در ماههای اخیر، نشانههایی از احتمال افزایش گفتوگوها و حتی توافق بین ایران و آمریکا به چشم میخورد. این موضوع که سالها به عنوان یکی از پیچیدهترین و پرتنشترین روابط بینالمللی مطرح بوده، اکنون ممکن است به نقطه عطفی جدید برسد. در این مقاله به بررسی دلایل احتمالی این توافق و زمینههای آن میپردازیم.
۱. تغییر در رویکردهای دیپلماتیک
هر دو کشور ایران و آمریکا در سالهای اخیر تغییراتی در رویکردهای دیپلماتیک خود تجربه کردهاند. ایران با توجه به فشارهای اقتصادی و تحریمها، ممکن است به دنبال کاهش تنشها و بازگشت به توافقهای بینالمللی باشد. از سوی دیگر، آمریکا نیز تحت فشارهای داخلی و بینالمللی، ممکن است به دنبال کاهش تنشها در منطقه خاورمیانه و تمرکز بر مسائل داخلی و سایر بحرانهای جهانی باشد.
۲. فشارهای اقتصادی بر ایران
تحریمهای شدید آمریکا علیه ایران، اقتصاد این کشور را تحت فشار قابل توجهی قرار داده است. کاهش درآمدهای نفتی، محدودیت در تجارت بینالمللی و مشکلات در تأمین کالاهای اساسی، ایران را به سمت مذاکره و کاهش تنشها سوق داده است. توافق با آمریکا میتواند به کاهش تحریمها و بهبود وضعیت اقتصادی ایران منجر شود.
۳. تغییر در اولویتهای آمریکا
آمریکا در سالهای اخیر با چالشهای متعددی در عرصه بینالمللی مواجه شده است، از جمله رقابت با چین، بحران اوکراین و مسائل داخلی مانند تورم و تقسیمبندیهای سیاسی. این مسائل ممکن است آمریکا را به سمت کاهش تنشها با ایران و تمرکز بر اولویتهای دیگر سوق دهد. توافق با ایران میتواند به ثبات بیشتر در خاورمیانه کمک کند و منابع آمریکا را برای مقابله با چالشهای دیگر آزاد کند.
۴. نقش بازیگران بینالمللی
کشورهای اروپایی، روسیه و چین نیز در این میان نقش مهمی ایفا میکنند. اروپا به دنبال کاهش تنشها و بازگشت به برجام است، در حالی که روسیه و چین ممکن است به دنبال حفظ توازن قدرت در منطقه باشند. این بازیگران بینالمللی میتوانند به عنوان میانجی یا حامی توافق بین ایران و آمریکا عمل کنند.
۵. تغییر در رهبری منطقهای
تغییرات در رهبری کشورهای منطقه نیز میتواند بر احتمال توافق تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، بهبود روابط ایران با برخی کشورهای عربی ممکن است فضای مناسبی برای کاهش تنشها با آمریکا ایجاد کند. همچنین، تغییر در رویکردهای کشورهای منطقه نسبت به ایران میتواند به کاهش تنشها و افزایش احتمال توافق کمک کند.
۶. بازگشت به برجام
یکی از محورهای اصلی توافق احتمالی، بازگشت به توافق هستهای برجام است. ایران و آمریکا هر دو به طور غیرمستقیم اعلام کردهاند که مایل به بازگشت به این توافق هستند، البته با شرایطی که منافع هر دو طرف را تأمین کند. بازگشت به برجام میتواند به کاهش تنشها و ایجاد فضای مناسب برای گفتوگوهای بیشتر منجر شود.
۷. فشارهای داخلی در هر دو کشور
در ایران، فشارهای اقتصادی و اجتماعی ممکن است دولت را به سمت مذاکره و کاهش تنشها سوق دهد. در آمریکا نیز، فشارهای سیاسی و افکار عمومی ممکن است دولت را به سمت کاهش تنشها با ایران و تمرکز بر مسائل داخلی هدایت کند.
با توجه به دلایل فوق، احتمال توافق بین ایران و آمریکا در ماهها و سالهای آینده افزایش یافته است. هر دو کشور به دلایل مختلف ممکن است به سمت کاهش تنشها و بازگشت به میز مذاکره حرکت کنند. البته، این توافق به شرایط و پیشزمینههای متعددی بستگی دارد و ممکن است با چالشها و موانعی نیز همراه باشد. با این حال، نشانههای فعلی حاکی از آن است که فضای مناسبی برای گفتوگو و توافق بین ایران و آمریکا در حال شکلگیری است.