معرفی کتاب:
کتاب زمامداران پول (Lords of finance) نوشته لیاقت احمد در سال 2009 میلادی منتشر شد. نسخه‌ی فارسی این کتاب در سال 1392 خورشیدی توسط انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی به ترجمه آمنه نوبخت‌فر انتشار یافت. این کتاب روایتی است از عملکرد اقتصاد جهانی در سال‌های 1914 (پیش از جنگ جهانی اول) تا 1944 (جنگ جهانی دوم). با این حال تمرکز اصلی کتاب بر عملکرد بانک مرکزی چهار کشور آمریکا، انگلستان، آلمان و فرانسه است که مقدمه‌ساز بحران بزرگ دهه 1930 شدند. کتاب در چهار فصل ابتدایی خلاصه‌ای از زندگی چهار شخصیت اصلی خود (چهار رییس بانک مرکزی در دهه 20 قرن میلادی گذشته) ارائه می‌کند و در فصول بعدی به ترتیب زمانی، به بررسی حوادث می‌پردازد. در فصل پایانی نیز نویسنده مبتنی بر روایت تاریخی فصول قبل، تحلیل خود از چرایی وقوع بحران بزرگ را ارائه می‌کند. از آنجا که مقایسه‌ای با نسخه لاتین نداشته‌ام؛ نمی‌توانم در موردکیفیت ترجمه نظر دهم. با این حال کتاب بصورتی بود که احساس ترجمه بودن متن به خواننده دست نمی داد. حسن انتخاب مترجم در ترجمه عنوان کتاب نیز می‌تواند نشانه‌ای از کیفیت خوب ترجمه باشد.
خلاصه کتاب:
بهترین خلاصه از کتاب، فصل آخر کتاب است که با مروری بر مطالب، نویسنده تحلیل خود از چرایی بحران بزرگ را ارائه می‌کند. در این چارچوب، بحران بزرگ ترکیبی از بحران‌های کوچک‌تری بود که اقتصاد جهانی تجربه‌ی مجزای هر کدام از آن‌ها دارد؛ با این حال رخداد چند بحران در یک بازه‌ی زمانی کوتاه، موجب شد که بحران 1930 همچنان در اذهان به عنوان بزرگترین بحران مالی تاریخ ثبت شود. دو علت در رخداد پیاپی آن بحران‌ها، اثر تقویت‌کننده‌ی آن‌ها بر همدیگر و سرایت آن‌ها به کل دنیا موثر بود:
1. بدهی سنگین اقتصاد جهانی پس از جنگ جهانی اول که موجب شد همه‌ی کشورهای دنیا به یکدیگر بدهکار باشند و آن حجم از بدهی سیستم مالی دنیا را شکننده کرد.
2. حکمرانی استاندارد طلا بر مناسبات پولی دنیا که عملا قدرت انعطاف بانک‌های مرکزی را به صفر رساند. شرایط پس از جنگ اول که بخش عمده طلای دنیا را در ذخایر فدرال رزرو قرار داده بود نیز این مشکل را تشدید کرد.
کتاب در خلال روایت بحران بزرگ، وضعیت اقتصاد آلمان، فرانسه، آمریکا و انگلستان پس از جنگ را نیز بررسی می‌کند. ابرتورم آلمان پس از جنگ جهانی اول، سر بر آوردن دولت سوسیالیست در انگلستان پس از رکود اقتصادی، انتخاب روزولت در شرایط بحرانی به عنوان رییس جمهور آمریکا، تبدیل شدن هیتلر از یک افسر شورشی به رهبر حزب اکثریت مجلس آلمان، وضعیت مشوش فرانسه پس از جنگ و مذاکرات چند دوره‌ای برای تعیین تکلیف بدهی‌های ناشی از جنگ جهانی اول از جمله خرده روایت‌هایی است که نویسنده در خلال روایت بحران بزرگ به آن‌ها می‌پردازد.
نقاط قابل تامل:
هر کتاب (اعم از تاریخی و...) سه نوع محتوای "ایده"، "اطلاعات" و "تحلیل" در اختیار ما قرار می‌دهد. ایده‌ی کتاب مبنی بر بررسی بحران بزرگ در چارچوب یک روایت تاریخی، ایده‌ای جذاب است که خواننده می‌تواند این کتاب را به مثابه‌ی قدم اول در تامل در آن نگاه کند. نویسنده سعی کرده اطلاعات مفیدی از دل خاطرات، روزنامه‌ها، نامه‌های رسمی و... بیرون بکشد. با این حال همواره باید به یاد داشته باشیم که این اطلاعات به انتخاب نویسنده و در راستای تحلیل او ارائه شده است. در نتیجه ما همواره در دریافت اطلاعات از کتب تاریخی با مسئله‌ی انتخاب نمونه (sample selection) مواجه هستیم. به عنوان مثال مقاله‌ی اوهانیان (2009) ادعا می‌کند بخش قابل توجهی از بحران 1930 ناشی از طرح هوور (رییس جمهور آمریکا قبل از روزولت) بود که تعدیل دستمزد اسمی در شرایط تورم منفی را با اخلال مواجه کرد. از آنجا که این طرح مختص بخش صنعت بود، اوهانیان از قیاس عملکرد بخش صنعت و کشاورزی، ادعا می‌کند اخلال‌های بازار کار نیز نقش مهمی در بحران آمریکا داشته‌اند. با وجودی که طی سال‌های 1929 تا 1931 بخش صنعت آمریکا با کاهش اشتغال و تولید همراه بود؛ بخش کشاورزی رشد تولید و اشتغال را تجربه کرد.
طبیعی است که از یک کتاب نمی‌توان انتظار داشت تمام ابعاد یک موضوع را واکاوی کند. هر کتاب متناسب با هدف و ایده‌ی اصلی خود به ارائه اطلاعات و تحلیل می‌پردازد. با این حال خواننده باید توجه داشته باشد که اطلاعات دریافت‌شده از یک کتاب از صافی ذهن نویسنده گذشته است. بدیهی است که این نکته مفید بودن کتب تاریخی را نفی نمی‌کند. این امر صرفا نکته‌ای است در هنگام تحلیل اطلاعات ناشی از کتاب باید در نظر داشت.
*همین نوشته در صفحه من در goodreads: (+)
** آدرس مقاله اوهانیان (2009): (+)
*** این کتاب در فیدیبو: (+)
