تأثیر نبرد تجاری پکن و واشنگتن بر بازار کالاهای الکترونیکی ایران و جهان: تحلیل جامع
تشدید جنگ تعرفه‌ها و زنگ خطر برای بازار الکترونیک
جنگ تجاری میان چین و آمریکا در سال ۲۰۲۵ به مرحله بی‌سابقه‌ای رسیده است. با اعمال تعرفه‌های ۱۰۴ درصدی از سوی آمریکا بر کالاهای چینی و پاسخ تلافی‌جویانه پکن با تعرفه‌های ۸۴ درصدی بر محصولات آمریکایی، بازار جهانی کالاهای الکترونیکی در آستانه تحولی بزرگ قرار گرفته است . این نبرد اقتصادی نه تنها روابط دو ابرقدرت را متأثر ساخته، بلکه زنجیره تأمین جهانی، قیمت‌گذاری محصولات و دسترسی بازارها به کالاهای دیجیتال را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. در این مقاله به تحلیل پیامدهای این جنگ تجاری بر بازار الکترونیک ایران و جهان می‌پردازیم.
وضعیت فعلی جنگ تعرفه‌ها: آمار و ارقام کلیدی
- تعرفه‌های آمریکا: مجموع تعرفه‌های اعمال شده بر کالاهای چینی به ۱۰۴ درصد رسیده است (شامل ۳۴% تعرفه پایه + ۵۰% افزایش اخیر)
- پاسخ چین: تعرفه‌های ۸۴ درصدی بر کالاهای آمریکایی از ۱۰ آوریل ۲۰۲۵ (۲۱ فروردین ۱۴۰۴) اجرایی می‌شود
- دامنه محصولات تحت تأثیر: لوازم الکترونیکی مصرفی، قطعات کامپیوتری، گوشی‌های هوشمند، تجهیزات شبکه و کالاهای های-تک در صدر فهرست قرار دارند
تأثیر مستقیم بر بازار جهانی الکترونیک
۱- افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان
بر اساس تحلیل‌های اقتصادی، تعرفه‌های جدید می‌تواند قیمت کالاهای الکترونیکی را تا ۵۰ درصد افزایش دهد. به عنوان مثال:
- یک لپ‌تاپ با قیمت پایه ۵۷۱ دلار ممکن است به ۸۸۰ دلار برسد
- کنسول‌های بازی مانند نینتندو که قرار بود با قیمت ۴۹۹ دلار عرضه شوند، احتمالاً با قیمت‌های بازنگری شده و بالاتری وارد بازار خواهند شد
۲- اختلال در زنجیره تأمین و کمبود محصولات
شرکت‌های بزرگی مانند ریزر (Razer) و فریم‌ورک (Framework) فروش برخی مدل‌های لپ‌تاپ خود در بازار آمریکا را متوقف کرده‌اند . این امر ناشی از:
- افزایش هزینه‌های تولید و توزیع
- کاهش سودآوری محصولات در بازارهای تحت تأثیر تعرفه
- تمرکز شرکت‌ها بر محصولات پرفروش‌تر و حذف مدل‌های کم‌فروش از چرخه عرضه
۳- تغییر الگوهای تجاری و جابجایی مراکز تولید
برخی تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند شرکت‌های چندملیتی ممکن است:
- تولید را به کشورهای ثالث مانند ویتنام، هند یا مکزیک انتقال دهند
- استراتژی‌های قیمت‌گذاری منطقه‌ای را اتخاذ کنند
- تنوع بخشی به زنجیره تأمین را در دستور کار قرار دهند
تأثیر بر بازار ایران: چالش‌ها و فرصت‌ها
۱- تشدید گرانی و کمبود کالاهای باکیفیت
ایران که پیش‌تر نیز با چالش‌های تحریمی و نوسانات ارزی مواجه بوده، اکنون با پیامدهای غیرمستقیم این جنگ تجاری روبرو است:
- افزایش قیمت کالاهای چینی وارداتی به دلیل تعرفه‌های مبدأ
- کاهش موجودی محصولات اصلی در بازار به دلیل اختلال در زنجیره تأمین جهانی
- رشد قاچاق کالاهای الکترونیکی به عنوان راهکاری برای دور زدن تعرفه‌ها
۲- محدودیت دسترسی به قطعات و مواد اولیه
چین که تأمین‌کننده اصلی بسیاری از قطعات الکترونیکی برای بازار ایران است، محدودیت‌هایی بر صادرات مواد معدنی نایاب مانند لیتیوم و کبالت اعمال کرده است. این مواد برای تولید باتری و قطعات الکترونیکی حیاتی هستند و محدودیت صادرات آنها می‌تواند:
- تولید محصولات الکترونیکی در چین را تحت تأثیر قرار دهد
- قیمت جهانی این مواد را افزایش دهد
- دسترسی ایران به این مواد را با مشکل مواجه کند
۳- فرصت‌های احتمالی برای تولید داخلی
در میان این چالش‌ها، برخی فرصت‌ها نیز قابل تصور است:
- افزایش تقاضا برای محصولات تولید داخل با کیفیت قابل قبول
- انگیزه بیشتر برای توسعه صنایع الکترونیکی داخلی
- امکان جذب فناوری‌های چینی که به دنبال بازارهای جدید هستند
مقایسه با تحریم‌های ایران: شباهت‌ها و تفاوت‌ها
شباهت‌ها:
- انتقال هزینه‌های اضافی به مصرف‌کننده نهایی
- کاهش تنوع محصولات در بازار
- ایجاد التهاب و خریدهای هیجانی
تفاوت‌ها:
- آمریکا امکان تغییر زنجیره تأمین دارد اما ایران گزینه‌های محدودی دارد
- جنگ تعرفه‌ها موقتی است اما تحریم‌ها علیه ایران بلندمدت هستند
- شرکت‌های آمریکایی می‌توانند تولید را جابجا کنند اما صنعت ایران این انعطاف را ندارد
پیش‌بینی آینده و توصیه‌ها
سناریوهای محتمل:
۱. تشدید بیشتر: در صورت تداوم جنگ تعرفه‌ها، قیمت کالاهای الکترونیکی تا پایان ۲۰۲۵ ممکن است تا ۷۰ درصد افزایش یابد.
۲. توافق محدود: احتمال بازگشت طرفین به مذاکره و کاهش نسبی تعرفه‌ها وجود دارد.
۳. تغییر الگوی تجارت جهانی: شکل‌گیری بلوک‌های تجاری جدید و کاهش وابستگی به چین یا آمریکا
توصیه به مصرف‌کنندگان ایرانی:
- خریدهای ضروری را به تعویق نیندازید
- از خریدهای هیجانی و انبوه پرهیز کنید
- محصولات با گارانتی معتبر را ترجیح دهید
- به فکر راهکارهای جایگزین مانند محصولات کارکرده با کیفیت باشید
🇮🇷 توصیه به سیاست‌گذاران:
- تسهیل واردات کالاهای اساسی الکترونیکی
- حمایت از تولید داخلی با کیفیت
- ایجاد تنوع در منابع وارداتی
- نظارت بر بازار برای جلوگیری از احتکار و گرانفروشی
جنگ تجاری چین و آمریکا در سال ۲۰۲۵ بازار کالاهای الکترونیکی جهان را در آستانه تحولی بزرگ قرار داده است. افزایش قیمت‌ها، کمبود محصولات و اختلال در زنجیره تأمین از پیامدهای اجتناب‌ناپذیر این نبرد اقتصادی است. ایران به عنوان بازاری که پیش‌تر نیز با چالش‌های مشابه مواجه بوده، باید ضمن مدیریت اثرات منفی این جنگ تجاری، از فرصت‌های احتمالی آن برای تقویت تولید داخلی و تنوع بخشی به منابع وارداتی استفاده کند. در سطح جهانی نیز تنها راه برون‌رفت از این بحران، بازگشت به دیپلماسی اقتصادی و کاهش تنش‌هاست، چرا که ادامه این روند به زیان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در سراسر جهان خواهد بود .
