در این مقاله آموزشی از وب سایت نور صنعت فردوس تولید کننده انواع تجهیزات آزمایشگاهی، هودهای شیمی و فیتوترون ها و غیره به اصول کلی طراحی آزمایشگاه استاندارد خواهیم پرداخت.
هر آزمایشگاه بسته به نوع کاربری و حجم فعالیت های جاری در آن، باید ویژگی ها و امکانات خاصی را داشته باشد. با این حال، هر چند تنوع آزمایشگاه هایی که برای مقاصد متفاوت طراحی می شوند فراوان است ولی همگی در یک اصل مشترک هستند و آن این که یک آزمایشگاه اعم از پژوهشی، آموزشی و خدماتی باید شرایط مناسبی برای افرادی که در آن مشغول به کار هستند، فراهم آورد تا بازدهی کافی و دلخواه و نتیجه مطلوب، از انگیزه اصلی ایجاد آن حاصل گردد.
توجه به عواملی همچون نور طبیعی و مصنوعی، گرما و تهویه طبیعی، رطوبت، سیستم های گرمایش و سرمایش، نحوه طراحی قفسه بندی ها و محل سایر دستگاه ها، تأمین گاز و برق و آب، سیستم های دفع فاضلاب و… از نخستین پایه های طراحی و ساخت هر آزمایشگاه است.
به کارگیری شیوه های حفاظت فردی در برابر عوامل شیمیایی و فیزیکی زیان آور، طراحی سیستم های مناسب اتاق های دارای تهویه برای کار با مواد سمی و خطرناک و یا پوشش های حفاظتی (در و دیوار سربی یا سیمانی و …) به هنگام کار با مواد پرتوزا، وجود دوش، چشم شوی و دستشویی و … جهت شستشوی بدن، دستها و لباس ها در صورت آلودگی و به طور کلی فراهم نمودن محیطی ایمن و بهداشتی در آزمایشگاه، نه تنها سلامت و آرامش آزمایشگران و کارکنان را به هنگام کار تأمین می سازد، بلکه احتمال خطای ناشی از عدم وجود چنین شرایطی را کاهش داده و ضریب اطمینان به نتایج آزمایش ها را بالا می برد.
به علاوه هزینه های مربوط به بروز حوادث، اشتباهات و خطاهای کاری که می توانند در اثر عدم آسایش روحی و جسمی در محیط کار روی دهند، کاهش می یابند. به این ترتیب آنچه در طراحی و تجهیز یک آزمایشگاه، هر چند کوچک، در مرحله نخست قرار می گیرد تأمین شرایط مناسب و اطمینان بخش برای کارکنان شاغل در آن است.
پیشنهادات عنوان شده در این طرح شرایط و معیارهای طراحی و تجهیز آزمایشگاه ها برای احداث یک آزمایشگاه مناسب و هماهنگ با استانداردهای قابل قبول ارائه می دهد و هر واحد می تواند با توجه به امکانات خود از نظر فضا، تنوع و تعداد آزمایشگاهها، بودجه و … با رعایت حداقل معیارهای مورد نیاز یک آزمایشگاه مناسب، موارد آن را به کار گیرد.
طراحی آزمایشگاه معمولا به عنوان یکی از سخت ترین وظایفی تلقی می شود که یک مهندس معمار با آن سر و کار دارد. این کار، مهندس معمار را در گیر توسعه و بهینه سازی یک نقشه می کند که مجموعه ای دقیق از شرایط و تلفیقی از خدمات مهندسی پیچیده را مدنظر قرار می دهد.
ضروری است که واحد (یا یک نمونه) و نقشه آزمایشگاه ها تک به تک با جزئیات کامل قبل از آنکه حتی خطوط کلی مقدماتی طرح تهیه شوند مورد توجه قرار گیرند.
هزینه های فزآینده در فضای آزمایشگاه ها طراحی خاصی را نیاز دارد. به سبب تعداد فراوان هود آزمایشگاهی در ساختمان آزمایشگاه و تهویه های دیگر، به علاوه افزایش دما و محدودیت های رطوبتی به وسیله دستگاهها و رایانه ها، سیستم های گرمایش و تهویه هزینه های پیچیده دیگری را به دنبال دارند.
طراحی ساختمان نه تنها به قابلیت تغییر کار آمد وابسته است، بلکه به تکنولوژی های در حال اجرا هم نیاز دارد، همچنین باید انعطاف پذیری بالایی در برابر نوآوری های جدید داشته باشد.
(به طور مثال نیاز نصب خطوط تلفنی اضافی، بیشترین درخواست ها را دارد. از پارامترهای دیگر در طراحی ساختمان، اثرات متقابل اشغال کننده های آزمایشگاه با یکدیگر، با سرویس های خارجی و دیگر تعهدات طراحی می باشد.
در مهندسی معماری، مهم ترین فاکتور طراحی ساختمان، مطابق بودن با تمام نیازها به همراه زیبایی ظاهری ساختمان است. عموما فضاها سه بعدی می باشند و باید حداقل نفوذ در دیوارها و تزیینات بر روی آنها باشد. ساختمان آزمایشگاه باید متناسب با محیط اطرافش در زیبایی شناسی ساختمان و روش طراحی باشد اما عملکرد و موارد استفاده در طراحی نقش پررنگ تری دارد.
