بلاک چین یک فناوری دفتر کل دیجیتال است که برای استفاده در شبکه‌های کریپتوکارنسی ها ایجاد شده. در این شبکه‌ها، طرف‌های ناشناس تراکنش‌های رمزگذاری شده را بر اساس یک پروتکل از پیش تعیین شده انجام می‌دهند. فناوری دفتر کل بلاک چین یک سیستم توزیع شده است و غیر متمرکز است که به کاربران در هر نقطه از جهان این امکان را می‌دهد تا بدون قرارداد یا مذاکره شخص ثالث اموال دیجیتال را تبادل کنند. استفاده از فناوری بلاک چین در زنجیره تامین (Supply Chain) یکی از کاربردهای مهم این فناوری است.
اجزای اصلی فناوری بلاک چین یک دفتر کل دیجیتال و شبکه‌ای از کتمپیوترها (Node) هستند. هر گره یا نود دارای یک نسخه از دفتر کل دیجیتال است که به طور مداوم بر اساس تراکنش‌ها به روز می‌شود. در فناوری بلاک چین، تراکنش بین هر دو کاربر وارد این دفتر دیجیتال غیرمتمرکز می‌شود. تمام تراکنش‌ها در فناوری بلاک چین شفاف هستند، به این معنی که هر گره در شبکه بلاک چین از هر تراکنش مطلع می‌شود و بر اساس آن به روز می‌شود.
در دنیای کرپتوکارنسی‌ها یک نود یا گره کامپیوتری است که به یک شبکه ارز دیجیتال متصل و وظایف مشخصی مانند تولید، دریافت و انتقال داده را انجام می‌دهد.
فرض کنید که شخص A در شبکه بلاک چین زیر می‌خواهد ۱۰ ارز را به شخص B منتقل کند.
هر گره در شبکه بلاک چین یک دفتر کل دیجیتال با لیست تمام تراکنش‌های انجام شده در آن شبکه را نگه می‌دارد.
زمانیکه A مقداری ارز به B ارسال می‌کند، یک بلوک (یا ورودی) جدید در دفتر کل دیجیتال ایجاد می‌کند. سپس کپی دفتر کل به روز شده در سراسر شبکه منتشر می‌شود و منجر به دو سوال می‌شود:
چگونه A می‌تواند مطمئن باشد که یک گره مخرب، دفتر کل را دستکاری نمی‌کند؟
چگونه یک گره می‌تواند مطمئن شود که به روز رسانی دفتری که از یک گره همسایه دریافت می‌کند معتبر است و توسط هکر تزریق نشده است؟
فناوری بلاک چین از یک جفت کلید عمومی و خصوصی برای پاسخگویی مؤثر به هر دو سؤال فوق استفاده می‌کند. هنگامی که شخص A تراکنشی را انجام می‌دهد، که اساساً به شکل یک به روز رسانی دفتر کل انجام می‌شود، تراکنش را با کلید خصوصی محرمانه و منحصر به فرد خود رمزگذاری می‌کند. این کار اساسا برای تراکنش یک امضای دیجیتال ایجاد می‌کند. اگر هر گره‌ای سعی کند داده‌های تراکنش را مانند مبلغ تراکنش یا نام گیرنده تغییر دهد، امضای دیجیتال را دستکاری می‌کند. این بدان معنی است که هیچ گره‌ای نمی‌تواند تراکنش را بدون از بین بردن امضای دیجیتال آن دستکاری کند و در نتیجه تراکنش را باطل کند.
سوال دوم توسط هر گره‌ای که یک کلید عمومی برای هر گره دیگر دارد، مطرح می‌شود. هنگامی که یک گره یک پیام به روز رسانی دفتر کل را از گره دیگری دریافت می‌کند، با کلید عمومی مربوطه گره آغازگر تأیید را انجام می‌دهد. اگر دفتر کل دستکاری نشده باشد، تأیید با موفقیت انجام و گره کپی دفتر خود را به روز می‌کند. در این روش، یک تراکنش از طریق شبکه بلاک چین منتشر شده و به بخشی از دفتر کل ذخیره شده در هر گره شبکه تبدیل می‌شود.
برخی از دلایل نیاز زنجیره تامین به فناوری بلاک چین:
افزایش پیچیدگی زنجیره‌های تامین
زنجیره‌های تامین در گذشته خطی بودند و تنها چند طرف داشتند. زنجیر‌های تامین کنونی فوق العاده پیچیده و اغلب غیر متوالی هستند. زنجیره‌های تامین مدرن سیستم‌های چند لایه ای با تعداد زیادی تامین کننده، تولید کننده، شرکای لجستیکی، شرکای ذخیره سازی و دیگر متغیرها می‌باشند. هنگامی که سیستم بسیار پیچیده می‌شود، انجام عملیات کارآمد و شفاف دشوار است. زنجیره‌های تامین به فناوری‌هایی نیاز دارند که ذاتاً شفاف، توزیع‌شده و غیرقابل تغییر باشند، فناوری بلاکچین همه این ویژگی‌ها را ارائه می‌دهد.
افزایش اعمال غیرقانونی و محصولات تقلبی
یکی از بزرگترین چالش‌های زنجیره تامین، اطمینان از قانونی بودن مواد اولیه و قطعات است. هنگامی که یک زنجیره تامین در چندین جغرافیا و منطقه پخش می‌شود و صدها شریک و ذینفع را شامل می‌شود، ردیابی هر فرآیند یک چالش است. به عنوان مثال، تشخیص اینکه آیا یک تامین کننده از روش‌های غیراخلاقی و غیر قانونی برای به دست آوردن مواد خام استفاده می‌کند، دشوار است. چالش دیگر این است که بدانید محصولات مورد نظر اصل یا تقلبی هستند. بدون وجود سیستمی برای ردیابی هر محصول تا ریشه و بنیان آن، محصولات جعلی می‌توانند وارد زنجیره تامین شوند. در نتیجه، زنجیره‌های تامین نیاز به فناوری دارند که به شبکه‌ها اجازه می‌دهد هر محصول را تا بنیان و مبدا آن ردیابی کنند. یکی از ویژگی‌های اصلی فناوری دفتر کل بلاک چین قابلیت ردیابی آن است. این ویژگی به زنجیره های تامین کمک می‌کند تا با اقدامات غیرقانونی و محصولات تقلبی مبارزه کنند.
به عنوان بخشی از پذیرش فناوری بلاک چین، سازمان‌ها باید عملیات زنجیره تامین خود را دیجیتالی کنند. این امر فرصت‌های جدیدی را در استفاده از راه حل‌های هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی (ML) باز می‌کند. این فناوری‌ها زنجیره‌های تامین هوشمندتری را با مزایای بسیاری ایجاد می‌کنند:
بهینه سازی زنجیره تامین
با زنجیره تامین هوشمند، شناسایی گلوگاه‌ها (bottleneck) آسان است. دقيقا از انبار تا فروشگاه، این فناوری‌ها معاملات و موجودی زنجیره تامین را بهینه می‌کنند.
همگام سازی بهتر
هوش مصنوعی و ML همگام سازی بهتر لجستیک زنجیره تامین را امکان پذیر می کنند. آنها به هماهنگ کردن فعالیت های لجستیکی در مکان های جغرافیایی و حالت های مختلف حمل و نقل کمک می کنند.
یکسان سازی داده‌ها
با فناوری بلاک چین و زنجیره‌های تامین هوشمند، سازمان‌ها می‌توانند همه داده‌های خود، از جمله داده‌هایی را که در قالب‌های مختلف پخش می‌شوند، یکسان کنند. زنجیره‌های تامین هوشمند سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا تصمیمات مبتنی بر داده‌ها و همکاری‌های بهتر با تامین‌کنندگان را اتخاذ کنند.
فناوری بلاک چین تراکنش‌های شفاف، قابل ردیابی و بدون دستکاری را تضمین می‌کند. زنجیره‌های تامین مدرن تعداد زیادی تراکنش بین صدها ذینفع مختلف دارند. ماهیت فناوری بلاک چین به طور طبیعی با الزامات موجود در شبکه‌های زنجیره تامین مطابقت دارد. و از تراکنش‌های مالی گرفته تا ردیابی محصول، فناوری بلاک چین کاربردهای زیادی برای زنجیره تامین دارد.
ردیابی محصولات تا بنیان و مبدا
اکثر زنجیره‌های تامین با مواد اولیه شروع و به محصولات نهایی ختم می‌شوند. فناوری بلاک چین سفر یک محصول را از تامین کنندگان مواد خام به مشتریان ردیابی می‌کند. به عنوان مثال، بسته دان قهوه را در نظر بگیرید. فرض کنید که یک کافه مشکل کیفیتی در قهوه خریداری شده خود پیدا کند. آنها بلافاصله با تامین کنندگان خود تماس می‌گیرند و تامین کننده نیز به نوبه خود با تامین کنندگان یا تولیدکنندگان تماس می‌گیرد. اگر محصول خام یا همان دان قهوه را از چندین تامین کننده تهیه کند و در چندین کارخانه فرایند تولید داشته باشد، ممکن است تشخیص دقیق محلی که در آن محصول مشکل دار وارد زنجیره شده برای آنها مشکل باشد.
فناوری بلاک چین با تضمین قابلیت ردیابی، این مشکل را برطرف می‌کند. با فناوری بلاک چین، سازنده می‌تواند بسته قهوه را حتی در مسیر و از طریق وسیله حمل و نقلی که با آن می آید را ردیابی کند. هر مرحله از حرکت محصول از طریق زنجیره تامین به عنوان یک تراکنش به زنجیره بلوکی اضافه می‌شود که تغییرناپذیر و شفاف است. این روشی است که بلاک چین به اطمینان از ردیابی محصول کمک می‌کند، که به حداقل رساندن فراخوان‌ها و پیشگیری از هزینه کمک می‌کند.
پرداخت از طریق کریپتوکارنسی
در حالی که هنوز این روش پرداخت به طور گسترده در جوامع پذیرفته نشده است، جریان مالی در زنجیره تامین را می‌توان از طریق فناوری بلاک چین مدیریت کرد. برخی از کسب‌وکارها شروع به استفاده از فناوری‌های مبتنی بر بلاک چین مانند بیت کوین برای مبادلات مالی کرده‌اند. ردیابی جریان مالی مبتنی بر بلاک چین آسان، شفاف و نیازی به یک مرجع مرکزی برای نظارت ندارد.
مدیریت قراردادها بین ذینفعان
از فناوری بلاک چین می‌توان برای اجرای قراردادهای هوشمند (Smart Contract) بین شرکای زنجیره تامین استفاده کرد. زنجیره‌های تامین پیچیده صدها ذینفع و هزاران قرارداد دارند. هر یک از این قراردادها را می‌توان به یک بلوک در تراکنش بلاک چین اضافه کرد. به دلیل ماهیت تغییرناپذیر تراکنش‌های بلاک چین، هر یک از این قراردادها ضد دستکاری (tamper-proof--no) باقی می‌مانند هیچ طرفی نمی‌تواند قرارداد را بازنویسی یا دستکاری کند.
حفظ جریان اطلاعات تغییرناپذیر
در زنجیره‌های تامین بزرگ، اطلاعات زیادی از یک ذینفع به ذینفع دیگر جریان می‌یابد. این اطلاعات ممکن است مشخصات محصول از سازنده به تامین کننده قطعه یا مشخصات کیفیت باشد. در برخی موارد، این اطلاعات توسط ذینفعان مختلف اشتباه در جای خود قرار می‌گیرد یا به اشتباه تفسیر می‌شود به خصوص اگر بصورت کاغذی باشند. حتی با جریان اطلاعات دیجیتال، داده‌ها می‌توانند در ایمیل‌ها یا پیام‌ها از بین بروند. افزودن هر تبادل اطلاعات بین ذینفعان به عنوان یک بلوک می‌تواند این مشکل را با افزایش شفافیت و قابلیت ردیابی اطلاعات رد و بدل شده بین ذینفعان حل کند.
شفافیت
تمام تراکنش‌های یک بلاک چین برای همه ذینفعان قابل مشاهده است. در زنجیره‌های تامین سنتی، تراکنش‌هایی که شامل دو طرف مانند تولیدکننده و خرده‌فروش است ممکن است برای شخص ثالث قابل مشاهده نباشد. با استفاده از فناوری بلاک چین، هر تراکنش در زنجیره تامین به عنوان یک بلوک تغییرناپذیر و ضد دستکاری اضافه می‌شود. هر معامله برای همه طرف‌های درگیر در زنجیره تامین قابل مشاهده است. با فناوری بلاک چین، زنجیره‌های تامین شفاف‌تر می‌شوند.
تشخیص خطاهای اجرا
برای شبکه‌های زنجیره تامین با صدها ذینفع و هزاران تراکنش در روز، احتمال خطاهای اجرایی زیاد است. این خطاها ممکن است شامل محموله‌های گمشده، خطا در داده‌های موجودی، و مشکلات پرداخت باشد. با زنجیره‌های تامین سنتی، تشخیص این خطاهای اجرایی در زمان واقعی بسیار دشوار است. ممکن است بررسی دقیق و تجزیه و تحلیل اسناد زیادی برای تأیید علت اصلی خطا لازم باشد و همچنین خطاهای اجرا ممکن است تنها پس از یک ممیزی معمول آشکار شوند.
فناوری بلاک چین هر تراکنش را به شیوه‌ای تغییرناپذیر ثبت می‌کند. با یک زنجیره تامین مبتنی بر بلاک چین، شناسایی و یافتن علت یک مشکل اجرایی سریعتر است و در هزینه و تلاش زیادی برای کسب‌وکارها صرفه جویی می‌شود.
افزایش امنیت
تراکنش‌های بلاک چین با کلید خصوصی (یا امضای دیجیتالی کاربر) که تراکنش را آغاز می‌کند، رمزگذاری می‌شود و تراکنش‌های بلاک چین را ضد دستکاری می‌کند. در زنجیره تامین با تعداد زیادی ذینفع، هر ذینفع دارای امضای دیجیتال منحصر به فرد است. هنگامی که تراکنش آغاز می‌شود، مانند یک سفارش خرید، با امضای دیجیتال کاربر ایمن می شود. معامله غیرقابل تغییر است و طرف گیرنده، مانند یک تامین کننده، می‌تواند تأیید کند که سفارش خرید از یک مشتری واقعی است. از آنجایی که هر تراکنش در یک زنجیره تامین به عنوان یک بلوک در زنجیره بلوکی اضافه می‌شود، بنابراین جعل یک تراکنش غیرممکن است. بلاک چین از خود یک دنباله حسابرسی متوالی تراکنش‌ها، قابل اعتماد و غیرقابل دستکاری باقی می‌گذارد.
بهبود سرعت و پاسخگویی
فناوری بلاک چین عملیات زنجیره تامین را سریع می‌کند. فرآیندهای دستی یا کاغذی را دیجیتالی می‌کند. فناوری بلاک چین با انتقال داده‌های کارآمد و بی‌درنگ بین تمام ذینفعان زنجیره تامین، عملیات‌های پرسرعتی را امکان‌پذیر می‌کند که به شدت به تغییرات شرایط کسب‌وکار پاسخ می‌دهند. با بلاک چین، تمام قراردادها و تراکنش‌ها در بلاک چین ضد دستکاری ذخیره می‌شوند. این بدان معناست که منطق کسب‌وکار در شبکه زنجیره تامین تعبیه شده است و نه در اسناد آفلاین مبهم.
چند چالش فنی برای فناوری بلاک چین وجود دارد:
مدیریت مجموعه داده‌های بزرگ (Big Data)
در برنامه‌های بلاک چین سنتی، مانند ارزهای دیجیتال، مقدار محدودی داده وجود دارد. اعتبارسنجی این داده‌ها هنگام انجام تراکنش‌های بلاک چین آسان است. زنجیره‌های تامین پیچیده هزاران تراکنش و حجم داده بالایی دارند. برای تطبیق بلاک چین با زنجیره تامین، ساده کردن این حجم عظیم از داده‌ها به طور دقیق ضروری است.
مدیریت حجم معاملات
تعداد تراکنش‌ها در هر ثانیه در برنامه‌های ارز دیجیتال سنتی در مقایسه با تراکنش‌های زنجیره تامین، نسبتاً کم است. برای دیجیتالی کردن کامل زنجیره‌های تامین پیچیده، به قدرت محاسباتی بالایی نیاز است. سرعت تراکنش زنجیره تامین مبتنی بر بلاک چین ممکن است توسط سرعت محاسباتی شبکه بلاک چین محدود شود.
استانداردسازی فناوری بلاک چین
کمبود استانداردهای بلاک چین در زنجیره تامین به دلیل جدید بودن آن وجود دارد. ارائه دهندگان فناوری بلاک چین باید راه حل‌های خود را استاندارد کنند تا بتوانند به راحتی توسط چندین ذینفع سازگار شوند. برخی از این استانداردها شامل تعریفی از چگونگی توافق دو طرف بر روی یک بلوک قبل از تأیید اعتبار، روش رمزگذاری برای استفاده، یا نحوه حل اختلافات در معاملات است.
قابلیت همکاری
بسیاری از شرکت‌ها از سیستم‌های سنتی برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) برای مدیریت تراکنش‌های خود استفاده می‌کنند. ممکن است تطبیق این سیستم‌ها برای استفاده از فناوری بلاک چین یا جایگزینی کامل یک سیستم قبل از تطبیق راه حل مبتنی بر بلاک چین آسان نباشد. سطح مشخصی از قابلیت همکاری بین سیستم‌های قدیمی و راه حل مبتنی بر بلاک چین ضروری است.
سازمان‌ها می‌توانند به روش‌های مختلفی برای پذیرش فناوری بلاک چین آماده شوند:
ایجاد اعتماد
زنجیره‌های تامین پیچیده صدها ذینفع و هزاران تراکنش دارند. پذیرش فناوری بلاک چین به این معنی است که هر یک از این ذینفعان توافق می‌کنند که از طریق یک شبکه مبتنی بر بلاک چین تراکنش انجام دهند. شفافیت و تغییرناپذیری شبکه‌های بلاک چین ممکن است ذینفع خاصی را مرعوب کند. عدم آگاهی در مورد مکانیزم‌های رمزگذاری و سایر جزئیات فنی نیز ممکن است باعث ایجاد شک و تردید در پلت فرم شود. جلب اعتماد همه ذینفعان یک کار ضروری و در عین حال چالش برانگیز برای شرکت‌هایی است که می‌خواهند از فناوری بلاک چین استفاده کنند.
تضمین کیفیت داده‌ها
زنجیره‌های تامین صدها عملیات را انجام می‌دهند و حجم عظیمی از داده را مدیریت می‌کنند، بنابراین احتمال زیادی وجود دارد که داده‌های اشتباه وارد سیستم شوند. با سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمانی سنتی، ممکن است بازگرداندن تراکنش‌ها با داده‌های اشتباه آسان تر باشد. از آنجایی که تراکنش‌های بلاک چین تغییر ناپذیر هستند، رفع خطاهای داده دشوار خواهد بود. سازمان‌هایی که می‌خواهند از فناوری بلاک چین استفاده کنند باید کیفیت داده‌ها را تضمین کنند. همچنین، تصحیح داده‌های اشتباه در زنجیره‌های تامین مبتنی بر بلاک چین ممکن است گران‌تر از سیستم‌های سنتی باشد.
انتخاب فناوری بلاک چین مناسب
دو نوع اصلی از فناوری بلاک چین وجود دارد: بدون مجوز و مجاز. شبکه‌های ارزهای دیجیتال سنتی از دفتر کل بدون مجوز استفاده می‌کنند، جایی که هر تراکنش عمومی است و هیچ مرجع حاکم مرکزی وجود ندارد. بیشتر موارد استفاده از زنجیره تامین ممکن است نتوانند از مدل بدون مجوز استفاده کنند. فناوری مجاز دارای یک مقام حاکمیتی مرکزی است که معاملات را تأیید می‌کند.
سازمان‌ها باید تصمیم بگیرند که به کدام نوع تمایل دارند و تا چه حد می‌خواهند از فناوری بلاک چین استفاده کنند از سوی دیگر جایگزینی کامل فناوری فعلی یا حفظ برخی از سیستم‌های قدیمی، تصمیمات مهمی هستند که شرکت‌ها باید هنگام برنامه ریزی برای پذیرش فناوری بلاک چین بگیرند.
با احترام
