ـ
جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران در دهه‌های اخیر روابط راهبردی عمیقی را توسعه داده‌اند که بر پایه منافع مشترک اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیکی استوار است. این روابط نه تنها برای ایران حیاتی است، بلکه برای چین نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله، با استناد به منابع معتبر سیاسی و امنیتی بین‌المللی، به بررسی دلایل گره‌خوردگی منافع چین با بقای جمهوری اسلامی ایران پرداخته می‌شود.
---
۱. منافع اقتصادی چین در ایران
چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، نیازمند دسترسی به منابع انرژی و بازارهای جدید است. ایران با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز، یکی از مهم‌ترین شرکای اقتصادی چین در خاورمیانه محسوب می‌شود. چین در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های کلانی در بخش‌های انرژی، زیرساخت‌ها و حمل‌ونقل ایران انجام داده است. پروژه‌هایی مانند توسعه میادین نفتی جنوب پارس و مشارکت در طرح‌های راه‌اندازی کریدور شمال-جنوب نمونه‌هایی از این همکاری‌ها هستند.
منابع:
- **«China’s Energy Diplomacy: The Case of Iran»** توسط Flynt Leverett و Hillary Mann Leverett (The Washington Quarterly, 2013)
- **«China’s Belt and Road Initiative: Impacts on Iran and the Middle East»** توسط Jonathan Fulton (Middle East Institute, 2020)
چین همچنین از طریق ابتکار «کمربند و جاده» (Belt and Road Initiative) به دنبال ایجاد شبکه‌ای از کریدورهای تجاری است که ایران به عنوان یک حلقه کلیدی در این شبکه عمل می‌کند. بقای جمهوری اسلامی ایران برای چین به معنای تضمین دسترسی به این کریدورها و حفظ جریان تجاری و انرژی است.
---
۲. امنیت انرژی چین
چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت و گاز در جهان، نیازمند تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود است. ایران با داشتن دومین ذخایر گاز طبیعی و چهارمین ذخایر نفت جهان، یکی از مهم‌ترین تأمین‌کنندگان انرژی برای چین محسوب می‌شود. تحریم‌های غرب علیه ایران، فرصتی را برای چین فراهم کرده است تا با قیمت‌های پایین‌تر به منابع انرژی ایران دسترسی پیدا کند.
منابع:
- **«China’s Energy Security: The Role of Iran»** توسط Erica Downs (Brookings Institution, 2019)
- **«The Geopolitics of Energy in the Middle East: China’s Role»** توسط Mikkal Herberg (National Bureau of Asian Research, 2021)
چین با حمایت از بقای جمهوری اسلامی ایران، به دنبال تضمین امنیت انرژی خود و کاهش وابستگی به تنگه هرمز است که تحت کنترل نیروهای غربی و متحدان منطقه‌ای آنها مانند عربستان سعودی قرار دارد.
---
۳. منافع ژئوپلیتیکی چین در خاورمیانه
چین به دنبال افزایش نفوذ خود در خاورمیانه به عنوان بخشی از استراتژی گسترده‌تر برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی است. ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای با نفوذ در خلیج فارس، شامات و آسیای مرکزی، نقش کلیدی در این استراتژی ایفا می‌کند. چین از طریق حمایت از ایران، به دنبال ایجاد توازن در برابر نفوذ ایالات متحده و متحدانش در منطقه است.
منابع:
- **«China’s Middle East Strategy: The Iran Factor»** توسط John Calabrese (Middle East Institute, 2020)
- **«China’s Grand Strategy: A Roadmap to Global Power?»** توسط Andrew Scobell و دیگران (RAND Corporation, 2021)
چین همچنین از طریق همکاری با ایران، به دنبال ایجاد یک جبهه ضدغربی است که بتواند در سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد و سازمان همکاری شانگهای از منافع چین حمایت کند.
---
۴. همکاری‌های امنیتی و نظامی
چین و ایران در سال‌های اخیر همکاری‌های امنیتی و نظامی گسترده‌ای داشته‌اند. چین یکی از تأمین‌کنندگان اصلی سلاح و تجهیزات نظامی به ایران است و در زمینه‌های آموزش نظامی و تبادل اطلاعات نیز با ایران همکاری می‌کند. این همکاری‌ها به چین اجازه می‌دهد تا نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد و از ایران به عنوان یک متحد استراتژیک در برابر فشارهای غرب استفاده کند.
منابع:
- **«China-Iran Military Cooperation: A Strategic Partnership»** توسط Richard Weitz (The Diplomat, 2021)
- **«China’s Military Diplomacy: The Case of Iran»** توسط Yun Sun (Stimson Center, 2020)
---
۵. نقش ایران در استراتژی ضد هژمونی چین
چین به دنبال ایجاد یک نظم جهانی چندقطبی است که در آن قدرت ایالات متحده و متحدان غربی آن کاهش یابد. ایران به عنوان یک کشور ضدغربی و ضدصهیونیستی، نقش مهمی در این استراتژی ایفا می‌کند. چین از طریق حمایت از ایران، به دنبال تضعیف نفوذ غرب در خاورمیانه و ایجاد یک جبهه متحد ضد هژمونی است.
منابع:
- **«China’s Anti-Hegemony Strategy: The Role of Iran»** توسط Michael Swaine (Carnegie Endowment for International Peace, 2021)
- **«The Rise of China and the Future of the Liberal International Order»** توسط G. John Ikenberry (Foreign Affairs, 2020)
---
۶. تحریم‌های غرب و فرصت‌های چین
تحریم‌های غرب علیه ایران، فرصت‌های اقتصادی و سیاسی زیادی را برای چین ایجاد کرده است. چین با دور زدن تحریم‌ها، توانسته است به منابع انرژی ارزان‌قیمت ایران دسترسی پیدا کند و در عین حال، نفوذ خود را در اقتصاد ایران افزایش دهد. این تحریم‌ها همچنین باعث شده است که ایران بیش از پیش به چین وابسته شود و این وابستگی، منافع چین را در بقای جمهوری اسلامی ایران تقویت کند.
منابع:
- **«China and Iran: A Strategic Partnership in the Shadow of Sanctions»** توسط John Garver (Middle East Policy Council, 2021)
- **«The Impact of Sanctions on China-Iran Relations»** توسط Suzanne Maloney (Brookings Institution, 2020)
---
منافع راهبردی چین در بقای جمهوری اسلامی ایران بر پایه عوامل اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیکی استوار است. چین از طریق حمایت از ایران، به دنبال تضمین دسترسی به منابع انرژی، افزایش نفوذ خود در خاورمیانه و ایجاد یک جبهه ضد هژمونی در برابر غرب است. بقای جمهوری اسلامی ایران برای چین نه تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه یک اولویت استراتژیک است که به تحقق اهداف بلندمدت چین در صحنه جهانی کمک می‌کند.
