یگانه شوق‌الشعرا و هادی صفری | نسخهٔ کامل‌تر این نوشته را در صفحهٔ ۳ آفتاب یزد ۱۴ مهر ۱۴۰۰ بخوانید.
کنکور سراسری ۱۴۰۰ در روزهای ۹ تا ۱۲ تیر برگزار شد و نتایج نهایی آن در روز ۳ مهر اعلام گردید. سازمان سنجش آموزش کشور در شناسنامهٔ آماری این آزمون و برخی مصاحبه‌های منتشرشدهٔ قبلی اطلاعاتی دربارهٔ وضعیت پذیرش در مقطع کارشناسی منتشر کرده است. در این نوشته به آن‌چه در پشت اعداد پنهان شده است نگاهی خواهیم انداخت.
مطابق گزارش ایسنا که در ادامه مورد استفاده قرار خواهد گرفت، ۱ میلیون و ۳۶۷ هزار و ۹۳۱ داوطلب (کارت) در روز ۸ تیرماه ثبت‌نام کرده بوده‌اند. این عدد از عدد نهایی شناسنامهٔ آزمون که سازمان سنجش منتشر کرده است (۱ میلیون و ۳۶۹ هزار و ۴۱۶) اندکی کمتر است. داوطلبان گروه ۵۵۴ هزار و ۸۶۰ داوطلب گروه آزمایشی علوم تجربی، بزرگ‌ترین گروه ثبت‌نام‌کنندگان آزمون سراسری ۱۴۰۰ را تشکیل داده‌اند.
در این آزمون، ۸۲۸ هزار و ۵۵۲ دختر و ۵۳۹ هزار و ۳۷۹ پسر به رقابت پرداخته‌اند. در همهٔ گروه‌های آزمایشی تعداد دختران بیش از پسران بوده است، جز در گروه آزمایشی ریاضی و فنی که تعداد پسرها تقریباً دو برابر دخترها بوده است. با احتساب علاقه‌مندانی که به عنوان رشتهٔ فرعی در آزمون گروه‌های آزمایشی زبان‌های خارجی و هنر شرکت کرده‌اند، دخترها در رشتهٔ هنر بیشترین سهم را داشته‌اند. در میان گروه‌های آزمایشی اصلی نیز در رشتهٔ علوم تجربی سهم دخترها بیشتر از سایر گروه‌های آزمایشی بوده است. به نظر می‌رسد با وجود افزایش فراوان سهم زنان در آموزش عالی، کلیشه‌های جنسیتی دربارهٔ رشته‌های مختلف هنوز وجود دارد.
از میان شرکت‌کنندگان در آزمون سراسری ۱۴۰۰، با احتساب علاقه‌مندان به گروه‌های آزمایشی دوم و سوم، ۱ میلیون و ۲۳ هزار و ۳۰۶ داوطلب مجاز به انتخاب رشته شده‌اند. اگر فقط گروه‌های آزمایشی اصلی داوطلبان را در نظر بگیریم، ۸۷۸ هزار و ۸۴ نفر اجازهٔ یافته‌اند در آزمون سراسری ۱۴۰۰ انتخاب رشته کنند. بزرگ‌ترین گروه مجازین به انتخاب رشته داوطلبان رشتهٔ علوم تجربی بوده‌اند.
بدون احتساب ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی، ۵۰۲ هزار و ۸۴۲ صندلی با آزمون و بدون آزمون برای تحصیل در دوره‌های کاردانی، کارشناسی و دکتری حرفه‌ای در سال ۱۴۰۰ در کشور فراهم بوده است. از این میان ۱۷۳ هزار و ۷۶۵ صندلی به پذیرش با آزمون سراسری و ۳۲۹ هزار و ۷۷ صندلی به پذیرش بدون آزمون و صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی اختصاص داشته است. بیشترین ظرفیت پذیرش با ۲۴۹ هزار و ۵۴۸ صندلی در گروه آزمایشی علوم انسانی و بیشترین ظرفیت پذیرش با آزمون سراسری با اختلافی اندک با ۵۵ هزار و ۶۵۲ صندلی در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی در دسترس بوده است.
در مجموع تنها ۳۴٫۶۵٪ صندلی‌ها به پذیرش با آزمون سراسری اختصاص داشته است. در همهٔ گروه‌های آزمایشی، عمدهٔ پذیرش صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی صورت می‌گیرد جز گروه آزمایشی علوم تجربی که در آن ۶۶٫۳۲٪ صندلی‌ها به پذیرش از طریق آزمون سراسری اختصاص یافته است.
با احتساب ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی در چهار رشتهٔ پرطرفدار گروه آزمایشی علوم تجربی، در مجموع ۴۵۵ هزار و ۴۲۴ نفر در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ در دوره‌های کاردانی، کارشناسی و دکتری حرفه‌ای پذیرفته شده‌اند که از این میان پذیرش ۱۸۴ هزار و ۹۴۳ نفر با آزمون سراسری و پذیرش ۲۷۰ هزار و ۴۸۱ نفر صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی بوده است. بیشترین پذیرش با ۲۱۱ هزار و ۸۶۱ نفر در گروه آزمایشی علوم انسانی صورت گرفته است. بیشترین پذیرش از طریق آزمون سراسری نیز با اختلافی اندک و با ۶۰ هزار و ۷۹۸ نفر در گروه آزمایشی علوم تجربی صورت گرفته است. (پذیرش نهایی با آزمون اعلامی در گزارش سازمان سنجش آموزش کشور بیش از ظرفیت اعلامی در همان گزارش است که ممکن است نتیجهٔ دو بار شمارش پذیرش با برخی سهمیه‌های مازاد باشد.)
با احتساب ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی در چهار رشتهٔ پرطرفدار گروه آزمایشی علوم تجربی، در مجموع تنها ۴۰٫۶۱٪ پذیرش از طریق آزمون سراسری صورت گرفته است. عمدهٔ پذیرش در همهٔ گروه‌های آزمایشی صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی بوده است جز در گروه آزمایشی علوم تجربی که ۶۳٫۰۲٪ پذیرش از طریق آزمون سراسری صورت گرفته است.
بیشترین سهم ظرفیت پرشده به گروه آزمایشی هنر و کمترین آن به گروه آزمایشی علوم انسانی اختصاص داشته است.
با بررسی نسبت داوطلبان ثبت‌نام‌کرده در گروه‌های آزمایشی مختلف به ظرفیت‌های اعلامی و پذیرش نهایی، می‌توان معیاری از احتمال قبولی داوطلبان به دست آورد. بدیهی است که بررسی میزان رقابت و احتمال قبولی در رشته و دانشگاه‌های پرطرفدار نیازمند بررسی آمار با تفکیک بیشتر است و آن‌چه در ادامه گفته می‌شود تصویر کاملی از میزان دشواری آزمون‌های گروه‌های آزمایشی مختلف ارائه نمی‌کند. همچنین، مقایسهٔ پذیرش نهایی و ظرفیت پذیرش در رشته‌های بدون آزمون نیازمند بررسی آمار تفکیکی انتخاب‌رشته‌کنندگان گروه‌های آزمایشی مختلف است؛ چنین آماری در منابع بررسی‌شده در دسترس نبود. علاوه بر این، به دلیل انبوه داوطلبانی که در گروه‌های آزمایشی هنر و زبان‌های خارجی به عنوان گروه آزمایشی دوم و سوم ثبت‌نام می‌کنند و برخی از آن‌ها در این گروه‌ها پذیرش می‌شوند، مقایسهٔ این گروه‌ها با گروه‌های آزمایشی اصلی از برخی جهات دقیق نیست.
بیشترین احتمال پذیرش در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی و کمترین احتمال در بین گروه‌های آزمایشی اصلی در گروه آزمایشی علوم تجربی بوده است؛ هرچند احتمال پذیرش در رشته‌محل‌های روزانه در گروه آزمایشی علوم انسانی کمتر از گروه آزمایشی علوم تجربی بوده است.
در مجموع ۱۲۴ هزار و ۱۴۸ صندلی برای تحصیل رایگان و بدون تعهد خدمت (شامل سهمیهٔ مناطق محروم و… و نه تعهد خدمت در مقابل آموزش رایگان و سهمیهٔ مناطق) و شرایط خاص در رشته‌محل‌های روزانه در دسترس بوده است که از این میان پذیرش برای ۱۰۵ هزار و ۷۸۰ صندلی از طریق آزمون سراسری و ۱۸ هزار و ۳۶۸ صندلی صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی صورت می‌گرفته است. بیشترین ظرفیت پذیرش رشته‌محل‌های روزانه با ۴۷ هزار و ۱۴۶ صندلی در گروه آزمایشی ریاضی و فنی در دسترس بوده است.
در همهٔ گروه‌های آزمایشی، عمدهٔ پذیرش در رشته‌محل‌های روزانه از طریق آزمون سراسری صورت می‌گیرد. در مجموع، ۸۵٫۲۱٪ کل ظرفیت‌های پذیرش روزانه با پذیرفته‌شدگان آزمون سراسری پر می‌شود. بیشترین سهم پذیرش با آزمون از پذیرش روزانه با ۹۱٫۸۲٪ متعلق به گروه آزمایشی علوم انسانی و کمترین آن با ۷۲٫۶۰٪ متعلق به گروه آزمایشی زبان‌های خارجی است. قابل توجه است که بسیاری از رشته‌محل‌های متعلق به زبان‌های خاص حتی در دانشگاه‌های برتر کشور، مانند دانشگاه تهران، صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی دانشجو می‌پذیرند.
عمدهٔ پذیرش دانشجو از طریق آموزش پولی یا تعهد خدمت صورت می‌گیرد. در مجموع، تنها ۲۴٫۶۹٪ ظرفیت پذیرش به پذیرش روزانه اختصاص دارد. کمترین سهم رشته‌محل‌های روزانه از کل ظرفیت با ۹٫۸۵٪ ظرفیت متعلق به گروه آزمایشی علوم انسانی و بیشترین سهم با ۵۳٫۴۳٪ ظرفیت متعلق به گروه آزمایشی علوم تجربی است.
سهم آموزش رایگان بدون تعهد خدمت از کل ظرفیت پذیرش به تفکیک گروه‌های آزمایشی بخش کمرنگ سهم پذیرش روزانهٔ بدون آزمون را نشان می‌دهد.
در مقابل، عمدهٔ ظرفیت پذیرش با آزمون به آموزش رایگان تعلق دارد. در مجموع، ۶۰٫۸۸٪ ظرفیت پذیرش با آزمون به رشته‌محل‌های روزانه تعلق دارد. کمترین سهم آموزش رایگان از ظرفیت پذیرش با آزمون با ۴۲٫۵۳٪ متعلق به گروه آزمایشی علوم انسانی و بیشترین سهم با ۷۴٫۵۶٪ متعلق به گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی است.
در نگارش این نوشته از آمار ثبت‌نام‌کنندگان گزارش ۸ تیر ۱۴۰۰ فاطمه زارعی در ایسنا و آمار شناسنامهٔ آزمون سراسری ۱۴۰۰ سازمان سنجش آموزش کشور استفاده شده است.
