اگه به هر دلیلی MedScape رو دنبال میکنید یا مشترک سایت هایی باشین که اخبار دنیای پزشکی رو دنبال میکنن حتما کلمه ی BurnOut رو زیاد دیدید یا شایدم راجبش مطلبی خونده باشید. فرسودگی روانی یا شغلی شرایطیه که در اون به علت فشارهای بالای روانی در شغل فرد رو از نظر روانی و جسمی تحت تاثیر قرار میده و باعث میشه فرد کارکردی که باید داشته باشه رو نداشته باشه. البته فرسودگی شغلی صرفا مربوط به افرادی که در حوزه ی پزشکی کار میکنن نمیشه اما در حوزه ی پزشکی به علت حساسیتی که سروکار داشتن با بهداشت و سلامت و در نهایت جان انسان ها داره و در نتیجه استرسی که این موضوع برای کارکنان سیستم درمان ایجاد میکنه فرسودگی شغلی در میان افراد شاغل در این حوزه بیشتره.
بگذارید بیشتر توضیح بدهم؛ شرایطی مثل نیاز شبانه روزی به این حرفه، حساسیت موجود در شرایط های اورژانسی و نیاز مداوم و حتمی به بروز بودن و مطالعه داشتن در این حوزه، به عنوان مسائل فرامرزی و کمبود نیروی متخصص، کمبود تجهیزات و حتی کیفیت زندگی افراد در جامعه به عنوان مسائلی که در خور هر کشور و با توجه به منابع اون کشور متغییره باعث میشن تا حرفه ی پزشکی چه در کشور های پیشرفته و چه در باقی کشور ها -البته با تفاوتی ملموس- جزو شغل های پر استرس باشه.
مطالعات در آمریکا درصد فرسودگی شغلی را در بین پزشکان تقریبا 50 درصد و در بین پرستاران 30 درصد اعلام میکنند، در صورتی که در ایران مطالعاتی مثل این نشان میدهد که فرسودگی شغلی در میان دستیاران پزشکی درسال گذشته 92 درصد تخمین زده شده که البته - به عقیده ی من- میتوان همین تخمین ها را برای میزان فرسودگی شغلی در بین دانشجویان و کارورزان پزشکی هم در نظر گرفت. گرچه قسمت عمده ای از این اختلاف مربوط به عواملی است که پیشتر به عنوان عواملی که در کشور های مختلف متفاوت است در رابطه با آن ها صحبت کردم، اما میخواهم توجه من در این نوشته مشخصا بر روی یکی از موارد دیگر در این باره باشه؛ رعایت اصول حرفه ای در نظارت تخصصی
شاید بتوان عنوان "اصول حرفه ای در نظارت تخصصی" را با کلماتی دیگر هم نوشت اما در هر صورت تعریف ساده ی این عنوان مجموعه ی باید ها و نباید هایی است که یک فرد متخصص در جایگاه ناظر ملزم به رعایت آن هاست. نظارت تخصصی در اکثر حرفه ها وجود دارد و عمدتا هدف از آن انتقال تجربیات و پیشگیری از خطاهایی است که ممکن است برای مجموعه و مشتری گران تمام شود. در حرفه ی پزشکی به عنوان علمی تجربی و حرفه ای که خطا در آن میتواند آسیب های شدید و عمدتا برگشت ناپذیری بر روی سلامت بیمار داشته باشد، نظارت بالینی جایگاه ویژه ای دارد. بر اساس کریکولوم های آموزشی در کشور های مختلف،اغلب افرادی که سطح دانش بالاتری در علم پزشکی دارند مسئول نظارت و سرپرستی تخصصی بر روی فعالیت و از آن مهمتر پروسه ی یادگیری دانشجویانی هستند که در چارت آموزشی در پله های پایین تر قرار دارند. البته قوانین و کریکولوم های نانوشته ای هم در این میان وجود دارد که در حالت ایده آل بنابه شرایط تخصص های مختلف علوم پزشکی ایجاد میشوند و - به عقیده ی من- این موضوع گریز ناپذره.
سازمان ها ی مختلف استاندارد های مختلفی برای اصول اخلاق حرفه ای در نظارت بالینی تنظیم کرده اند؛ دانشگاه های مطرح نیز گاها درگاهی برای ارائه ی این استاندارد ها به دانش آموختگان خود دارند. از نظر من یکی از این گایدلاین هایی را که همه دانشجویان پزشکی ملزم به خواندن آن هستند گایدلاینی است که سازمان ریگولاتوری مستقل CQC انگلستان طراحی کرده. بازگویی همه ی آن چیزی که در این گایدلاین هست در مجال این پست نیست اما در بخش هایی جداگانه باید ها و نباید هایی در رابطه با وظایف ناظران بالینی ، اهداف نظارت بالینی و حتی وظایف دانشجویان و افرادی که بر کاکرد آن ها نظارت وجود دارد را آورده است.
در ایران اما، گرچه سالیان سال است که نظارت بالینی در آموزش بالینی دانشجویان و دانش آموختگان جایگاه ویژه ای دارد اما گایدلاین تخصصی و بومی در اینباره وجود ندارد. این موضوع باعث شده که فعالیت ناظران عمدتا محدود به قوانین و چارت هایی باشد که از طرف دانشگاه ها به آن ها ابلاغ میشود و نتیجتا این موضوع کمبود ها و مشکلاتی در اینباره در نظارت بالینی ایحاد میکند.
موضوع اصلی پست نیز همین است؛ عدم وجود رگولیشن هایی از این دست باعث میشود پزشکان اغلب در نظارت بالینی در بهترین سناریو پیرو اساتید خود به علاوه ی دخالت سلیقه ی شخصی شان باشند و عدم رعایت اصول حرفه ای و اخلاقی در این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی هم برای خود ناظر و بیشتر برای کسانی میشود که بر روی کار و آموزش آن ها نظارت میشود، و این میتواند یکی از دلایل فرسودگی شغلی در میان دانشجویان علوم پزشکی باشد. به عنوان کسی که از شروع دوره ی بالینی اش در رشته ی پزشکی چندین ماهی میگذرد و - اشاره کنم به این موضوع که من هیچگونه تصوری از این موضوع در سایر کشور ها ندارم و فکر نمیکنم سریال و مدیا منبعی موثق برای این موضوع باشند- میتوانم در اینباره بگویم که از همان روز اول کارآموزی این موضوع برای من مشکلی کاملا واضح و اذیت کننده بود. البته سوء استفاده ی اساتید از مرتبه ی دانشگاهی باعث میشود اعتراض های مستقیم، عکس العمل اساتید رو به دنبال داشته باشه و عمدتا بازنده ی این بازی کسی است که در پله ی پایین تر قرار دارد. بنابراین تصمیم میگیری کمتر به این موضوع فکر کنی و بیشتر اوقات روی کنجکاوی خودت، اینترنت و کتاب هات تکیه میکنی. اما اینبار و با وارد شدنم به بخشی که نه تنها در اون اصول اولیه ی نظارت بالینی رعایت نمیشه، بلکه واضحا اصول اخلاقی این نظارت هم زیر پا گذاشته میشه، تصمیم گرفتم در اینباره و در مورد حق دانشجویان بیشتر بخونم و اون رو اینجا جمع آوری کنم. تا اینکه از هم حقوق خودمون آگاه بشیم و هم در بهبود این شرایط اولا با تحقیق و ثانیا با رعایت متقابل این اصول در مراحلی که خود ما ناظران این سیستم هستیم قدمی برداریم.
