_
نوشته شد بر شما جنگ
جنگ و درگیری همواره یکی از ابزارهای دفاعی و گاه تهاجمی در طول تاریخ بشر بوده است. در دین اسلام نیز جنگ به عنوان یکی از راه‌های حفظ دین، جان، مال و ناموس مسلمانان و دفاع از حق و عدالت مطرح شده است. قرآن کریم و احادیث معتبر در شرایط خاصی جنگ را نه تنها جایز، بلکه واجب و اولویت اول می‌دانند. این مقاله با استناد به آیات قرآن و روایات معتبر، به بررسی شرایطی می‌پردازد که در آن جنگ با دشمن اولویت اول خواهد بود.
---
آیه «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ» و وجوب جنگ در اسلام
آیه ۲۱۶ سوره بقره یکی از مهم‌ترین آیاتی است که به وجوب جنگ و جهاد در اسلام اشاره دارد:
«کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَّکُمْ وَعَسَى أَن تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَعَسَى أَن تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ وَاللَّـهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»
(جنگ بر شما مقرر شده است، در حالی که برای شما ناخوشایند است؛ و چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید، حال آنکه خیر شما در آن است؛ و چه بسا چیزی را دوست بدارید، حال آنکه شر شما در آن است؛ و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.)
این آیه به صراحت بیان می‌کند که جنگ (قتال) به عنوان یک تکلیف و وظیفه شرعی بر مسلمانان مقرر شده است، حتی اگر این عمل برای آنان ناخوشایند باشد. این آیه چند نکته مهم را در بر دارد:
۱. وجوب جنگ: کلمه «کُتِبَ» به معنای «مقرر شده» یا «واجب شده» است. این نشان می‌دهد که جنگ در شرایط خاصی یک تکلیف شرعی است و مسلمانان نمی‌توانند از آن شانه خالی کنند.
۲. ناخوشایندی جنگ: خداوند متعال به این واقعیت اشاره می‌کند که جنگ برای انسان‌ها ناخوشایند است، زیرا همراه با سختی‌ها، خطرات و آسیب‌هاست. اما در عین حال، این ناخوشایندی به معنای نادرستی یا ناشایستگی جنگ نیست.
۳. **خیر و شر پنهان**: این آیه به ما یادآوری می‌کند که ممکن است چیزی که از نظر ما ناخوشایند است، در واقع خیر و مصلحت ما باشد و برعکس، چیزی که دوست داریم، ممکن است برای ما شر و ضرر داشته باشد. اینجا تأکید می‌شود که تشخیص خیر و شر تنها در دست خداوند است و انسان‌ها به دلیل محدودیت علم خود، ممکن است نتوانند مصلحت واقعی را درک کنند.
---
شرایط وجوب جنگ در اسلام
در کنار آیه «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ»، آیات و روایات دیگر نیز شرایطی را بیان می‌کنند که در آن جنگ با دشمن اولویت اول خواهد بود. این شرایط عبارتند از:
۱. دفاع از خود و مسلمانان
یکی از اصلی‌ترین دلایل مشروعیت جنگ در اسلام، دفاع از جان، مال و ناموس مسلمانان است. قرآن کریم در آیه ۱۹۰ سوره بقره می‌فرماید:
**«وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّـهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّـهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»**
(و در راه خدا با کسانی که با شما می‌جنگند، بجنگید و از حد تجاوز نکنید، زیرا خداوند تجاوزکاران را دوست ندارد.)
این آیه به صراحت بیان می‌کند که جنگ در صورتی جایز است که دشمن به مسلمانان حمله کند و هدف از آن، دفاع از خود و جلوگیری از ظلم و ستم باشد. در چنین شرایطی، جنگ نه تنها جایز، بلکه واجب است.
۲. دفاع از دین و عقیده
در مواردی که دشمن به قصد نابودی دین اسلام و عقیده مسلمانان اقدام کند، جنگ به عنوان یک وظیفه شرعی مطرح می‌شود. قرآن کریم در آیه ۳۹ سوره حج می‌فرماید:
«أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّـهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ»
(به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل شده، اجازه [جهاد] داده شده است، زیرا مورد ستم قرار گرفته‌اند و قطعاً خداوند بر یاری آنان تواناست.)
این آیه نشان می‌دهد که اگر دشمن به قصد نابودی دین و عقیده مسلمانان اقدام کند، جنگ به عنوان یک اقدام دفاعی واجب می‌شود.
۳. مقابله با فساد و ظلم
در شرایطی که دشمن به گسترش فساد و ظلم در زمین بپردازد، جنگ به عنوان یک اقدام ضروری برای مقابله با این فساد مطرح می‌شود. قرآن کریم در آیه ۱۹۳ سوره بقره می‌فرماید:
«وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلَّـهِ فَإِنِ انتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِینَ»
(و با آنان بجنگید تا فتنه‌ای باقی نماند و دین مخصوص خدا شود. پس اگر [از کفر و ستم] دست برداشتند، پس تعدی جز بر ستمکاران روا نیست.)
این آیه نشان می‌دهد که جنگ در صورتی واجب است که دشمن به ایجاد فتنه و فساد در زمین بپردازد و هدف از آن، برقراری عدالت و جلوگیری از ظلم باشد.
۴. دفاع از مظلومان
در روایات معتبر نیز به ضرورت دفاع از مظلومان و جنگ با ظالمان اشاره شده است. پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می‌فرمایند:
«مَنْ رَأَى مِنْکُمْ مُنْکَرًا فَلْیُغَیِّرْهُ بِیَدِهِ، فَإِنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ، فَإِنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ، وَذَلِکَ أَضْعَفُ الْإِیمَانِ»
(هر کس از شما منکری را مشاهده کرد، باید با دست خود آن را تغییر دهد، اگر نتوانست با زبانش، و اگر نتوانست با قلبش، و این ضعیف‌ترین مرحله ایمان است.)
این حدیث نشان می‌دهد که مقابله با ظلم و منکر حتی اگر نیاز به جنگ داشته باشد، یک وظیفه شرعی است.
۵. جنگ برای حفظ امنیت و صلح
در برخی شرایط، جنگ به عنوان یک اقدام پیشگیرانه برای حفظ امنیت و صلح جامعه اسلامی ضروری است. قرآن کریم در آیه ۶۰ سوره انفال می‌فرماید:
«وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّهٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّـهِ وَعَدُوَّکُمْ»
(و هر چه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده بسیج کنید تا با این [تدارکات]، دشمن خدا و دشمن خودتان را بترسانید.)
این آیه نشان می‌دهد که آمادگی نظامی و حتی جنگ در شرایطی که امنیت جامعه اسلامی در خطر باشد، یک ضرورت است.
---
جنگ در اسلام به عنوان آخرین راه‌حل و در شرایط خاصی جایز و واجب شمرده شده است. آیه «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ» به روشنی بیان می‌کند که جنگ در شرایطی یک تکلیف شرعی است، حتی اگر برای انسان‌ها ناخوشایند باشد. دفاع از جان، مال، ناموس و عقیده مسلمانان، مقابله با فساد و ظلم، دفاع از مظلومان و حفظ امنیت جامعه اسلامی از جمله شرایطی است که جنگ را به اولویت اول تبدیل می‌کند. قرآن کریم و احادیث معتبر به صراحت به این شرایط اشاره کرده‌اند و بر ضرورت مقابله با دشمن در چنین مواردی تأکید نموده‌اند
