در قلب صحنه رپ فارسی، جایی که همکاری و نوآوری حرف اول را میزند، آلبومهای گروهی به عنصری کلیدی برای معرفی استعدادهای جدید و شکلدهی به جریانهای تازه تبدیل شدهاند. این پروژهها که گاه حاصل تلاشهای بیوقفه رسانهها و تهیهکنندگان مستقل هستند، نقشی حیاتی در پویایی و پیشرفت این ژانر ایفا میکنند. برای بررسی عمیقتر این پدیده، به گفتگویی با سه تن از تهیهکنندگان برجسته این آلبومها پرداختیم: صدرا از رسانه NextUpGen، تهیهکننده آلبوم NUG Mixtape؛ دامون از رسانه Crip Rap، تهیهکننده آلبوم CripTape؛ و پارسا (با نام هنری Pentas)، تهیهکننده اصلی آلبوم HIMAWARI. این مقاله تحلیلی-ژورنالیستی، با استفاده از تجربیات این افراد، به بررسی ابعاد مختلف ساخت و انتشار آلبومهای گروهی در رپ فارسی میپردازد.
آغاز یک پروژه: از ایده تا اجرا
ایده آلبومهای گروهی در رپ فارسی، هرچند روی کاغذ جذاب به نظر میرسد، اما چالشهای خاص خود را دارد. صدرا، بنیانگذار NextUpGen، توضیح میدهد که این آلبوم همزمان با ریبرندینگ کانال رسانهای "RageFarsi" به "NextUpGen" آغاز شد. هدف او پوشش استعدادهای نسل جدید و گسترش فعالیتهای مجموعه بود. NUG Mixtape شامل ترکهای منتشر نشده هنرمندان بود و صدرا این حرکت را نسبتاً بیسابقه در این مارکت میدانست. این پروژه حدود یک ماه به طول انجامید و در اوایل پاییز منتشر شد. صدرا معتقد است که آنها یکی از اولینها در این زمینه بودند و آلبومشان موجی مثبت در جامعه رپ فارسی ایجاد کرد و هنرمندان دیگر نیز به فکر انجام پروژههای مشابه افتادند. او بیشتر هنرمندان را از طریق دنبال کردن کارهایشان میشناخت و این پروژه به شدت به گسترش ارتباطات او در مارکت کمک کرد.
دامون، تهیهکننده CripTape، با همکاری امیرو، اواخر اسفند تصمیم به انتشار آلبومی گرفتند که فضایی برای نمایندگی هنرمندان جدیدتر فراهم کند. آنها از NextUpGen به عنوان الهامبخش یاد میکنند. آلبوم کریپتیپ در فروردین ماه به طور جدی آغاز شد و اوایل اردیبهشت منتشر شد. دامون اشاره میکند که قبل از این آلبوم، کریپ از یک کانال به یک لیبل تبدیل شده بود، و آلبوم هدف اصلی گسترش این لیبل و توجه بیشتر به هنرمندان آن بود. او نیز بیشتر اعضا را از طریق کانال میشناخت یا با آنها ارتباط قبلی داشت و مشکل زیادی در اعتماد سازی نداشتند. دامون تلاش کرد تا سبکهای مختلفی از هنرمندان را در آلبوم بگنجاند، چرا که معتقد بود آلبوم بیش از حد یکدست میتواند خستهکننده باشد.
پارسا، تهیهکننده HIMAWARI، که خود یک طراح کاور آرت است، میگوید پروژه او از یک شوخی در یک کانال خصوصی بین او و دوستان هنرمندش (امیر مترو و برسام) آغاز شد. روند کار روی کاغذ ساده بود، اما دو ماه صرف انتخاب نام آلبوم و ترکها شد. "HIMAWARI" به معنای "آفتابگردان" به ژاپنی است و نام هر ترک از یک گل یا گیاه الهام گرفته شده بود. پارسا در ابتدا با ۲۰ تا ۲۵ هنرمند صحبت کرد، اما بسیاری از آنها نپذیرفتند یا در طول فرآیند کنار کشیدند. بر خلاف دیگران، پارسا تلاش کرد تا آلبومش بسیار یکدست باشد و یک ویژن(vision) و داستان از پیش نوشته شده را به هنرمندان ارائه داد تا ترکهایشان را بر اساس آن تولید کنند. هدف اصلی او تجربه شنیداری مخاطب و ساختن خاطرات با آهنگها بود، نه صرفاً افزایش بازدید یا تنوع بیمورد.
فرآیند ساخت: چالشها و همکاریها
ساخت آلبومهای گروهی در فضای رپ فارسی با چالشهای منحصر به فردی همراه است، به ویژه در زمینه مدیریت هنرمندان و مسائل فنی. صدرا اشاره میکند که در زمان ساخت NUG، لیک شدن پروژهها بسیار شایع بود و دو پروژه آنها قبل از انتشار لیک شد. صدرا معتقد است که این تجربه باعث شد تا او در مدیریت لیکها پختهتر شود و هنرمندان نیز درک کردند که لیکها اجتنابناپذیرند و میتوانند با مدیریت استراتژیک**، از آنها به نفع خود استفاده کنند.
دامون نیز تجربه مشابهی در مورد لیک شدن ترکها داشت، از جمله یک ترک مهم که دو هفته قبل از انتشار لیک شد و دیگری یک روز قبل از آن. او همچنین با مشکلات فرایند میکس و مسترینگ در لحظات آخر مواجه بود؛ برخی ترکها تنها چند ساعت قبل از انتشار آماده شدند. دامون از مشکلات ناشی از اختلاف نظر هنرمندان با یکدیگر و حتی انصراف برخی از حضور در آلبوم به دلیل حواشی یا نقدهای رسانهای صحبت میکند. او و صدرا هر دو به چالش تضاد منافع رسانه و تهیهکنندگی اشاره میکنند. صدرا تأکید میکند که در نقد آثار صادقانه عمل میکند، حتی اگر به روابط دوستانهاش لطمه بزند، زیرا اعتماد مخاطب برای او اولویت دارد. او پروژههایی که متوسط هستند را نقد نمیکند و فقط بر کارهای بسیار خوب یا بسیار بد تمرکز دارد.
پارسا برای آلبوم HIMAWARI، عمدتاً بر همکاریهای دوستانه تکیه کرد. او استعداد دیزاین خود را در ازای قرار گرفتن آهنگها در آلبومش پیشنهاد میداد. با این حال، بسیاری از هنرمندان بزرگ حاضر به همکاری نبودند. یکی از بزرگترین مشکلات آلبوم او، کپیرایت بیتها بود. بسیاری از بیتها دانلود شده بودند، که همین امر مانع از انتشار آلبوم بر روی پلتفرمهایی مانند اسپاتیفای شد. پارسا حتی اشاره میکند که برخی از ترکهای آلبوم را در صورت برگشت به عقب، حذف میکرد تا کیفیت نهایی کار بالاتر رود، زیرا برخی از ترکها را صرفاً به دلیل "رودربایستی" در آلبوم قرار داده بود.
انتشار و بازخورد: چالشهای پلتفرم و پروموشن
انتشار آلبومهای گروهی در رپ فارسی، به دلیل محدودیتها و شرایط خاص این صحنه، به مراتب پیچیدهتر از مارکتهای استاندارد است. SoundCloud پلتفرم اصلی برای انتشار هر سه آلبوم بود. پارسا به دلیل مشکلات کپیرایت بیتها قادر به انتشار HIMAWARI روی اسپاتیفای نبود. صدرا نیز همین دلیل را برای NUG Mixtape عنوان میکند؛ بسیاری از ترکها Unreleased بودند و هنرمندان برنامهای برای قرار دادن آنها در کاتالوگ رسمیشان نداشتند، و همچنین بیتهای دانلود شده مانع بزرگی برای انتشار در اسپاتیفای بودند.
در زمینه پروموشن، هر سه تهیهکننده به نقطه ضعفهای قابل توجهی اشاره میکنند. دامون و پارسا هر دو اذعان داشتند که فشار عصبی بالای پس از اتمام پروژه**، مانع از انجام پروموشن گسترده شد و صرفاً به دنبال استراحت بودند. صدرا توضیح میدهد که به دلیل اولین تجربه بودن و تنهایی در کل فرآیند تولید، نتوانست برنامهریزی مناسبی برای اینستاگرام داشته باشد و **پروموشن اصلی NUG Mixtape عمدتاً در تلگرام انجام شد. او تاکید میکند که فایلهای MP3 آلبوم به طور گسترده پخش شد و بازخورد و "عشق" مخاطبان در تلگرام بسیار فراتر از انتظار و برای او ارزشمندتر از صرفاً تعداد استریمها بود. پیج اینستاگرام NUG تنها اخیراً شروع به فعالیت جدی کرده و مردم تازه متوجه حضور این ترکها شدهاند.
پارسا نیز اذعان میکند که برنامه رولاوت (Rollout) اولیه HIMAWARI به دلیل نرسیدن ترکها یا تغییر آنها توسط هنرمندان، به هم ریخت. پس از انتشار آلبوم نیز، او به دلیل حواشی فراوان دلسرد شد و پروموشن اینستاگرامی را به یک تیم جداگانه سپرد. با این حال، او از میزان بازدید آلبوم بسیار راضی بود**، حتی با وجود اینکه انتظار کمتری داشت.
ضعفها و درسهای آموخته شده
از مهمترین درسهایی که این تهیهکنندگان آموختند، **اهمیت سختگیری در انتخاب ترکها و چالشهای پروموشن است. پارسا اذعان میکند که اگر به گذشته برگردد، سختگیری بیشتری در حذف ترکهای نامناسب خواهد داشت، حتی اگر منجر به تعداد کمتر ترکها در آلبوم شود. او معتقد است برخی ترکها را به دلیل "رودربایستی" در آلبوم قرار داده بود که به سلیقه شخصیاش نزدیک نبودند.
دامون نیز به چالشهای مواجهه با هنرمندانی که نظرات خود را تغییر میدهند یا به دلیل حواشی کنار میکشند**، اشاره میکند. او و صدرا به مشکل اساسی "تضاد منافع" بین نقش رسانهای (نقدکننده) و لیبل (تبلیغکننده) اشاره میکنند. صدرا توضیح میدهد که هرگز نقد دروغین یا ستایش بیمورد ندارد و این موضوع به او **اعتماد مخاطبان و هنرمندان را داده است. او اگر پروژهای را قبل از انتشار شنیده باشد و ایرادی داشته باشد، مستقیماً به هنرمند اطلاع میدهد، در غیر این صورت، نقدش بر اساس اولین شنیدن است. این صداقت حتی گاهی به روابط دوستانهاش لطمه زده است.
یکی از بزرگترین ضعفهای مشترک، کمبود پروموشن پس از انتشار بود. صدرا اذعان میکند که او در ابتدا به ابعاد پروموشن پس از پخش مسلط نبود و تجربه اولش بود. دامون نیز معتقد است که در بخش صحنه آنها، با مخاطب کمتر، پروموشن گستردهتر (مثل لیسنینگ پارتی) توجیه منطقی ندارد.
آینده آلبومهای گروهی: چالش اسپانسرینگ و بقا
آینده آلبومهای گروهی در رپ فارسی با سوالات زیادی درباره پایداری مالی و حمایت گستردهتر مواجه است. پارسا، پس از تجربه پرفشار HIMAWARI، هیچ برنامه قطعی برای ساخت آلبوم دیگر ندارد و احتمالاً تنها به کار طراحی خود ادامه خواهد داد.
دامون اما برنامههایی برای پروژههای جامعتر دارد که هم هنرمندان جدید (نیو ویو) را پوشش دهد و هم شنوندگان جدی تر را به خود جلب کند. او به دنبال ساخت آلبومی با انسجام بیشتر است او امیدوار است که مشکلات آلبوم قبلی را تکرار نکنند.
صدرا نیز اعلام میکند که NextUpGen در حال کار بر روی آلبوم جدیدی است که احتمالاً در اواسط تابستان با ۶ تا ۷ ترک و ایدهای "عجیب" و با حضور هنرمندان "خفن" منتشر خواهد شد. او تلاش میکند تا حداقل یک موزیک ویدئو داشته باشند و برنامههایی برای پک فیزیکی و لیسنینگ پارتی نیز در نظر دارد. صدرا با غرور میگوید که میخواهد اولین نمونه موفق از این نوع پروژهها را نیز او رقم بزند، همانطور که اولینها را آغاز کرد.
با این حال، اسپانسرینگ بزرگترین چالش پیش رو است. صدرا میگوید که جذب اسپانسر به مراتب سختتر از جذب اعتماد هنرمند است. دامون توضیح میدهد که اسپانسرها به دنبال بازگشت مالی هستند و هنرمندان زیرزمینی و نسل جدید "نیو ویو" با تعداد پلیهای کم، توجیه اقتصادی برای آنها ندارند. او تفاوت بزرگی بین پاپ فارسی (که پر از پول و کنسرت است) و رپ فارسی (که مورد پذیرش حاکمیت کشور نیست) قائل است و معتقد است که برای اسپانسرها، سرمایهگذاری در پاپ فارسی بسیار منطقیتر است. حتی با وجود رشد شدید برخی هنرمندان پس از حضور در آلبومهای گروهی (مانند رولیو و آیسیمون پس از NUG)، توجیه منطقی برای اسپانسرهای بیرونی برای سرمایهگذاری در این صحنه وجود ندارد، مگر اینکه پروژهها به شیوهای گستردهتر و حرفهایتر (مانند لیسنینگ پارتی یا پک فیزیکی) برنامهریزی شوند.
صدرا و دامون هر دو به عدم بازگشت مالی مستقیم از پوشش هنرمندان جدید توسط رسانههای بزرگ رپ فارسی اشاره میکنند. آنها معتقدند که این رسانهها، چون سودی از پوشش هنرمندان با مخاطب کم نمیبرند**، به آنها توجه نمیکنند. در حالی که خود آنها (NextUpGen و Crip Rap) این کار را "بدون منطق" مالی و با روشهای غیرمستقیم** انجام میدهند. دامون به طور صریح میگوید که درآمدزایی از استریمها و پلیها در رپ فارسی ایران تقریباً غیرممکن است**؛ مردم موسیقی را در تلگرام به صورت رایگان گوش میدهند. او معتقد است که تا زمانی که مشکلات ابتدایی مانند بارگزاری(آپلود) صحیح موسیقی به پلتفرمهای جهانی حل نشده، صحبت از درآمدزایی از استریمها "تمرکزی مسخره" است.
نتیجهگیری: اهمیت و تأثیر آلبومهای گروهی در رپ ایران
آلبومهای گروهی در رپ فارسی، علیرغم تمامی چالشها و فشارهای عصبی که بر تهیهکنندگان وارد میکنند، نقش بیبدیلی در شکلگیری نسل جدید هنرمندان و پویایی صحنه ایفا میکنند. این پروژهها نه تنها بستری برای معرفی استعدادهای نوظهور فراهم میکنند، بلکه به رشد و جهش بزرگ در کارنامه هنری آنها کمک شایانی میکنند. همانطور که صدرا و دامون اشاره میکنند، بسیاری از هنرمندانی که در این آلبومها حضور داشتند، پس از آن به هیت ترکهایی دست یافتند و جایگاهشان در مارکت به طرز چشمگیری بهبود یافت .
این آلبومها، با تمام ضعفها در پروموشن و چالشهای مالی، به عنوان مرجعی تاریخی برای آینده رپ فارسی عمل میکنند. آنها نشان میدهند که چگونه رقابت سالم و همکاری میتواند به پیشرفت کل صحنه کمک کند. صحنه رپ فارسی دیگر صرفاً در دست "آدمهای گنده" نیست؛ اکنون استعدادهای جدید هستند که مسیر را تعیین میکنند و هنرمندان قدیمیتر نیز برای بقا باید با آنها همکاری کنند. این پادکست و تحلیل آن، چراغ راهی برای نسلهای بعدی تهیهکنندگان خواهد بود تا از این تجربیات بیاموزند و چرخ را دوباره اختراع نکنند. با وجود عدم حمایت مالی کافی و محدودیتهای سیاسی-اجتماعی**، اشتیاق و پشتکار این تهیهکنندگان نشان میدهد که رپ فارسی با **تکیه بر خلاقیت و ارتباطات داخلی خود به پیشروی ادامه خواهد داد.
نویسنده : کسری دست رنج
