مفهوم DEX چیست؟

افرادی که می‌خواهند درگیر ارزهای دیجیتال شوند به مکانی برای خرید و تجارت امن توکن‌های کریپتو شده خود نیاز دارند. در حالی که در جامعه صرافی‌های کریپتوی متمرکز یا Centralized Exchange(CEX) بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند، معامله‌گران می‌توانند از صرافی‌های غیرمتمرکز رمزنگاری (DEX)Decentralized exchange نیز استفاده کنند.

صرافی‌های متمرکز Centralized Exchange(CEX) سفارشات تراکنش‌ها را از کاربران فردی یا مشتریان سازمانی دریافت می‌کنند. رویکرد رایج برای تراکنش‌های رمزنگاری در صرافی‌های متمرکز از رویکرد تطبیق سفارش پیروی می‌کند. در رویکرد تطبیق سفارش، صرافی‌های کریپتو با سفارش‌های خرید و فروش که قیمت‌گذاری یکسانی دارند، مطابقت دارند.

می‌توان گفت DEX‌ ها در سال‌های اخیر در بلاک چین‌هایی مانند اتریوم رشد مضاعفی داشته‌اند. این صرافی‌ها یک راه ساده برای مبادله دارایی‌های رمزنگاری بدون ارائه اطلاعات شخصی به یک شرکت متمرکز ارائه می‌دهند. قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم که DEX چیست و چگونه با یک صرافی متمرکز مقایسه می‌شود، اجازه دهید نگاهی به مبادلات به عنوان یک مفهوم بیندازیم.

مبادله exchange چیست؟

صرافی به بازاری اطلاق می‌شود که در آن کاربران می‌توانند دارایی‌های مالی را خریداری و بفروشند. صرافی‌های بی‌شماری در سراسر جهان وجود دارد که در محصولات و خدمات مختلف تخصص دارند. شایان ذکر است، بورس نیویورک (NYSE) بر فروش سهام شرکت‌های آمریکایی تمرکز دارد. در مقابل، بازار تبادل خارجی یا the Foreign Exchange Market (FOREX) تجارت بوسیله ارزهای فیات را ارائه می‌دهد.

بازار تبادل خارجی (بازار فارکس، فارکس یا بازار ارز) یک بازار جهانی غیرمتمرکز یا خارج از بورس (OTC) برای تجارت ارزها است. این بازار نرخ تبادل را برای هر ارز تعیین می‌کند. این شامل تمام جنبه‌های خرید، فروش و مبادله ارز به قیمت‌های جاری یا تعیین شده است.

ارزهای دیجیتال همچنین دارای صرافی‌های اختصاصی هستند که دارایی های دیجیتالی مانند بیت کوین، اتریوم و استیبل کوین‌ها را ارائه می‌دهند. با این حال، برخلاف صرافی‌های سنتی، صرافی‌های کریپتو در دو نوع هستند: متمرکز CEX و غیرمتمرکز DEX. در حال حاضر، تمام مبادلات اصلی در امور مالی سنتی متمرکز هستند، به این معنی که یک شخص ثالث(third party) همیشه دفاتر سفارش را کنترل می‌کند.

مفهوم DEX چیست؟

می‌توان گفت DEX ها صرافی‌های رمزنگاری غیرمتمرکز هستند که دسترسی به دارایی‌های دیجیتال را بدون واسطه ارائه می‌دهند. به جای تکیه بر یک شرکت برای پر کردن و ثبت معاملات رمزنگاری، DEX ها مبادله توکن های همتا به همتا (P۲P) را با استفاده از فناوری بلاک چین ارائه می‌کنند. به طور خاص، DEX ها از قراردادهای هوشمند برای اجرای معاملات استفاده می‌کنند. قراردادهای هوشمند پس از برآورده شدن ویژگی‌های مختلف از پیش تعیین شده، به طور خودکار سفارش ها را اجرا می‌کنند.

شبکه همتا به همتا یا P۲P چیست؟
در علوم کامپیوتر شبکه P۲P (یا همان شبکه‌های نظیر به نظیر)، شبکه‌ای است متشکل از مجموعه‌ای از دیوایس‌ها که فایل‌ها را ذخیره می‌کنند و باهم به اشتراک می‌گذارند. هرکدام از این شرکا ( Node ) به‌شکل فردی کار می‌کنند و توان و وظیفه یکسانی دارند.
در مبحث تکنولوژی تجارت، اصطلاح همتا به همتا یا P۲P معمولا به صرافی‌های رمز ارزی یا سرمایه‌های دیجیتال با شبکه‌ای غیرمتمرکز، اشاره دارد. یک پلتفرم P۲P به خریداران و فروشندگان اجازه می‌دهد معاملات خود را بدون نیاز به یک ارگان واسطه تحقق بخشند. گاهی ممکن است یک وب‌سایت به‌عنوان یک شبکه همتا به همتا عمل کند؛ از این طریق که وام‌گیرنده را به وام‌دهنده متصل کند.

از آنجایی که مقامات متمرکزی برای نظارت بر معاملات یا عرضه ارزهای دیجیتال وجود ندارند، DEX ها برای ارائه نقدینگی رمز به سرمایه گذاران معمولی کریپتو متکی هستند. در اکثر DEX ها، هر کسی می‌تواند رمزارز خود را در استخرهای نقدینگی قرار دهد که جفت‌های معاملاتی را برای DEX فراهم می‌کند. برای تشویق کاربران بیشتر به افزودن رمزنگاری خود به استخرهای نقدینگی، DEX ها معمولاً درصدی از کارمزدهای معاملاتی را ارائه می‌کنند و راهی را برای افراد فراهم می‌کنند تا بازدهی از پول خود را کسب کنند که قبلاً ممکن نبود.

صرافی‌های متمرکز چه هستند؟

برخلاف DEXها، صرافی‌های رمزنگاری متمرکز (CEX) برای تامین نقدینگی معامله‌گران ارزهای دیجیتال به منابع مالی کاربر نیاز ندارند. از آنجایی که شرکت‌ها پلتفرم‌های CEX را کنترل می‌کنند، مدیران همیشه بر حجم و معاملات روزانه در صرافی نظارت دارند. چند نمونه برجسته از CEX ها در ایالات متحده عبارتند از Coinbase، Gemini و Kraken. در مورد DEX ها، برجسته ترین برنامه‌ها در بلاک چین اتریوم وجود دارند و شامل Uniswap، Curve Finance و SushiSwap می‌شوند.

همچنین CEX ها برای ارائه خدمات تجاری قانونی به مقررات حوزه قضایی خود تسلیم می‌شوند. این اغلب به این معنی است که CEX ها در مقایسه با DEX ها به اسناد شناسایی بیشتری از کاربران نیاز دارند. در واقع، اکثر DEX ها فقط به معامله گران نیاز دارند تا کیف پول‌های رمزنگاری خود را برای انجام مبادله وصل کنند.

تفاوت مهم دیگر این است که CEX ها می‌توانند ارزهای فیات را بپذیرند. از آنجایی که DEX ها بر اساس بلاک چین‌های مربوطه خود هستند، آنها فقط می‌توانند وجوه رمزنگاری را برای مبادله بپذیرند. افراد برای تعامل با DEX باید دارای کریپتو در کیف پول سازگار باشند.

در نهایت، شایان ذکر است که معاملات در یک CEX تحت نظارت است. به عبارت دیگر، کریپتوهایی که در یک صرافی متمرکز خریداری می‌کنند، ۱۰۰% تحت کنترل آنها نیست. اگر سرمایه گذاران کریپتوی خود را در CEX رها کنند، شرکت کریپتو را از طرف آنها نگه می‌دارد. تنها زمانی که افراد کریپتوی خود را از یک صرافی متمرکز به یک کیف پول خصوصی منتقل می‌کنند، مالک کامل دارایی‌های دیجیتال خود می‌شوند.

پلتفرم‌های DEX چگونه کار می‌کنند؟

بسیاری از DEX ها از ترکیبی از قراردادهای هوشمند و استخرهای نقدینگی در بالای یک بلاک چین استفاده می‌کنند. کد قرارداد هوشمند به پر کردن معاملات بدون نیاز به شخص ثالث برای ثبت دفاتر سفارش کمک می‌کند. هر سرمایه‌گذار رمزارز می‌تواند توکن‌های DEX را در «استخر» عرضه کند، که به کاربران اجازه می‌دهد این دارایی‌ها را معامله کنند.

در حالی که این روش کلی کار DEX است، تفاوت‌های ظریفی در بین پلتفرم‌های مختلف DEX وجود دارد. سه مورد از رایج‌ترین DEX‌ ها عبارتند از:

• بازارسازان خودکار Automated market makers
• دفترهای سفارش زنجیره‌ای On-chain order books
• دفترهای سفارش خارج از زنجیره Off-chain order books

انواع صرافی‌های غیرمتمرکز DEX

بازارسازان خودکار یا Automated market makers (AMM):

بازارسازان خودکار یا AMM ها DEX هایی هستند که از دفترچه‌های سفارش برای ثبت تراکنش‌ها استفاده نمی‌کنند. در عوض، آنها به قراردادهای هوشمند مستقل و استخرهای نقدینگی متکی هستند تا تجربه تجارت غیرمتمرکز را برای کاربران فراهم کنند. آنها همچنین از اوراکل هایی مانند Chainlink برای ارائه اطلاعات در مورد قیمت ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند.

• دفترهای سفارش روی زنجیره On-chain order books:

دفترهای سفارش روی زنجیره از سیستمی از گره‌ها و استخراج‌کننده‌های رمزنگاری برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها و ذخیره این اطلاعات در بلاک چین استفاده می‌کنند. این دفترچه‌های سفارش مانند موارد موجود در صرافی‌های رمزنگاری متمرکز هستند، با این تفاوت که برای تأیید تراکنش‌ها به یک شرکت متکی نیستند. از آنجایی که این کتاب‌های سفارش به صورت عمومی در بلاک چین قابل مشاهده هستند، شفاف‌تر از کتاب‌های سفارش خارج از زنجیره در نظر گرفته می‌شوند.

• دفترهای سفارش خارج از زنجیره Off-chain order books:

اگرچه دفترهای سفارش خارج از زنجیره از روش تأیید مشابهی با دفترهای سفارش داخلی استفاده می‌کنند، اما برای ثبت معاملات به سرورهای متمرکز خارجی متکی هستند. مزیت این مدل این است که دفترهای سفارش خارج از زنجیره معمولاً هزینه‌های کمتری نسبت به DEX‌های سفارشی زنجیره‌ای ارائه می‌دهند. با این حال، کتاب‌های سفارش خارج از زنجیره مانند DEX های رقیب، تمرکززدایی ندارند.

مزایای استفاده از DEX چیست؟

ناشناس بودن Anonymity:

بسیاری از مردم DEX ها را به CEX ترجیح می‌دهند، زیرا به اسناد شناخت مشتری (KYC) یا ضد پولشویی (AML) نیاز ندارند. افرادی که کیف پول کریپتو دارند می‌توانند بدون افشای هویت خود از DEX استفاده کنند.

شفافیت Transparency:

نیازی به اعتماد به این نیست که شخص ثالث(third party) در هنگام استفاده از DEX معاملات را از طرف یک کاربر انجام می‌دهد. همه تراکنش‌ها در یک دفتر کل عمومی هستند که به معامله گران اطمینان بیشتری نسبت به دارایی های دیجیتال آنها می‌دهد.

دسترسی به کلیدهای خصوصی Access to private keys:

هنگامی که افراد در DEX معامله می‌کنند، توکن‌ها مستقیماً به کیف پول کریپتو آنها می‌روند. افرادی که برای رویکرد خود حضانت(self-custody) ارزش قائل هستند، لازم نیست نگران صرافی‌های متمرکزی باشند که توکن‌های خود را نگه می‌دارند.

مفهوم self-custody:
خود حضانت با این رویکرد است که یک فرد باید بتواند از کلید خصوصی کیف پول رمزنگاری خود محافظت کند بدون اینکه متکی به مراقبی دیگر باشد تا این کار را برای او انجام دهد. این رویکرد به افراد اجازه می‌دهد تا به جای نیاز به کمک یک واسطه شخص ثالث، شخصاً از دارایی‌های خود محافظت و آنها را کنترل کنند.

انتخاب گسترده تر آلتکوین Wider altcoin selection:

اغلب معامله گران کریپتو برای یافتن آلت کوین‌های جدید، کوچک یا مبهم در DEX ها راحت‌تر هستند. از آنجایی که CEX ها به شدت تحت نظارت هستند، معمولاً با پروژه‌های رمزنگاری اثبات نشده که ممکن است در DEX مشاهده کنید، ریسک زیادی نمی‌کنند.

آلت کوین:
به هر رمزارزی به‌غیر از بیت کوین، آلت‌کوین می‌گویند. آلت‌کوین ترکیب دو کلمه Alt و Coin است. Alt مخفف Alternative به معنی جایگزین و Coin به معنی سکه است.

معایب استفاده از DEX چیست؟

آسیب پذیری قرارداد هوشمند:

از آنجایی که AMM ها به کد متکی هستند، معامله گران در DEX باید اطمینان داشته باشند که هیچ اشکالی در پروتکل وجود ندارد. همیشه این امکان وجود دارد که بازیگران بد و مخرب بتوانند یک DEX را هک کنند.

عدم پشتیبانی مشتری:

بطور کلی DEX ها بخش خدمات مشتری اختصاصی مانند CEX ندارند. اگر کاربران با استفاده از DEX مشکل داشته باشند، یافتن راهنمایی قابل اعتماد می‌تواند برای آنها چالش برانگیز باشد.

ریسک نقدینگی:

در DEXها باید برای واریز وجوه نقدینگی به کاربران متوسط ​​متکی باشند. اگرچه بسیاری از DEX ها استخرهای نقدینگی خود را افزایش داده‌اند، اما به اندازه CEX ها سیال نیستند. اگر جفت معاملاتی مورد نظر آنها نقدینگی زیادی نداشته باشد، کاربران DEX ممکن است مجبور شوند قیمت‌های بالاتری بپردازند.

رابطه وتجربه کاربری (UI/UX) ضعیف برای مبتدیان:

افرادی که از قبل با استفاده از کیف پول کریپتویی آشنا نیستند ممکن است برای تعامل با DEX مشکل داشته باشند. این پلتفرم‌های غیرمتمرکز رابط کاربری ساده‌شده‌ای که در بسیاری از صرافی‌های متمرکز وجود دارد، ندارند.

اغلب به یک زنجیره محدود می شود:

اگرچه برخی از توسعه دهندگان Web۳ در تلاش برای ایجاد یک DEX چند زنجیره ای هستند، اکثر این تبادلات فقط در یک زنجیره در دسترس هستند. اگر به توکن‌ها در چندین بلاک‌چین علاقه دارید، باید با DEX های مختلف تعامل داشته باشید.

بیشتر مستعد توکن‌های کلاهبرداری:

از آنجایی که DEX ها به صورت مرکزی تنظیم نمی‌شوند، استانداردهای غربالگری قوی مانند آلت کوین‌ها وجود ندارد. این امر DEX ها را مستعد کلاهبرداری می‌کند، بنابراین کاربران باید هنگام برخورد با توکن‌های DEX با ارزش پایین (low-cap)، بیشتر مراقب باشند.

یک ارز دیجیتال با ارزش پایین يا low-cap به طور کلی به دارایی دیجیتال با ارزش بازار کمتر از ۲ میلیارد دلار اشاره دارد. به گفته کارشناسان صنعت، ارزهای دیجیتال با ارزش پایین اغلب کمتر از ارزش، ارزش گذاری می‌شوند و به همین دلیل پتانسیل بالایی نيز دارند.

نحوه استفاده از DEX

برای استفاده از DEX، معامله گران ابتدا باید یک کیف پول رمزنگاری نرم افزاری سازگار با صرافی خود دانلود کنند. به عنوان مثال، افرادی که می‌خواهند از DEX مبتنی بر اتریوم استفاده کنند باید کیف پولی سازگار با اتریوم مانند MetaMask داشته باشند.

پس از راه اندازی کیف پول رمزنگاری، کاربران باید وجوه رمزنگاری شده را به این حساب خصوصی واریز کنند. معامله گران می‌توانند ارزهای دیجیتال را از یک صرافی متمرکز به کیف پول خود ارسال کنند یا مستقیماً در کیف پول خود خرید کنند.

مهم نیست که چه ارز دیجیتالی را می‌خواهید با یک DEX مبادله(swap) کنید، به یاد داشته باشید که برای پرداخت هزینه‌ها به ارز دیجیتال اصلی بلاک چین خود نیاز دارید. در اتریوم، برای تکمیل تراکنش به اتریوم بیشتر نسبت به درخواست خريد نیاز دارید.

پس از تأمین مالی کیف پول كريپتوی خود، می‌توانید از DEX مورد نظر خود بازدید کرده و برنامه را باز کنید. به طور معمول، دکمه «Open App» را در سمت راست بالای صفحه اصلی سایت خواهید دید.

هنگامی که در پورتال معاملاتی DEX هستید، باید دو ارز دیجیتال پیش‌فرض آماده مبادله و یک دکمه برای اتصال کیف پول رمزنگاری خود به DEX را مشاهده کنید. پس از اینکه با کیف پول رمزنگاری خود وارد سیستم شدید، DEX باید آدرس شما را بشناسد و به شما اجازه داد و ستد(trade) دهد.

تا زمانی که جفتی را که می‌خواهید مبادله کنید، پیدا کنید، می‌توانید دو ارز دیجیتال را در DEX خود تغییر دهید. رمز ارزی را که می‌خواهید مبادله کنید وارد کنید و تراکنش را در کیف پول رمزنگاری خود تأیید کنید. فقط مطمئن شوید که قبل از ارسال آن، تمام هزینه‌های مربوط به این مبادله را بطور دقیق بررسی کرده باشید. بسته به ترافیک و شلوغی شبکه، ممکن است چند دقیقه طول بکشد تا توکن‌های مورد نظر خود را در کیف پول رمزنگاری یا کریپتویی خود مشاهده کنید.

محبوب ترین DEX ها کدامند؟

در زمان نگارش محتوا، برخی از DEX های برتر در زیر آمده است:

یونی‌ سواپ Uniswap:

یونی‌ سواپ که بر پایه اتریوم ساخته شده است، تا کنون بزرگترین DEX در فضای ارزهای دیجیتال است. برآوردهای اخیر حاکی از آن است که Uniswap تقریباً ۵۰ درصد از حجم کل DEX ها را در اختیار دارد و به طور منظم بیش از ۱ میلیارد دلار تراکنش‌های روزانه را انجام می‌دهد. با توجه به اندازه و شهرت، Uniswap بیشترین نقدینگی و امنیت را برای معاملات DEX ارائه می‌دهد.

پنکیک سواپ PancakeSwap:

پنکیک سواپ بزرگترین DEX در زنجیره هوشمند Binance است و طرحی مشابه Uniswap دارد. با این حال، از آنجایی که PancakeSwap در BSC است، نسبت به DEX های مبتنی بر اتریوم هزینه‌های کمتری دارد. ساختار کارمزد کمتر بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد را بخ خود جذب کرده است که نمی‌خواهند قیمت‌های بالاتری را برای تعامل با اتریوم بپردازند.

کرو فایننس Curve Finance:

کرو Curve یک AMM DEX روی اتریوم است که در جفت‌های استیبل کوین تخصص دارد. برخلاف بسیاری از DEX های رقیب، Curve تعداد زیادی آلتکوین پرمخاطره(speculative) را ارائه نمی‌دهد. در عوض، الگوریتمی دارد که کارمزدهای پایین و لغزش کم بین دارایی‌های دیجیتال پشتیبانی شده را در اولویت قرار می‌دهد.

جمع بندی

راهکار DEX ها هنوز به اندازه CEX ها ساده نیستند، اما یک نوآوری قابل توجه در فضای کریپتو هستند. افرادی که ارزش‌های اصلی کریپتو مانند تمرکززدایی(decentralization) و ناشناس بودن(anonymity) را در اولویت قرار می‌دهند، بیشتر از آنچه DEX در تلاش برای انجام آن هستند قدردانی می‌کنند. با ورود سرمایه گذاران بیشتری به فضای رمزنگاری، DEX ها احتمالا نقش مهم‌تری در آینده مالی خواهند داشت.

یکی دیگر از شرکت‌هایی که می‌تواند تأثیر زیادی بر دنیای ارزهای دیجیتال بگذارد Worldcoin است. یک شرکت جدید هست که قصد دارد سهمی از ارز دیجیتال خود را به صورت رایگان در دست هر فردی در این سیاره قرار دهد. همچنین DAI(یک استیبل کوین در بلاک چین اتریوم است که ارزش آن از طریق سیستم قراردادهای هوشمند تا حد امکان به یک دلار آمریکا نزدیک می‌شود) رایگان را برای هر کسی که برنامه Worldcoin را دانلود می‌کند ارسال می‌کند.

ورد کوین Worldcoin یکی از بزرگترین شبکه هویتی و مالی جهان را به عنوان یک ابزار عمومی ایجاد می‌کند و مالکیت را به همه می‌دهد.هدف وردکوین ایجاد دسترسی همگانی به اقتصاد جهانی بدون در نظر گرفتن کشور یا پیشینه، تسریع گذار به آینده اقتصادی است و از همه افراد روی کره زمین استقبال می‌کند و به فکر منافع آنان است.

با سپاس

هادی بهزادی

منبع