رویه های جعلی هستند. عمدتا سیاستمداران یا احزاب سیاسی به کمک همین ابزارها و با استفاده از تکنیک‌های خاص خود رویه‌های جعلی را ایجاد می‌کنند. مانند شایعه سازی در کارزارهای انتخاباتی.
اما مسئله‌ای که باعث نگرانی بیشتر شده، الگو برداری از این تکنیک‌های غیر اخلاقی و شاید غیر انسانی، توسط برخی از کنش‌گران جامعه مدنی و… است. بنابراین ممکن است برخی از افراد جامعه مدنی، که باید به دنبال راهکارهایی برای بهبود اوضاع جامعه و محیط زیست باشند، تحت تاثیر رویه‌های جعلی گروه‌های سیاسی قرار گرفته و به اشتباه از آن تکنیک‌ها برای تحقق اهداف خود استفاده کنند!
دقیقا اهمیت مسئله رویه‌های جعلی وقتی بیشتر می‌شود که برخی افراد در جامعه مدنی یا فعال در حوزه‌های مشابه، آگاهانه یا ناآگاهانه از رویه‌های جعلی برای تحقق اهداف خود، بهره می‌برند. (حتی برخی گروه‌های دانشجویی)
اما نگرانی از رویه ها جعلی، به دلیل ایجاد و ترویج "دور باطل"، "ساده انگاری" و "سطحی نگری" در مسائل و معضلات اجتماعی و محیط زیستی و تشدید بحران است. یعنی جایی که پای منافع عمومی، پایداری سرزمین، صیانت از افکار و اعتماد عمومی در میان است.
۱. غذا رسانی به سگ‌های بی سرپرست حاشیه شهرها… در حالی که اجماع نظر متخصصان حوزه حیات وحش، غذا رسانی به سگ‌ها را بنا به دلایلی علمی و تخصص ممنوع کرده. اما رویه همچنان ادامه دارد و این نه به نفع سگ‌ها است، نه حیات وحش و نه انسان!
چرا نباید به سگ‌های بی سرپرست و… غذا رسانی کرد و راهکار حمایت از سگ‌ها چیست؟
۲. ترویج ظروف یکبار مصرف گیاهی… در حالی که در پیشینه و پسینه ردپای اکولوژیک این ظروف ابهامات زیادی وجود دارد. همینطور همچنان مروج رویه مصرف گرایی است.
۳. ترویج تولید اکو بریک (Ecobrick) به منظور استفاده به عنوان جایگزین آجر… در حالی که این رویه یک ایده برای جمع آوری پوسته‌های پلاستیکی پخش شده در طبیعت بوده و تعریف کاربری جدید (فاقد استاندارد) می‌تواند رویه مصرف گرایی در افراد را افزایش دهد.
انتشار شماره کارت توسط افراد مختلف (غیر مسئول) به بهانه جلب مشارکت و حمایت مادی در سیل، زلزله و… رویه‌های که به کلاهبرداری از عواطف و احساسات انسانی مخاطبان دامن می‌زند.
رویه های جعلی به مانند جریان سازی رسانه‌ای هستند، اما در ادامه بیشتر به آن می پردازیم.
۱. رویه جعلی فاقد مبنا و منبع معتبر
۲. دنبال کنندگان رویه های جعلی
۳. مخالفان رویه های جعلی
۴. تکنیک‌های ایجاد رویه های جعلی
۵. رویه جعلی آمیخته در پوشش حقیقت
۶.کانال‌های انتشار رویه های جعلی
۷. قدرت نفوذ رویه های جعلی اقشار مختلف
الف) پذیرش در قشر الیت یا نخبگان جامعه ب) پذیرش در عموم علاقه‌مندان ج) پذیرش در عمومی بی اعتنای جامعه
۸. تاثیرات رویه های جعلی در جامعه
۹. چرخه و عملکرد رویه های جعلی
۱۰. هدف رویه‌های جعلی
۱۱. مسئولان و رویه های جعلی
۱۲. سازندگان و راهبران رویه های جعلی
یک روش از بازاریابی و کسب و کار است که در آن فردی به عنوان چهره مورد اعتماد و همه پسند رویه رسیدن به سود خود را به یکی از رویه‌های جاری جامعه پیوند می‌زند.
مانند اینفلوئنسرهای سبک زندگی. این افراد به طور حرفه‌ای و دقیق اقدام به تولید محتوا می‌کنند و عمدتا محتوایی را منتشر می‌کنند که مورد پسند و نیاز مخاطب باشد.
این افراد الزاما تحصیلات مرتبط با شغل خود ندارند، روی روش‌ها کسب درآمد بیشتر متمرکز هستند و به همین دلیل برای راستی آزمایی هر ادعایی که به عنوان راهکار رفع مسائل محیط‌زیستی مطرح می‌ِود وقت نمی‌گذارند.
لذا ممکن است گاهی محتوایی را تولید و منتشر یا دریافت و بازنشر کنند که مصداق رویه‌های جعلی باشد.
عدم پویایی و خلاقیت، تحقیق و راستیی آزمایی، رقابت‌های فرسایشی، نبود منابع و عادت به پیروی و تقلید از رویه‌های خارج از کشور، به پاشنه آشیل سمن‌ها (سازمان‌های مردم نهاد) مبدل شده است.
سمن‌ها نیز بنا به دلایل مطرح شده در بند قبل ممکن است در گرداب رویه‌های جعلی گرفتار شوند و هم خودشان، هم مخاطبان‌شان و هم طبیعت را دچار دور باطل کنند.
هیچکس نسبت به گرفتاری در گرداب رویه های جعلی و تقویت آن مصون نیست. شاید عدم برخورداری از تفکر انتقادی، تفکر سیستمی، روحیه پرسشگری و مهارت تکنیک‌های راستی آزمایی و سواد محیط زیستی به این مسئله دامن بزند.
توصیه می‌شود افراد با ویژگی‌های فعال محیط زیست آشنا شوند.
عدم تسلط خبرنگار و روزنامه نگار به حوزه فعالیت (جامعه، سلامت و محیط زیست) و همینطور عدم دروازه بانی خبر به شکل کارشناسی شده، باعث نفوذ رویه‌های جعلی به رسانه‌های مختلف می‌شود.
پایان
